LIBRI
Epigrafi, Çeviri ve Eleştiri Dergisi
  • tr
  • en
  • Ana Sayfa
  • Dergi Hakkında
  • Son Sayı
  • Arşiv
  • Yayın Etiği
  • Yayın Gönderme
  • Yazım İlkeleri
  • Yayın Süreci
  • İletişim
Anasayfa » 2015 » Arkeolojinin Temelleri

Arkeolojinin Temelleri

Arkeolojinin Temelleri

Clive GAMBLE

ISBN: 9786056388002
Çeviren: Damla KAYIHAN
Sayfa: 236 (26 Tablo, 14 Çizim ile birlikte)
Baskı Yılı: 2014
Baskı Yeri: İstanbul
Yayınevi: Aktüel Arkeoloji Yayıncılık

LIBRI I (2015) 27-29
DOI:  10.20480/lbr.2018115458
Geliş Tarihi: 15.08.2015       Kabul Tarihi: 18.08.2015
Elektronik Yayın Tarihi: 27.12.2015
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2015

pdf  PDF indir

references  PDF görüntüle

info  Atıf Düzeni

C. GAMBLE,  Arkeolojinin Temelleri. İstanbul 2014. Aktüel Arkeoloji Yayıncılık, 236 Sayfa, (26 Tablo, 14 Çizim ile birlikte).  Çev.: Damla KAYIHAN. ISBN: 9786056388002

T.D.K’da ‘kazı bilimi’ olarak tanımlanan arkeoloji sadece toprak altından çıkartılan objelerin üzerinden salt kültürel değerlendirmeler yapan bir bilim dalı değildir. Bu ta­nımlama, nesneye ne zaman ve nereden? sorularının yanında neden ve nasıl? sorularını da sorarak, nesneyi çevresindeki her şeyle bir arada değerlendirmeyi hedefleyen yeni arkeololoji “New Archaeology” akımını göz önünde bulundurduğumuzda oldukça yeter­sizdir. Bu bağlamda arkeolojinin aslında ne olduğu, nasıl olması gerektiği, hangi aşa­malardan geçerek şimdiki halini aldığı ve sahip olduğu farklı kuramsal yaklaşımları konu edinen Arkeolojinin Temelleri isimli bu çalışma arkeolojinin kuramsal yönüyle il­gi­lenen araştırmacılar ve arkeoloji disipliniyle yeni tanışacak öğrenciler için önemli bir kaynak niteliğindedir.

C. Gamble’ın kaleme almış olduğu çalışma, Arkeoloji Nedir? (1-20), Arkeolojinin Çeşitleri Nelerdir? (21-45), Temel Kavramlar (46-72), İnsanlar (73-100), Nesneler (101-124), Zaman ve Mekân (125-153), Değişim ve Durağanlık (154-186), Kimlik ve Güç (187-217) başlıkları altında sekiz bölümden oluşmaktadır. Buna ek olarak Sunuş (IV-V), İçindekiler (VI), Çizimler (VII), Tablolar (VIII), Okuyucuya Not (IX), Teşekkür (X-XI), Kaynakça (218-229) ve Dizin (230) kısımları da çalışmaya dâhil edilmiştir.

Burçin Erdoğu’nun genel anlamda eser hakkındaki görüşlerinin yer aldığı sunuş bölü­müyle başlayan kitabın Arkeoloji Nedir? (1-20) başlıklı birinci bölümünde, arkeolojik hayal gücünün önemine vurgu yapılarak, arkeolojinin sadece kazı yapmak ve daha sonra buluntuları raporlamaktan daha ötede bir faaliyet olduğu belirtilir. Devamında, arke­olojinin, iki yüz yıl önceki aydınlanma hareketi ile yükselişe geçen bilim sayesinde or­taya çıkan insanın ve insanlığın kökeni araştırmaları ile başlamış olduğu üzerinde du­rularak, antropoloji ile yakın ilişki içerisine girmesiyle nasıl değiştiği Sutton Hoo ve Çatalhöyük örneklemleriyle ortaya konur.

Kültür tarihçiliği, antropolojik arkeoloji ve onu takiben ortaya çıkan süreçselcilik, post-süreçselcilik vb. farklı kuramsal yaklaşımların geniş tanımlamalarının yapılmış olduğu Arkeolojinin Çeşitleri Nelerdir? (21-45) başlıklı ikinci bölümde, pek çok arke­olojik yaklaşımın mevcut olmasına rağmen temelde kültür tarihçiliği ve antropolojik arkeoloji akımlarının geçerli olduğu gözler önüne serilmiştir. Devamında arkeolojik kayıtlardaki modellerin rasyonel ve bağlantısal bir bakış açısı ile yorumlanmasının aynı kanıtların farklı biçimlerde algılanmasına yol açacağı ve bu bağlamda bunlar arasında bir seçim yapma ihtiyacının doğacağı ortaya konmaktadır. Bölümde son olarak arkeo­lojinin temelde sahada gerçekleştirilen keşiflerle olduğu kadar kuramlarla da yönetilen bir bilim dalı olduğu üzerinde durulmaktadır.

Genel anlamda arkeolojinin kavranıp uygulanma biçimindeki büyük değişikliklerin temsil edilmesini sağlayan araştırma yöntemlerinin (stil, popülarite ve stratigrafi) ve ar­keolojik kayıt kavramlarının ele alınmış olduğu Temel Kavramlar (46-72) adlı üçüncü bölümde, arkeolojik kayıtların sadece stratigrafik gerçekleri edinmek olmadığına vurgu yapılarak, Hodder’ın deyimiyle ‘malanın ucunda’ başlayan aktif ve yorumsal bir sorun olarak tanımlamıştır. Devamında arkeologların kullanmış olduğu popülarite ilkesi ve öz nitelik gibi oluşumları açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca bölümün sonuna doğru, arke­olojinin uygulanabilirliğini mümkün kılan ve bu alandaki yeni kişiler için anlaşılabilir bir hale gelmesini sağlayan kültür, tafonomi ve başka pek çok terime dair tanımlamalar sunulmuştur.

İnsanlar (73-100) başlıklı dördüncü bölümde, farklı bilim insanlarının düşünceleri üzerinden arkeolojinin bireye mi, yoksa sisteme mi, odaklanması gerektiği tartışılarak, modern arkeoloji açısından iki farklı bireylik biçimi sunulmuş ve bireyleri tanımanın sadece arkeolojik veriler bağlamında değil, fakat aynı zamanda tüm duygularımızı kul­lanarak gerçekleştirdiğimiz etkileşimler ve ilişkiler yoluyla mümkün olabileceği vurgu­lanmıştır. Bireyleri kimliklendirmenin zorluğundan bahsedilen bölümde ayrıca toplum ve sistem, analoji ve çıkarım gibi çeşitli kavramlar birbirleriyle karşılaştırılarak doğru sonuçlara nasıl ulaşılabileceği ortaya konmaya çalışılmış ve bu bağlamda insanın anla­şılmasındaki zorlukları, Hawkes’un arkeolojik çıkarım katmanlarını anlattığı soğan figürü ile örnekleyerek, insanı anlamak için antropolojk bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiği belirtilmiştir. Bölümde son olarak kuramsallığın önemine vurgu yapılarak, tümevarım, tümdengelim ve dışaçekim gibi kuram oluşturmaya yönelik üç farklı yakla­şım üzerinde durulmuştur.

Maddesel kültür tanımlamaları ile başlayan Nesneler (101-124) başlıklı beşinci bö­lümde, süreçsel arkeologların maddesel, sosyal ve düşünsel olmak üzere üç davranış alanına ayırmış olduğu nesnelerin doğal ve kültürel ikilemleri, içsel ve dışsal özü, dı­şarıdan bakıldığında herkes için aynı işlevi ifade eden fakat içsel özünde herkesin bil­mediği bir tüketim simgesi anlamı taşıyan çaydanlık nesnesi üzerinden örneklendirilir. Ayrıca insan yapısı nesnelerin tıpkı bizim gibi bir yaşam sürelerinin olduğuna deği­nildikten sonra, stil kavramının getirdiği karışıklıkları ve arkeolojideki önemi üzerinde durulmaktadır. Son olarak arkeologların inceledikleri nesnelerden bir çıkarıma varabil­mek için stil analiz yöntemini nasıl uyguladıklarının anlatıldığı bölümde, arkeolojik bulgular arasındaki modellerin farkına varabilmek açısından stilin en güvenilir bilgi olsa da aynı zamanda en riskli ifadelerden birisi olduğu belirtir.

Zamanın ve mekânın arkeologlar için birbirinden ayrılmaz çok önemli iki kavram olduğunun vurgulanması ile başlayan Zaman ve Mekan (125-153) başlıklı bölümde, özel­likle kazı çalışmaları sırasında bir ortamın hem mekânsal, hem de zamansal bir anlamı olduğu belirtilir. Bu zaman ve mekan ilişkisi stratigrafi olarak tanımlanır. Bö­lümün devamında bedenin, zamanı ve mekanı yorumlamanın anahtarı olduğu ve ras­yo­nel yaklaşımın bedeni bir ölçüm birimi ve aynı zamanda düzenli beslenmeye ihtiyacı olan bir mide olarak görürken, bağlantısal yaklaşımın ise bedeni simgelere anlam ka­zandıran bir kaynak olarak gördüğü ve onu bulunduğu dünyadan ayırmadığı vurgulanır. Son olarak arkeologların tarih ve mesafeler üzerinde kafa yormaktan çok zamansallık ve insani deneyimlere yönelik hissiyat, bedensellik, doğal çevre ve bunların ev ve araç­lardan faydalanarak maddesel metaforlar aracılığı ile nasıl ifade edildiği üzerinde daha fazla düşünmeye ihtiyacı oldukları belirtilir.

Değişim ve Durağanlık (154-186) başlıklı yedinci bölümde, arkeologlar için çok öl­çekli bir sorun olan değişim sorunu, kökenlere ilişkin altı temel soru (insanımsıların kökeni, modern insanların kökeni, tarımın ve ehlileştirilmiş hayvanların kökeni, şehir­ciliğin ve devletin kökeni ile çağdaşlığın kökeni) ele alınarak incelenmiştir. Ayrıca karmaşıklık ve değişim arasındaki ilişkiye odaklanılarak, arkeolojik araştırmalarda ta­nımlama kısmının asla bitmiş bir iş olarak görülmemesi gerektiği ve nesneye sorulan nereden ve ne zaman? sorularının yanında neden ve nasıl? sorularının da sorulmadıkça yapılan araştırmaların yarım kalacağı vurgulanır. Son olarak, geçmişin büyük bir bölü­münde her şeyin yavaş bir biçimde değiştiğine ve hatta bazı dönemlerde neredeyse hiçbir değişimin yaşanmadığına değinilmiş, değişim kadar durağanlığın da açıklığa ka­vuşturulması gereken bir konu olduğu üzerinde durulmuştur. Bu bağlamda, 200 ila 2 milyon yıllık dönemler boyunca insanın yaratıcılığına dayalı olarak meydana gelmiş toplumlar örnek gösterilerek, durağanlığın asla durgunluk ya da kültürel pasiflik olarak yorumlanmaması gerektiği belirtilir.

Kimlik ve güç kavramlarının iki farklı arkeolojik bakış açısı olduğunun vurgulanma­sıyla başlayan Kimlik ve Güç (187-217) başlıklı son bölümde kimlik, güç, etnik köken ve milliyetçiliğin temel noktalarının bu kavramları açıklamak için kullandığımız ar­keolojik bulguların, konunun bütünü içerisindeki kuram yüklü bulgulardan bir kısmı olduğu belirtilir. Ayrıca gücün tek yönlü bir ilişki olarak sunulduğu bölümde, karşıdaki tarafın kesinlikle daha zayıf olması gerektiği vurgulanarak, bu bağlamda örneklem olarak güçlü Atinalılar ile onların egemenliğine girmeyi reddeden Melialıların diyalo­ğuna yer verilir. Devamında etnik köken ve milliyetçilik kimliklerini geniş ölçekte ele alarak, özellikle milliyetçi arkeolog Kossina’nın Nazi Almanyası’nın oluşmasında oldukça önemli bir rolü olduğuna değinilir. Son olarak kültürel miras ve arkeolojinin geleceği konularında düşüncelerin belirtildiği çalışma, yararlanılan kaynakların sıralan­dığı Kaynakça (218-229) ve tartışılan konuların listelendiği Dizin (230-235) kısımla­rıyla sonlanmaktadır.

Akdeniz Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü

Aytaç DÖNMEZ (Arş. Gör.)
aytacdonmez@akdeniz.edu.tr

  • Makale Atıf Düzeni
  • Makaleye Direkt Link

C. GAMBLE,  Arkeolojinin Temelleri. İstanbul 2014. Aktüel Arkeoloji Yayıncılık, 236 Sayfa, (26 Tablo, 14 Çizim ile birlikte).  Çev.: Damla KAYIHAN. ISBN: 9786056388002 Tanıtan: Aytaç DÖNMEZ, Libri I (2015) 27-29.

Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2015/lbr-0001

13 Temmuz 2016 Aykan A.
← Eski Yunan ve Roma’da Büyü ve Büyücülük. Bölüm 1: Bağlama Büyüleri-Yunan ve Roma Dünyasında Beddua Levhaları ve Voodoo Bebekleri
Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens – İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi →

eISSN: 2458-7826

Yayın Gönderme

Çalışmalarınızı Editöryal Prensiplere ve Yazım İlkelerine göre düzenledikten sonra,  libri@akdeniz.edu.tr
adresine gönderebilirsiniz.

SCImago Journal & Country Rank

eISSN: 2458-7826

    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb

    SAYI I (2015)

    SAYI II (2016)

    SAYI III (2017)

    SAYI IV (2018)

    Search for Publication

    En çok okunanlar

    • Divan Edebiyatı Estetiği
      Divan Edebiyatı Estetiği
    • The Huns, Rome and the Birth of Europe
      The Huns, Rome and the Birth of Eur...
    • Moğol Dönemi İran’ında Kadın
      Moğol Dönemi İran’ında Kadın
    • Strabon, Geographika: XVII. Kitap
      Strabon, Geographika: XVII. Kitap
    • Orta Çağ’da Venedik, Papalık ve Türkler 1243-1353
      Orta Çağ’da Venedik, Papalık ve Tür...
    • The Ancient Mariners: Seafarers and Sea Fighters of the Mediterranean in Ancient Times
      The Ancient Mariners: Seafarers and...
    • Memnon, Herakleia Pontike Tarihi
      Memnon, Herakleia Pontike Tarihi
    • Anadolu’nun Gözyaşları: Yurtdışına Götürülmüş Tarihi Eserlerimiz
      Anadolu’nun Gözyaşları: Yurtdışına ...
    • Medieval And Renaissance Famagusta Studies In Architecture, Art And History
      Medieval And Renaissance Famagusta ...
    • Anadolu’da Roma Eyaletleri: Augustus Dönemi
      Anadolu’da Roma Eyaletleri: Augustu...
    • Ortaçağ’da İslam Mutfağı
      Ortaçağ’da İslam Mutfağı
    • PLUTARKHOS, Agesilaos & Pompeius: Giriş, Değerlendirme ve Açıklayıcı Notlar
      PLUTARKHOS, Agesilaos & Pompei...
    • Dirty Wars: The World is a Battlefield
      Dirty Wars: The World is a Battlefi...
    • Gladyatörler: Tarihin En Ölümcül Sporu
      Gladyatörler: Tarihin En Ölümcül Sp...
    • Sualtı Arkeolojisindeki Tarihsel Partikülarizme [Tek Tarafçılığa] Yönelik Bir İtiraz
      Sualtı Arkeolojisindeki Tarihsel Pa...

    PhaseKapakWeb

    eISSN: 2149-7826

    Destekleyenler

    Libri

    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim

    Creative Commons Lisansı
    Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

    Popüler Yayınlar

    • Divan Edebiyatı Estetiği
    • The Huns, Rome and the Birth of ...
    • Moğol Dönemi İran’ında Kadın
    • Strabon, Geographika: XVII. Kita...
    • Orta Çağ’da Venedik, Papalık ve ...
    • The Ancient Mariners: Seafarers ...
    • Memnon, Herakleia Pontike Tarihi

    Son Çıkan Yayınlar

    • Feriale Duranum: XX. Palmyrenorum Cohors’unun Takvimi 28 Nisan 2023
    • A Newly Discovered Two Tomb Inscriptions from Eskişehir / Dorylaion and a Corrigendum 9 Mart 2023
    • Zwei neue Inschriften aus Dorylaion 7 Mart 2023
    • Two New Epitaphs from Termessos 30 Aralık 2022
    • The Physicians of Nikaia (Bithynia) in Light of the Inscriptions 30 Aralık 2022
    • New Inscriptions Found During the Survey in Melli (Kocaaliler) 28 Aralık 2022
    • New Funerary Inscriptions from the Eastern Necropolis of Knidos 26 Aralık 2022

    Yayın Arama

    Arşiv

    Flag Counter
    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yayın Etiği
    • Yayın Gönderme
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim
    Copyright © 2015 www.libridergi.org
    • Türkçe
    • English (İngilizce)