LIBRI
Epigrafi, Çeviri ve Eleştiri Dergisi
  • Ana Sayfa
  • Dergi Hakkında
  • Son Sayı
  • Arşiv
  • Yayın Gönderme
  • Yazım İlkeleri
  • Yayın Süreci
  • İletişim
Anasayfa » 2019 » Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapınağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme

Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapınağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme

Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapı­nağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir De­neme

R. Eser KORTANOĞLU

ISBN: 9786059636339
Sayfa: 234
Baskı Yılı: 2018
Baskı Yeri: Ankara
Yayınevi: Bilgin Kültür Sanat Yayınları

LIBRI V (2019) 159-162
Geliş Tarihi: 05.08.2019 | Kabul Tarihi: 21.10.2019
Elektronik Yayın Tarihi: 11.11.2019
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2019

pdf PDF indir

references PDF görüntüle

info Atıf Düzeni

R. E. KORTANOĞLU, Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapı­nağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir De­neme. Ankara 2018. Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 234 sayfa (60 resim, 3 tablo ile birlikte). ISBN: 9786059636339

Tanıtılan kitap, her ne kadar bir arkeolog tarafından yazılmışsa da (kitabın adından da anlaşılacağı üzere) tapınak mimarisine yalnızca arkeolojik açıdan bakan bir çalışma değildir. Bir arkeoloğun çeşitli disiplinlere belirgin alt sevi­yelerde de olsa dokunabilmesi gerektiğini düşünen yazar, bu çalışmada ar­keolojiyi özellikle felsefe alanına sokmuştur.

Önsöz’e (V-X) “Bu kısa denemeyi neden yazdım?” sorusuyla başlanması, metin içerisinde sıklıkla sorulacak soruların habercisi gibidir. Önsöz’deki açık­lamalarda; Batı’nın, kültür tarihi ve arkeoloji disiplinlerinde kanıksanmış du­ruma getirdiği birçok düşüncenin aslında keyfî ifadeler olduğu görüşü ve bu tür sezgisel ve romantik anlatıların yazar tarafından “Klasik Paradigma” ola­rak tanımlandığı dile getirilmiştir. Yazar, isteğini; arkeoloji ve dinsel mimari arasındaki ilişkileri ve bu ilişkileri kavrayışımız üzerindeki felsefeyi takip et­mek biçiminde açıklamıştır. “Deneme” türünde tanımladığı kitabının “Yunan Olan”ın nasıl üretildiğiyle ilgili olduğunu ve bu soruya dinsel mimari, felsefe ve mimarlık felsefesi üzerinden yanıt vermeyi denediğini belirtmiştir. Amaç; “Klasik Paradigma”nın varoluş düzlemi, söylem ve işaretlerini Eski Yunan mi­marisi üzerinden görmek ve göstermektir.

         İçindekiler’den (XI) sonra Bölüm 1: Eski Yunan Tapınağının İnşa Evre­leri: Konstrüksiyon, de-Konstrüksiyon, re-Konstrüksiyon (1-55) adlı ilk ana bö­lüme geçilir. Bölüme ait kavramsal temelin, yine R. Eser Kortanoğlu tarafın­dan yazılan Yunan Tapınağı Olarak İsimlendirilmiş Yapının Temel Doğasına Yüklenmiş Anlam/lar makalesine dayandığı, ilk dipnotta açıklanmıştır ki as­lında bunun kavramsal temelden daha fazlası olduğu da söylenebilir. Bu bö­lümde ele alınan kimi kavramlar; yer yer İlk, Yeni ve Yakın çağlardan filozof­ların görüşleriyle birlikte değerlendirilmiştir. Çeşitli “Klasik Paradigma”lar ele alınmıştır. Sorgulanan tapınak ve sunak gibi kimi kavramlar yer yer sözlük an­lamları ve araştırmacılarca bunlara yüklenen anlamlar ışığında, yer yer de Eski Yunanca (naos, temenos, bomos gibi) köklerine inilerek değerlendirilmiş­tir. Bu bölümde arkeoloji disiplini metodolojik açıdan da ele alınmıştır. Soru­lan sorulardan bazıları şunlardır: “Yunan tapınağı nedir?”, “Tanrıların evleri nerede inşa edilmelidir?”, “Naos, tanrıya tapınılan yer/mi-dir?”, “Yunan tapı­nağının kökeni nedir?”.

Bölüm 2: Eski Yunan Mimarisinde Klasik Modelin Oluşumu ve Geçiş Yapı­ları (57-96) adındaki bölüme felsefi bir giriş yapıldıktan sonra Eski Yunan mi­marisinde oranlar sistemine, Akropolis’teki Eski Athena (ya da Athena Polias) Tapınağı ile Aigina’daki Aphaia Tapınağı arasındaki benzerlikler üzerinden (bir tablo yardımıyla da) girilmiştir. Bölümün ana argümanının, Aphaia Tapı­nağı’nın geçiş yapısı olup olamayacağı ve bu tapınağı geçiş yapısı olarak epis­temede konumlandıran kavramların, hangi karşıtlık ilişkileri ve hiyerarşiler ya da söylemler çerçevesinde bu durumu oluşturduğunun tartışabilmesi olduğu açıklanmıştır. Diğer bölümlerde de başlık gibi düşünülebilecek (koyu yazıl­mış) ifadeler olsa da İçindekiler’de de gösterilen alt başlıklara ayrılmış tek bö­lüm budur. Mimari a: Plan Şemaları (60-80) adlı ilk alt bölüm, adından da anlaşılacağı üzere daha çok arkeolojik mimari ile ilgili olsa da bununla sınırlı kalmamıştır. Başlangıçta daha çok Atina Athena Polias, sonrasında da Aigina Aphaia Tapınağı çeşitli “Klasik Paradigma”lar çerçevesinde değerlendirilmiş­tir. Mimari b: Yapısal ve Oransal Nitelikler (80-84) adlı ikinci alt bölümde ise bu iki tapınağın stylobates ve peristatis oranları, basamak sayıları, yapı mal­zemeleri, naos ölçüleri gibi ayrıntıları karşılaştırılmıştır. Görsel Şemalar: Alın­lık Heykeltraşisi, Kompozisyon ve İletişim (84-90) adlı üçüncü alt bölümde de aynı tapınakların alınlık betimlemeleri verilerek buralarda betimlenen konu ve kişilere yüklenen anlamlara değinilmiştir. Bölümün son alt başlığı Metinsel Şemalar: Dil ve Anlam’dır (90-96). Burada, antik ve modern yazında sıkça de­ğinilen Akropolis, daha çok antik kaynaklardan alıntılarla ele alınmıştır. Aigina Aphaia Tapınağı ile ilgili olaraksa yalnızca Herodotos’tan alıntı yapılmış, tapı­nağın geçiş yapısı olduğu “Klasik Paradigma”sı üzerinde daha çok durulmuş­tur.

Bölüm 3: Eski Yunan Tapınak Mimarisinde İçkin İstikrarsızlık (97-134) adlı bölüme ait ana argüman olarak, tasarımın tamamlanamayış olasılığı para­metrelerinin yaklaşık 2500 yıl önce oluşturulmuş olabileceği gösterilmiştir. Ayrıca bölümün, Eski Yunan dinsel mimarisindeki kimi anıtsal kütlelerin tekil yapılarındaki içkin istikrarsızlık üzerine bir değerlendirme olduğu ve Platon doğmadan önce platonik yapıya mimari temsilin verebileceği en güçlü yanıta ışık tutma amacını taşıdığı da okuyucuya açıklanmıştır. Bu bölümde, anıtsallık kavramının mimariden çok felsefi anlamı üzerinde durulmuştur ki mimarlık da felsefenin metaforlarından biri olarak sunulmuştur. Eski Yunan mimarisi­nin çelişkilerine tekillik-ikilik gibi kavramlar üzerinden değinilmiştir. Tapınak­lardaki simgesel anlatım, ana tanrıça kültü gibi konulara da girilen bölümde Roma Uygarlığı da ele alınmıştır. Roma’nın Eski Yunan temeli üzerinde yük­selmesinin nedenleri sorgulanmış, “Bir imparatorluk kendini ifade ederken arkitektoniği nasıl ve neden kullanmaktadır?” sorusu yanıtlanmıştır. Platon ile başlayan bölüm, Batı düşüncesi ve metafiziğinin temel taşı rolünden ötürü Platon ve Platonculuk ile ilgili kavramlar üzerinde durulup Yeni ve Yakın çağ­lardan düşünürlerin bu konuya yaklaşımları aktarılarak sonlandırılmıştır.

Son bölüm, Bölüm 4: Model-Kopya-Model Döngüsünde Kyklosun Uzamı (135-174) adını taşımaktadır. Mimari etkileşim açısından model-kopya-mo­del döngüsünün göstergesi ve bu döngünün anlamsal üretimlerinin çevirisi, bölümün ana argümanı olarak sunulmuştur. Ana argümanın dışında Apollon ve Zeus gibi tanrıların değerlendirmesi, Yunan Uygarlığı’nı Batı ile özdeşleşti­ren görüşün sorgulanması gibi konular da bu bölümde ele alınmıştır. Değer­lendirilen kimi yapıların çeşitli oran yakınlıkları iki tablo yardımıyla gösteril­miştir. Bu oran ilişkilerinin nelere işaret ettiği sorulmuş ve bu soru altında Delphoi Apollon (5 ve 6. ya da arkeolojik 1 ve 2. evreleri), Bassai Apollon, Tegea Athena gibi çeşitli açılardan birbiriyle ilişkilendirilen tapınaklar ele alın­mıştır. Bu tapınaklar her zaman oranla ilgili soruya yanıt olarak değil, yer yer antik kaynaklardan alıntılarla da anılmış, Bassai Apollon Tapınağı’nın mimarı Iktinos üzerinde de özellikle durulmuştur. Mimarlık ve mimarinin ifade ettik­leri vurgulanarak son 12000 yıldır mimariyi neden ürettiğimizin sorgusuyla metin bölümüne son verilmiştir.

Bibliyografya’da (175-194) önce Klasikler (ilk iki sayfada) sonra Modern Çalışmalar verilmiştir. Levhalar Listesi (195-198) sonrası Levhalar’a (199-230) geçilmiştir. Mimari planlar, çizimler, rekonstrüksiyonlar ve fotoğraflar­dan oluşan (renksiz) 60 levha, elbette metindeki konularla ilgilidir. Ancak me­tin içerisinde bu levhalara hiç atıf yapılmamıştır. Alışıldıktan kısa bir Dizin (231-234) ile kitap sonlandırılmıştır. Bu bölüm kimi yanlışlıklar da içermekte­dir. Örneğin kitabın birçok noktasında geçen “Episteme” sözcüğü, yalnızca 93. sayfada gösterilmiştir ki belirtilen sayfada bu sözcük bulunmamaktadır.

Genel olarak bakıldığında felsefi bir metnin karmaşası içerisinde, ele alı­nanların yer yer başlık konularından değişik noktalara sürüklendiği söylene­bilir. Metnin dili de felsefi ve arkeolojik jargonun iç içe geçmesiyle oluştuğun­dan bu iki disiplinin terminolojisine hâkimiyeti olmayanlar için zorlayıcı ola­bilir. Böyle bir çalışmadan bekleneceği üzere kitapta çokça soru vardır. Ancak yine felsefi yaklaşımdan bekleneceği gibi her zaman bu soruların yanıtı ya da açık bir yanıtı yoktur.

Kitapta, her bölümde baştan başlayan, toplamda 594 dipnot bulunmak­tadır. Hem bu dipnotlarda hem de metin içerisinde, antikiteden modern za­manlara uzanan süreçteki düşünürlerin (İlk Çağ’dan ozan ve tarihçilerin de) görüşlerinden sık sık alıntılar yapılmıştır. Antik ve yakın dönemlerden filozof­ların görüşleriyle arkeolojinin (mimari alanında) temel kaynaklarını oluşturan (dolayısıyla “Klasik Paradigma” yaratan) kişilerin görüşleri iç içe geçirilerek Eski Yunan mimarisi değişik bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Kitap, kendi uz­manlık alanlarına ya da ilgilerine değişik bir gözle yaklaşmak isteyenler için ilgi çekici olabilir. Bu bağlamda Eski Yunan mimarisine felsefi açıdan bakmak isteyen arkeologlar (ve arkeolojiyle ilgilenenler) ya da felsefe konusu olarak Eski Yunan mimarisini alan bir deneme okumak isteyen felsefeyle ilgililer için önerilebilir.

Akdeniz Üniversitesi
Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü

Özgür KAYA (PhD.)
ozgurkayaa91@gmail.com

  • Atıf Düzeni
  • Direkt Link
Ö. Kaya, Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapı¬nağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme. Yazar: R. E. Kortanoğlu, Libri V (2019) 159-162.

Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2019/lbr-0204

20 Kasım 2019 Şenkal Kileci
← Sezarların Kadınları
Timur ve Timurîler Devrinde Semerkand →

eISSN: 2458-7826

PhaseKapakWeb
PhaseKapakWeb
PhaseKapakWeb

Search for Publication

En çok okunanlar

  • Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı
    Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcı...
  • Pero Tafur Seyahatnamesi (9 Mayıs 1437 – 22 Mayıs 1438)
    Pero Tafur Seyahatnamesi (9 Mayıs 1...
  • İskitler, Hunlar ve Göktürkler’de Din ve Sanat
    İskitler, Hunlar ve Göktürkler’de D...
  • Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV. Yüzyıllar)
    Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tücca...
  • Otağ I: Büyük Doğuş – Türklerin İslamiyeti Kabülü
    Otağ I: Büyük Doğuş – Türkler...
  • Hellenistik Dünya Tarihi MÖ 323-30
    Hellenistik Dünya Tarihi MÖ 323-30
  • In Pursuit of Excellence: Works of Art from The Museum of Turkish and Islamic Arts İstanbul
    In Pursuit of Excellence: Works of ...
  • Anonim Birine Ait Büyük Deniz Kılavuzu veya Seyrüseferi 
    Anonim Birine Ait Büyük Deniz Kılav...
  • Plutarkhos, Paralel Yaşamlar: Agesilaos
    Plutarkhos, Paralel Yaşamlar: Agesi...
  • “Kyzikos Hadrian Tapınağı’nda Bulunan Geç Roma Definesi” Başlıklı Makale İçin Eleştiri
    “Kyzikos Hadrian Tapınağı’nda Bulun...
  • The Huns, Rome and the Birth of Europe
    The Huns, Rome and the Birth of Eur...
  • Selçuklu Hanımları Kira Hatun ve Raziye Devlet Hatun  (Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Selçuklu Sultanları ile İlişkileri)
    Selçuklu Hanımları Kira Hatun ve Ra...
  • Gracchus Kardeşler
    Gracchus Kardeşler
  • Emevî Devleti Tarihi
    Emevî Devleti Tarihi
  • Moskhos, Bion’a Ağıt
    Moskhos, Bion’a Ağıt

PhaseKapakWeb

eISSN: 2149-7826

Libri

  • Ana Sayfa
  • Dergi Hakkında
  • Son Sayı
  • Arşiv
  • Yazım İlkeleri
  • Yayın Süreci
  • İletişim

Popüler Yayınlar

  • Cumhuriyet Dönemi Roma Vergi Sis...
  • L. Catilina Söylevi
  • Ortaçağ Tüccarları ve Bankerleri
  • Imperial Transportation and Comm...
  • Anonim Birine Ait Büyük Deniz Kı...
  • The Harbour of All This Sea and ...
  • Pausanias, Hellas’in Tasviri I. ...

Popular Publications

  • Cumhuriyet Dönemi Roma Vergi Sis...
  • L. Catilina Söylevi
  • Ortaçağ Tüccarları ve Bankerleri
  • Imperial Transportation and Comm...
  • Anonim Birine Ait Büyük Deniz Kı...
  • The Harbour of All This Sea and ...
  • Pausanias, Hellas’in Tasviri I. ...

Son Çıkan Yayınlar

  • Nikaia’dan Yeni Yazıtlar XIII: Terbos’tan Bir Anıt Mezar ve Buluntuları 31 Aralık 2020
  • Eine neue Grabinschrift aus Andriake (Lykien): Die Sarkophag von Konon und seiner Frauen 30 Aralık 2020
  • Doğruyu Söylemek 29 Aralık 2020
  • Salâhaddîn Devri’nde Akdeniz’de Eyyûbî Deniz Kuvvetleri 28 Aralık 2020
  • Çevresel Tarih Nedir? 28 Aralık 2020
  • Roma’dan Doğu Roma’ya Değişim ve Dönüşüm 28 Aralık 2020
  • Antik Çağ Mutfak Sözlüğü (Aletler, Bitkiler, İçkiler, Kişiler, Mekanlar, Yazarlar ve Yemekler) 28 Aralık 2020

Recent Publications

  • Nikaia’dan Yeni Yazıtlar XIII: Terbos’tan Bir Anıt Mezar ve Buluntuları 31 Aralık 2020
  • Eine neue Grabinschrift aus Andriake (Lykien): Die Sarkophag von Konon und seiner Frauen 30 Aralık 2020
  • Doğruyu Söylemek 29 Aralık 2020
  • Salâhaddîn Devri’nde Akdeniz’de Eyyûbî Deniz Kuvvetleri 28 Aralık 2020
  • Çevresel Tarih Nedir? 28 Aralık 2020
  • Roma’dan Doğu Roma’ya Değişim ve Dönüşüm 28 Aralık 2020
  • Antik Çağ Mutfak Sözlüğü (Aletler, Bitkiler, İçkiler, Kişiler, Mekanlar, Yazarlar ve Yemekler) 28 Aralık 2020

Yayın Arama

Search for Publication

Arşiv

Archive

Flag Counter
  • Ana Sayfa
  • Dergi Hakkında
  • Son Sayı
  • Arşiv
  • Yayın Gönderme
  • Yazım İlkeleri
  • Yayın Süreci
  • İletişim
Copyright © 2015 www.libridergi.org