Tarihi İcat Eden Adam – Herodotos’la Seyahatler

J. MAROZZI, Tarihi İcat Eden Adam-Herodotos’la Seyahatler. İstanbul 2015. Yapı Kredi Yayınları, 346 sayfa (26 resim ve 4 harita ile birlikte).  Çev.: Nurettin ELHÜSEYNİ. ISBN: 9789750831171

İlk olarak Romalı ünlü devlet adamı, hatip ve yazar Cicero’nun (MÖ 106-43) kaleme aldığı de Legibus (Yasalar Üzerine, I. 5) adlı eserinde tarihin babası olarak adlandırılan, Halikarnassoslu (Bodrum) Herodotos’un (ca. MÖ 484-425) yaşamı hakkında pek fazla bilgimiz olmamasına rağmen günümüze kadar ulaşmış olan Historiai adlı eserinden Mısır, Babil, Libya ve İskit ülkelerinin tarihsel coğrafyalarının yanı sıra gelenekleri ile Pers-Hellen Savaşları hakkında birçok bilgi edinmekteyiz. Herodotos’un gezip gördüğü yerlere ilişkin enteresan bilgiler vermesi, bu yerlerin geçmişleri hakkında mitolojik hikayeler anlatması eserine canlı ve eğlenceli bir anlatım kazandırırken, konu edilen savaşın nedenlerini, her iki tarafın savaş öncesindeki durumlarını ve savaş hazırlıklarını ayrıntılı bir şekilde aktarması ise, eseri Klasik Dönem Tarihi hakkında önemli bir kaynak haline getirmektedir.

İngiliz gazeteci, seyahat yazarı ve tarihçi Justin Marozzi, bu eseri kendisine rehber, Herodo­tos’u ise, en yakın yol arkadaşı olarak belirlediği seyahatini The Man Who Invented History – Travels with Herodotus başlığı altında 2008 yılında okuyucusuyla paylaşmıştır. Söz konusu kitap dilimize çevrilerek 2015’in Şubat ayında Türk okuyucusuyla buluşmuştur. Yazarın tıpkı Herodotos gibi oldukça içten bir dille kaleme aldığı kitap, dört ana bölümden oluşmaktadır.

İçindekiler (9-10) ve Teşekkür (11-15) bölümleri ve seyahatin gerçekleştirildiği coğrafyayı gösteren iki haritanın ardından Giriş (19-44) bölümüne geçilmektedir. Burada yazar, yol arkadaşı Herodotos ve eseri hakkında bilgi vermekte, antikçağın diğer yazarları tarafından Herodotos’a ve eserindeki hikayelerin çokluğuna yöneltilen eleştirilere yer vermekte ve onun aslında dünyanın sadece ilk tarihçisi değil; aynı zamanda ilk dış muhabiri, araştırmacı gazetecisi, antropoloğu ve seyahat yazarı olduğunu belirtmektedir. Türkiye (47-79) başlıklı birinci bölümde yazar, Herodo­tos’çu keşif yolculuğunun başlangıç noktası olarak Herodotos’un memleketi Halikarnassos’u tercih etmektedir. Burada, gerek antikçağ Halikarnassos’u ile günümüz Bodrum’u arasında yaptığı karşılaştırmalarla gerekse Müze Müdürü ile aralarında geçen diyaloglarla Herodotos’un öneminin kendi memleketinde çok iyi kavranamamış olduğuna dair tespitlerini sunmaktadır. Ayrıca yazar, İngiliz arkeolog C. T. Newton’un, antik dünyanın yedi harikasından biri olan Halikar­nassos Mozolesi (kral Mausollos’un mezarı) üzerine yaptığı kazılara ve sualtı arkeoloğu George F. Bass’ın buradaki çalışmalarına değinmektedir. Irak (83-144) başlıklı ikinci bölümde, yazar rehbe­rindeki Babil anlatımı üzerine Herodotos’un peşinden Irak’a gitmektedir. Burada Herodotos’un sunduğu bazı anlamlı paralelliklerle Amerika-Irak savaşını değerlendirmektedir. Bu noktada Herodotos’un eserinden, Artabanos’un yeğeni Kserkses’e Hellenlerle savaşa girmemesi yönün­deki öğüdünü alıntılamakta ve bunun günümüzde de geçerli klasik bir Herodotos uyarısı oldu­ğunu vurgulamaktadır. Babil’e giden yolun Bağdat’tan geçtiği yönündeki teorisini açıkladıktan sonra yazar, bu yolda yaşadığı zorlukları ve Herodotos’un Babil anlatımı ışığında Babil gezisini anlatmaktadır. Buradan sonra yazar bir sonraki durağı olan Mısır’a gelmektedir. Mısır (147-201) bölümünde, buraya gelmeden önce Kahire’deki El Ezher Üniversitesi Başmüftüsü, Şeyh Ali Cuma ile tanışmasını ve yine yol arkadaşı Herodotos’un uzun Mısır anlatımı ile günümüzü kıyaslayarak Memphis ve El Uksur (Thebai) kentlerine yaptığı yolculuğu paylaşmaktadır. Herodotos tarafın­dan aktarılan Kambyses’in Mısır Seferi’ne ve piramitlere değinildikten sonra bu bölüm son bulmaktadır. Yunanistan (205-331) başlıklı son bölümde yazar ilk olarak Atina’da katıldığı “Antik Yunanistan ve Antik İran: Kültürlerarası Karşılaşmalar” adlı konferanstan bahsetmektedir. Ardın­dan Herodotos’un gazeteci kimliğiyle aktardığı savaş anlatımlarını incelemektedir. Bu noktada Pers-Hellen ve Türk-Yunan çatışmalarını ele almakta ve yine bir paralellik kurmaktadır. Sonra­sında yazarın yolu gezi programında tam olarak bulunmayan Selanik’e düşmektedir ve burada Balkan Tarihi ele alınmaktadır. Yazar, İkinci Dünya Savaşı’na katılmış eski İngiliz asker Patrick Leigh Fermor’la görüşmesini detaylı bir şekilde aktardıktan sonra Kyklad Adaları’na yaptığı gezisine ve Herodotos’tan alıntılarla Persler ve Hellenler arasında geçen deniz muharebeleri hakkında anlatımlara yer vermektedir. Eser, Kaynakça (333-337) ve Dizin (339-346) kısımları ile son bulmaktadır.

Yazarın, yalnızca seyahat programını oluştururken değil, aynı zamanda kitabında kullanacağı üslubun belirlenmesi konusunda da Herodotos’u örnek alması kitabını tıpkı Historiai gibi okun­ması keyifli bir gezi rehberi haline getirmektedir. J. Marozzi bu kitabıyla, gezdiği yerlerin bugünü ile Herodotos’tan öğrendiğimiz geçmişleri hakkında edindiği bilgileri bazen kıyaslayarak bazen de aralarında paralellikler kurarak, tıpkı eserden alıntıladığı “Barışta oğullar babaları, savaşta ise babalar oğulları gömer” sözünde olduğu gibi, Herodotos’un uyarılarının günümüzde hala geçerli olduğunu okuyucuya hatırlatmaktadır.

• Görüntüleme4022

• Makaleyi Paylaş
• Twitter
• Facebook
• Google +1
• Email