Ibis

Publius Ovidius Naso, Ibis. İstanbul 2015. Yapı Kredi Yayınları, 72 sayfa. Çev. A. C. Abuagla. ISBN: 9789750831706

MÖ I. yüzyılın sonunda imparator Augustus dönemiyle başladığı kabul edilen altın çağın en önemli ozanlarından birisi olan Publius Ovidius Naso (MÖ 43 – MS 18) günümüze kalan metin­lerinden anladığımız kadarıyla Latince’yi ustalıkla kullanmış ve Latince’nin gelişimine katkıda bulunmuştur. Şiirlerinde genellikle aşk, kadın ve mitoloji temalarını işlemiştir. Bunlar; Amores (Aşk­lar), Heroides (Kadın Kahramanlar), De Medicamine Facieri Femineae (Kadın Yüzünün Koz­metikleri Hakkında), Ars Amatoria (Aşk Sanatı), Remedium Amoris (Aşkın Dermanı), Meta­morphoses (Dönüşümler), Tristia (Kederli Şiirler), Epistulae ex Ponto (Karadeniz’den Mektuplar), Halieutica, Fasti ve burada tanıtılmış olan Ibis adlı eserleridir. Ovidius, Ibis’te mitolojiyi kullanma becerisinin en başarılı örneklerinden birini gözler önüne serer. Ovidius’un eserinde sürgün yılla­rında nasıl bir ruh haline sahip olduğunun izlerine rastlanır. Kitap Önsöz (9-10), Publius Ovi­dius Naso (11-12), Ibis Üzerine (13-14), Ibis (15-70) ve Kaynakça (71) bölümlerinden oluşmakta­dır.

Çevirmen, Önsöz (9-10) bölümünde: Ovidius’un Latince’yi nasıl bir ustalıkla kullandığından ve de söylencelerindeki güzelliğe karşı olan hayranlığından bahsetmektedir. Çevirmen Ibis adlı met­ni Türkçe’ye kazandırırken tek düşüncesinin ozanın sürgündeyken kaleme aldığı bu eserde, kırgınlık ve çaresizliğini söylenceleriyle nasıl farklı bir anlatım haline getirdiğini göstermek oldu­ğu­na değinir. Tercümesini yaparken eserin aslına sadık kaldığından, çıkarılabilecek en iyi anlamı çı­kardığından ve de metni dipnotlarla zenginleştirerek okuyucuyu ozanın içinde bulunduğu ruh haline taşımaya çalıştığından söz etmektedir.

 Publius Ovidius Naso (11-12) bölümünde Ovidius’un biyografisi özetlendikten sonra kendi­sine ait olduğu düşünülen metinler hakkında kısaca bilgi verilmektedir. Yine bu bölümde, Ovidi­us’un MS 8 yılında Roma imparatoru Augustus tarafından Tomis’e (Köstence) sürgün edilmesin­den, buradaki ölümünden ve MS 18 yılına kadar yazdığı eserlerindeki başlıca konulardan söz edilmektedir.

Ibis Üzerine (13-14) adlı bölümde ozanın söz konusu şiiri kaleme alırken hangi düşmanını hedef almış olabileceği üzerinde durulmaktadır. Çevirmen metinde Ovidius’un, düşmanının ismi­ni zikretmediğini, ancak metinden yola çıkarak bu kişinin İskenderiye asıllı bir yazar olan Gaius Iulius Hyginus olabileceğinin düşünüldüğünü belirtmektedir. Yine çevirmenin kısaca açıkladığı üze­re, bu kişi yani Hyginus aslında Ovidius’un dostudur. Ovidius sürgüne gönderildiğinde, Hygi­nus’un ozanın eşine kara çalıp ozanın mallarını ele geçirmeye çalışması üzerine Ovidius bu hiciv dolu şiiri, ozan Kallimakhos’un aynı adlı eserini örnek alarak yazmış, burada düşmanı bellediği Hygi­nus’a karşı olan nefretini mitolojiyi de çok iyi bir şekilde kullanarak açığa vurmuştur. Bunun yanında çevirmen, bir ön bilgi olarak Ibis adının manasına ve bu adla anılan kuşun özelliklerine değinmektedir.

Ibis (15-70) adlı bölümde ozan, elli seneyi aşkın bir süredir eserler ortaya koymakta oldu­ğunu, bu zamana değin yazdığı eserlerde kimseyi incitmediğini, ancak kendisine zarar verdiğini “sanatkârın yaşamıdır kendi ‘Sanatı’ ile sönen“ dizesiyle açıklamaktadır. Burada ozanın vurgula­mak istediği noktayı çevirmen, ozanın bir diğer eseri olan Ars Amatoria‘daki (Aşk Sanatı) evli kadınları baştan çıkarmaya yönelik sözlerinden dolayı sürgüne gönderilmesi olarak açıklamakta­dır. Ozan eserinde, kendisini sürgüne gönderen Roma imparatoru Augustus’a karşı herhangi bir düşmanlık beslemediğini “Tanrılar korusun! Odur (Augustus) benim için tanrıların en yücesi, / sersefil dolaşmamı istemeyen“ dizeleriyle açıklamakta ve fırsat verildiği takdirde, ona şükranla­rını sunacağını belirtmektedir. Ardından Ibis olarak adlandırdığı önceleri dost sandığı düşmanı­nın, kendi mallarını ele geçirmek uğruna arkasından çevirdiği oyunları metafor kullanarak anlat­mış ayrıca bunun hep böyle gitmeyeceğini, gün gelip şartlar değiştiğinde düşmanın nasıl bir akıbete uğramasını istediğini mitolojiden de örnekler vererek anlatmaya koyulmuştur. Düşman­lığa dönüşen dostluğunu, uğradığı hıyaneti şu şekilde ifade etmektedir: “Birlikte kuşandığımız si­lahları / bir kenara koyduktan sonra, / işlediğin suçlarla paramparça olan dostluğun / bana ne faydası var, hain! / bizim için barış ben yaşadığım sürece, / kurtla kuzu arasındaki bilindik barış gibi olacak”. Ozan şiirinde düşmanıyla adeta savaşmakta olduğunu, silahının ise yazdığı dizeler ola­cağını söylemektedir. Düşmanıyla olan savaşının kendisinin ölümünden sonra dahi sürmesini di­leyerek aralarındaki münasebetin ebedi bir düşmanlığa dönüşmesini istemektedir. Bununla birlikte düşmanına yönelttiği bu eleştirileri Latin yılının en kutsal dönemlerinden birisi olan Ia­nus’un kalendaelerinde (Ianuarius’un [Ocak] ilk günü) okunmasını istemektedir. Bu dizeler oku­nurken ise “hain adam için öfke ve ızdırab”ın da rollerini oynamasını arzulamaktadır. Ovidius şiirinin başında, sonunda ve lanetlerin arasında küçük ve büyük, eski ve yeni tüm tanrılardan yardım olarak Ibis diye adlandırdığı düşmanına yönelik beddualarını kabul etmelerini ve daha da fazlasını bu kişiye sunmalarını dilemektedir.

Asuman Coşkun Abuagla’nın çevirisiyle Türkçe’ye sunulan eserde çevirmen, mitolojik konu­lara ve ozanın üstü kapalı bir şekilde vurgulamaya çalıştığı noktalara açıklayıcı notlar ekleyerek, okuyucuyu başka bir kaynağa yönlendirmeden bilgilendirmektedir. Düşmanı hakkında yazdığı di­zeler her ne kadar içinde bulunduğu durumun psikolojisinde yarattığı depremin bir sonucu olsa da, Ibis’in şahsında somutlaşan haksızlığa ve adaletsizliğe karşı kahrını ozan yüksek edebi yetene­ğiyle birleştirerek bizlere sunmaktadır. Sonuç olarak Ovidius’un bu şiirinin Türkçemize kazandırıl­ması eskiçağ tarihi araştırmacıları için olduğu kadar antik edebiyat ve mitoloji meraklıları için de oldukça önemlidir.

• Görüntüleme8648

• Makaleyi Paylaş
• Twitter
• Facebook
• Google +1
• Email