Arrianus’un Karadeniz Seyahati

ARRIANUS’UN KARADENİZ SEYAHATİ

 Arrianus, Imperator Caesar Traianus Hadrianus Augustus’u selamlar.

I

O ünlü Ksenōphōn’un söylediği gibi, deniz kenarında ku­rulmuş olan Sinōpēlilerin kolonisi, Hellen kenti Trape­zous’a geldik; Karadeniz’e yukarıdan, Ksenōphōn ve senin seyrettiğin yerden hayranlıkla bakıyoruz. (2) Halihazır­daki sunaklar eskiden kaba taştan inşa edildiklerinden harfler okunaklı bir şekilde kazınmamış; üzerlerindeki Hellen yazısı ise, barbarlar tarafından yazıldığını açığa vurur gibi, hatalı bir şekilde yazılmıştır. Bu yüzden sunakları beyaz taştan yeniden inşa etmeyi ve üzerlerin­deki yazının belirgin harflerle kazınmasını kararlaştırdım. (3) Sizin ayakta duran heykelinize gelince, her ne kadar tasa­rım bakımından hoşsa da –zira denizi işaret ediyor– işçiliği bakımından ise, ne size benziyor ne de diğer bir açıdan güzel; (4) bu yüzden aynı bu pozda sizin adınızı taşımaya layık bir heykelinizi gönderin; çünkü sizin ebediyen anımsanmanız için burası son derece uygun bir yer.

II

Tapınak dikdörtgen taştan özenli bir şekilde yapılmıştır; fakat Hermēs heykeli ne tapınağa ne de onun konumuna layıktır. Eğer siz de uygun bulursanız, bana Hermes’in yaklaşık beş ayak bo­yunda heykelini –zira bana öyle geliyor ki, bu ebattaki tapınağın boyutuna uyum sağlayacaktır– ve ay­rıca Philēsios’un dört ayak uzunlu­ğunda bir heykelini yollayın; (2) çünkü ortak bir tapınak ve sunakta atasıyla birlikte tapınım görmesinin sebepsiz olmayacağını düşünüyorum; ayrıca bakar­sınız biri Hermēs’e, bir diğeri Philēsios’a, bir başkası ise, buradan geçerken her ikisi için de kurban sunacaktır. Bu şekilde davrananlar hem Hermēs’i hem de Philēsios’u memnun etmiş olacaklardır. Hermēs için, kendi soyunu; Philēsios için ise, kendi atasını onurlandırırlar. (3) Bu yüzden ben de, orada kendi payıma bir boğa kurban ettim, Kalpē Limanı’nda kurban edilecek hayvan yoksunluğundan ötürü öküz arabasından bir sığır çıkartan ünlü Ksenōphōn’un başına gelen benim başıma gelmedi; tersine kusursuz bir kurbanlığı Trape­zousluların kendileri sağladılar. Ayrıca orada hayva­nın iç organlarını inceledik ve onların üzerine libasyon yaptık. (4) İyiliği için en başta dua ettiğimiz ki­şiyi, yani hem bizim geleneklerimizi yakından tanıyan hem de herkesin; hatta iyiliğinize bizden daha az mahzar olanların bile iyiliği için dua etmelerine layık olduğunun bizzat kendinin de farkında olan sizi de unut­madık.

III

Trapezous’tan gemilerle yelken açtıktan sonraki ilk günde Hyssos Limanı’na vardık ve orada yaya askerlere talim yaptırdık; zira bu birlik= cohors, bildiğiniz gibi piyadelerden oluşmaktadır ve yirmi kişilik atlı birliği hizmetine sahiptir; ayrıca onların mızrak fırlatma talimi yapmaları gerekiyordu. (2) Oradan, sabahleyin ırmaklardan esen rüzgarlarla yelken açtık ve aynı zamanda düzenli olarak kürek çekerek ilerledik; Homēros’un dediği gibi; zira rüzgarlar soğuk esiyorlardı; gene de hızlı gitmek isteyenler için yeterli değillerdi. Daha sonra deniz duruldu, bu yüzden sadece kürekle ilerledik. (3) Ardından birdenbire ufukta özellikle doğuya doğru yükselen bir bulut belirdi ve korkunç bir rüzgar tam olarak ters yönden esti, bu bizim tek avantajımızdı; çünkü kısa süre içinde denizi dalgalandırdı, sadece küreklerin boşluklarından değil; fakat aynı zamanda güvertelerin üzerinden ve yanlar­dan da, her iki taraftan bol miktarda su aldığımız için, sanki bu tragedya mısrasında anlatıldığı gibi, (4)

“ve biz onu dışarı atıyorduk, o ise içeri giriyordu.”

en azından küçük dalga gemi parapetini aşmıyordu. Bu bakımdan meşakkatle ve zorlukla kürek çekmeyi ba­şarıyorduk ve birçok güçlüklerden sonra, Athēnai’a ulaş­tık.

IV

Zira Karadeniz’de, bu şekilde adlandırılan bir yer ve orada Hellenlere ait bir Athēna Tapınağı vardır ve bu sebepten dolayı, bu yere bu adın verildiğini sanıyorum ve ayrıca bu­rada terk edilmiş bir kale de bulunur. (2) Yılın bu mev­si­minde az sayıda gemiyi barındıran ve onları güney (lodos) ve bilhassa doğu rüzgarından koruyan demir atma yeri; ku­zey/kuzeydoğu rüzgarından (poyraz) sığınan ge­mileri de koruyabilirken; fakat Karadeniz’de aparkias ve thraskios, Hellas’ta ise, skirōn olarak adlandırılan kuzey­batı rüzgarına karşı aynı derecede korumayabilir. (3) Ak­şama doğru kuvvetli yankılar uyandıran gök gürültüleri ve şimşekler ortalığı kapladı ve rüzgar hep aynı kalmayıp; ama önce güneye ve kısa süre sonra da güneyden güney­batı rüzgarına doğru yönünü değiştirdi ve liman artık gemiler için güvenli olmaktan çıktı. (4) Bundan dolayı denizin tamamen patlamasından önce, bir triērēs haricin­deki bütün gemileri Athēnai barınağının kabul ede­bildiği ölçüde karaya çektik; çünkü bu üç sıra kürekli savaş ge­misi bir kayalığa yanaşıp güvenle demir atmıştı.

V

Gemilerin büyük bir bölümünü, karaya çekilmeleri ama­cıyla komşu sahillere göndermek bana uygun görünü­yordu. Öyle ki, biri dışında gemilerin hepsi kolaylıkla kı­yıya çeki­lebildi, ki tam onun limana getirildiği sırada çar­pan bir dalga altına girip gemiyi kaldırarak, onu alabora ettikten sonra, sahile doğru fırlattı ve paramparça etti. (2) Böylelikle sadece yelkenler, deniz donanım­ları ve müret­tebat değil; her şey kurtarılmış oldu; fakat aynı zamanda çiviler ve bal­mumu da söküldü. Bu yüzden gemi yapımı için tahtadan başka hiçbir şey ek­sik değildi. Sizin de bildiğiniz gibi, ger­çekten bunlardan Karadeniz kıyısı boyunca oldukça bol mik­tarda var. (3) Bu fırtına iki gün boyunca sürdü ve orada kalmak zo­run­luydu. Zira Karade­niz’deki Athēnai kentinden sanki terk edilmiş ve isimsiz bir liman yeri gibi, geçip git­mek bize uy­gun görünme­mişti.

VI

Oradan şafağa doğru demir alıp, yandan gelen dalga vasıta­sıyla ilerlemeyi denedik; gün boyunca karşı yönden poyraz estiği için denizi biraz yatıştırdı ve çarşaf gibi yaptı. Bu ba­kımdan, öğleden önce 250 stadia’dan fazla yol kat ederek beş cohors’un konuşlandığı Apsaros’a geldik. (2) Ordunun ücretini ödedim, silahları, suru, hendeği, hastaları ve erzakın mevcut durumunu teftiş ettim. Bu ko­nular üzerindeki görü­şümü size yazmış olduğum Latince belgelerde bildirmiş­tim. (3) Apsaros yöresinin çok eski zamanlarda Apsyrtos, Mēdeia tarafından burada öldürül­düğü ve Apsyrtos’un me­zarı burada görüldüğü için Apsyrtos olarak ad­landırıldığını söylüyorlar. Tıpkı birçok başka şeylerin isimlerinin değiştiril­diği gibi, söz konusu isim de daha sonraları çevrede ikamet eden barbarlar tarafından değiştirilmiştir: (4) Örneğin Kappadokia’daki Tyana ken­ti­ni Thoana olarak söylüyorlar, ki ismini Tau­ros’lar­ın kralı Thoas’tan alıyordu; zira Thoas’ın Orestēs ve Pyla­dēs’i izlerken, bu ül­keye kadar geldiği ve orada hastalıktan öldüğü söyleniyor.

VII

Trapezous’tan başlayan deniz yolculuğumuzda Trape­zous’tan 180 stadia uzaklıkta olan ve adını Hyssos Limanı’na veren Hyssos Irmağı’nı ve Hyssos Limanı’ndan yaklaşık 90 stadia mesafede olan ve Kolkhislilerin ülkesiyle Thiannikē arasındaki sınırı belirleyen Ophis Irmağı’nı aştık. (2) Ardından, Psykhros olarak adlandırılan ırmak Ophis’ten 30 stadia uzaklıktadır. Daha sonra Psykhros Irmağı’na 30 stadia mesafedeki diğer bir ırmak olan Kalos’a gelinir. Psykhros’tan sonra Rhizios Irmağı vardır ve Kalos Irmağı’ndan 120 sta­dia uzaklıktadır. (3) Ondan 30 stadia mesafede diğer bir ırmak olan Askouros ve Askouros’tan 60 stadia sonra Adiēnos adlı bir ırmak vardır; oradan Athēnai’a 180 stadia’dır. Zagatis Irmağı ise, Athēnai’ya yaklaşık 7 stadia uzaklıktadır. Biz o sabah Athēnai’dan demir alıp harekete geçtikten sonra, Athēnai ile aralarında 40 stadia mesafe olan ve toprakla­rında Ankhialos’un sarayının bulunduğu Pryta­nis’in önün­den geçtik. (4) Prytanis’ten sonra, Pyksitēs Irmağı’na geli­nir ve her ikisi arasında 90 stadia uzaklık vardır. Pyksitēs ile Arkhabis’in aralarında gene 90 stadia, Arkhabis’ten Apsaros’a ise, 60 stadia mesafe bulunur. Apsaros Limanı’ndan demir aldıktan sonra, Apsaros’la aralarında aşağı yukarı 15 stadia mesafe olan Akampsis’i gece geçtik. (5) Bathys Irmağı ise, buradan 75 stadia ve Akinasēs, Bathys’tan 90 stadia, Akinasēs Isis arası ise, gene 90 stadia çeker.   Hem   Akampsis   hem   de Isis ırmağı, gemilerin yüzebileceği kadar derindir ve sabahları ırmaklardan denize doğru kuv­vetli rüzgarlar eserler. Isis’ten sonra Mōgros’a geçtik. Mōgros ile Isis arası 90 stadia’dır ve Mōgros Irmağı da deniz taşımacı­lığı yapılabilecek ölçüde derindir.

VIII

Oradan, yani Mōgros’tan 90 stadia boyunca ilerleyip, tanı­dığım ırmaklar arasında en hafif suya sahip olan ve özellikle rengi bakımından sıra dışı olan Phasis’e doğru yelken açtık. (2) Zira suyun hafifliğine Homēros’un Titarēsios Irmağı’nın Pēneios’un üzerinden “yağ gibi akıp gittiğini” söylediği gibi, Phasis’in suyunun da deniz üzerinde yüzüp, karışmamasından hükmedilebilir. (3) Öyle ki, birinin de­nize akan suyun yüzüne bir kova daldırınca tatlı su çekmesi; fakat eğer kovayı daha derine batırdıysa, tuzlu su çekmesi müm­kündü. Zaten bütün Karadeniz, dışarıdaki denizden çok daha tatlı suya sahiptir; bunun sebebi ise, çok fazla sayıda ve çok büyük su kütlesine sahip olan ırmak­lardır. (4) Son derece tatlı olmasının kanıtı ise –eğer ka­nıtlamak gerekliyse bu açıklamalar üzerine kavranacak­tır–, ki deniz kıyısında ika­met edenler bütün hayvanlarını deniz kenarına doğru sü­rerler ve hayvanlar denizden su içerler; ve bu içeceği hay­vanların zevkle içtiği görülür; zira hayvanlar için bu içeceği içmenin tatlı su içmekten daha yararlı olduğuna ilişkin yay­gın bir kanı vardır. (5) Suyu kurşun ya da kalay tara­fından boyanmış olduğu için Phasis’in yüzeyi son derece temiz olmuştur. Bundan dolayı Phasis’e yelken açanların su getirmiş olmaları geleneksel olarak yasak­lanmıştır. Ge­miyle Phasis’in akıntısına girdikten sonra, gemilerdeki bü­tün suyun dökülmesi emredilir: Eğer suyu dökmezlerse, bu emre itaat etmeyenlerin rahat deniz yol­cu­luğu yapamayacak­larına ilişkin bir kanı vardır. Pha­sis’in suyu bayatlamaz; tersine on yıldan uzun süre saf ka­lır; ama suyu biraz karıştırıldı­ğında ise, daha tatlı olur.

IX

Gemiyle Phasis’e doğru girerken solda Phasis tanrıçasının bir heykeli bulunmaktadır. Atribüsünden yola çıkarak karar verilince, Rhea olduğu da düşünülebilir: çünkü eliyle büyük bir zil tutmaktadır ve tahtında aslanlar vardır; ayrıca aynı Pheidias’ın yapmış olduğu Athēna Ana Tanrıçası’nda olduğu gibi oturmuştur. Burada Argō gemisi­nin çapası da sergilenmektedir. (2) Ancak çapanın demiri bana o kadar eski görünmedi –ayrıca büyüklük bakımın­dan bizim şimdiki çapalara oranla daha küçük, biçim bakımından ise, biraz tuhaftı–: Yine de bende (Argōnau­tēs’lerin) zamanından daha geç olduğu izlenimi uyandırıyor. Orada ayrıca, taştan yapılmış bir başka çapa­nın kırılmış eski fragmanları sergileniyordu. Öyle ki, bu şeylerin Argō gemisinin çapasının kalıntıları ol­ması, o şeylerin varsayıma dayanan betimlemesinden daha uygun görünüyordu. Burada başkaca hiçbir şey Iasōn’a ilişkin efsaneleri anımsatmıyordu. (3) Bizzat kaleye 400 kişilik seçme as­keri birlik yerleştirilmiştir. Kalenin, arazinin topoğrafya­sına uy­gun olarak son derece sağlam olduğunu ve buraya yelken açmak isteyenlerin güvenliği açısından son derece stratejik mevkide kurulduğunu zannediyorum. Ayrıca ikisinin her biri aynı genişlikte olan iki sıra hendek suru çevirmiştir. (4) Eskiden sur topraktan yapılmış, ku­leler ise, tahtadan inşa edilmiştiler. Şimdi ise, sur ve ku­leler pişmiş tuğladan yeni­den yapılmıştır. Dahası, temeli kuvvetlice atılmış ve üzerine savaş makineleri yerleşti­rilmiştir –kısaca sadece kaleye bar­bar kavimlerden her­hangi birinin yürüyebilme olasılığına karşı bütün gerekli önlemler alınmakla kalmamış; aynı zamanda gar­nizon askerlerini olası bir kuşatmanın tehlikesinden koru­yabilmesi için de uygun şekilde donatılmıştı. (5) Gemiler için demir atma yerinin gü­venli olması ne kadar gerek­liyse, kalenin dışında ika­met eden emekli askerlerin, baş­kaları­nın ve tüccarların gü­vende olması da o kadar gerek­liydi. Bu yüz­den suru kuşatmış iki sıra hendekten ırmağa kadar sa­dece li­manı değil; aynı zamanda surun dışındaki evleri de çev­re­le­ye­cek diğer bir hendeğin yapımı bana uy­gun göründü.

X

Phasis’ten yelken açtıktan sonra, gemilerin yüzebileceği ka­dar derin Kharies Irmağı’nı geçtik; bu ikisinin arası 90 stadia’dır. Kharies’ten Khōbos Irmağı’na doğru gene 90 stadia yol kat ettik ve orada demir attık. Bunun nedenlerini ve orada yaptığımız şeyleri, size Latince mektubum açık­laya­cak.
(2) Khōbos’tan sonra, yine gemi­lerin yüzebileceği kadar derin, Sigamēs Irmağı’nı aştık; burası Khōbos’tan yaklaşık 210 stadia mesafededir. Sigamēs’ten sonra, Tarsouras Irmağı’na gelinir; bu ikisi­nin arası 120 stadia’dır. Hippos Irmağı ise, Tarsouras’tan 150 stadia uzaklıktadır ve Hippos’tan Astelephos 30 stadia’dır. (3) Khōbos’tan demir aldıktan sonra, As­telephos’u geride bırakıp öğleden önce Sebastopolis kentine geldik, Astelephos’tan burası 120 stadia’dır; böylelikle aynı gün içinde askerlere ücretini vermek; atları, silahları ve atlarının üzerine sıçrayan süva­rileri, yaralıları, hububat stoğunu görmek; surların ve hen­değin etrafını dolaşarak denetlemek imkanım oldu. (4) Khō­bos’tan Sebastopolis’e 630 stadia; Trapezous’tan Sebas­topolis’e ise, 2.260 stadia’dır. Sebasto­polis kenti eskiden Dioskourias olarak adlandırılıyordu ve Milētosluların ko­lonisiydi.

XI

Topraklarından geçtiğimiz etnik gruplar ise, şunlardır: Ksen­ōphōn’un da söylediği gibi, Kolkhoi kavmi Trape­zouslulara sınırdır. Gene Ksenōphōn’un, son derece cenga­ver ve Trapezouslulara karşı son derece düşman ol­duğunu bildirdiği ve Drillai olarak adlandırdığı kavmin ben, Sannoi olduğunu düşünüyorum. Zira bu kavim günümüzde bile son derece savaşçıdır ve Trapezouslulara karşı hâlâ son derece düşmandırlar; (2) tahkimli bir ülkede ikamet ederler ve kralsız bir halktırlar. Eskiden Romalılara tributum vermele­rine karşın, artık haydutluk/korsanlık yaptıkları için vergi öde­meye hevesli değiller. Fakat şimdi tanrının yardımıyla bu yükümlülüklerini yerine getirmek zorunda kalacaklar ya da onları yok edeceğiz. Onlardan sonra, kralla­rı­nın adı Ankhialos olan Makhelones ve Heniokhoi kavim­leri gelir. Makhelones ve Heniokhoi’un ardından Pharas­manēs’in ha­kimiyeti altındaki Zydreitai kavmi bulu­nur. Zydreitai kavminden sonra, Lazoi kavmi vardır: Lazoi kavminin kralı Malassas’tır ve krallık yetkisini sizden al­mış­tır. (3) Laz­oi’dan sonra, Apsilai kavmine gelinir, onla­rın kralları ise, Iulianos’tur ve kendisine krallık sizin babanız tarafından ve­rilmiştir. Apsilai ile Abaskoi toprak­ları sınırdır ve Abaskoi kralı Rhēsmagas’tır ve kendisi krallığını sizden almıştır. Abaskoi’dan sonra Sanigai kav­minin ikamet ettiği topoğrafyaya gelinir ki, burada Sebas­topolis kenti kurul­muştur; Sanigai Kralı Spadagas da krallık yetkisini sizden almıştır.

(4) Apsaros’a kadar Karadeniz’in sağ tarafında doğuya doğru seyrettik, Karadeniz’in uzunlamasına sınırının Apsaros ol­duğunu zannediyorum; zira oradan sonra, bizim için yolcu­luk Khōbos Irmağı’na kadar kuzeye doğru oldu ve Khō­bos’tan Sigamēs Irmağı’na doğru devam etti. Siga­mēs’ten sonra, Hippos Irmağı’na kadar Karadeniz’in sol tarafına doğru yön değiştirdik. (5) Hippos’tan sonra, Astelephos ve Dioskourias’a kadar açık ve net bir şekilde Karadeniz’in sol tarafına doğru yelken açtık ve yolculuğu­muz gün batımına doğru devam etti; Astelephos’tan Dios­kourias’a döndükten sonra ise, yaklaşık Keltlerin Alp­leri kadar yüksek olan Kaukasos Dağı’nı gördük. Burada Kaukasos’un bir zirvesi gözükmektedir –zirveye Strobilos adı ve­rilmiştir– ve Promētheus’un, Zeus’un em­riyle Hephaistos tarafın­dan burada zincire vurulmuş ol­duğu efsanesi anlatılır.

XII

Bosporos Thrakia’sından Trapezous kentine kadar sahil, bu şekildedir: (2) Byzantion kentinden 120 stadia mesa­fede, Karadeniz’in ağzı olarak adlandırılan ve oradan ge­miyle Propontis’e (Marmara) girilen en dar yerinde, Zeus Ourios’un tapınağı vardır. Bunları bilmenize rağ­men, gene de size anlatıyorum. (3) Tapınaktan yelken açınca sağ tarafta Rhēbas Irmağı olup, Zeus Tapınağı’ndan 90 stadia uzaklıktadır. Ardından, Kara Burun olarak adlandı­rılan yer 150 stadia’dır. Kara Burun’dan Artanē Ir­mağı’na, ki orası Aphroditē kutsal alanı yakınlarında kü­çük gemiler için bir demir atma yeridir, gene 150 stadia mesafe çeker. (4) Artanē’den sonra, Psilis Irmağı’na 150 stadia’dır ve ırmağın ağzına doğru yükselen kaya civa­rında küçük tekneler demir atabilirler. Oradan Kalpē Li­manı’na 210 stadia mesafe vardır. (5) Kalpē Limanı topoğrafyası ve gemilerin demir atması için uygun bir liman olması bakımından nitelikli bir yerdir; zira oradaki akarsuların soğuk, suyun temiz ve deniz tarafındaki or­manların gemi yapımı için elverişli ağaçlar ve vahşi hay­vanlarla dolu olduğunu Yaşlı Ksen­ōphōn söylemiştir.

XIII

Kalpē Limanı’ndan 20 stadia sonra, küçük tekneler için bir liman yeri olan Rhoē’ye gelinir. Rhoē’den sonra, karanın hemen açıklarındaki küçük bir ada olan Apollōnia’ya kadar gene 20 stadia mesafe vardır. Liman adanın altındadır ve oradan Khēlai’a 20 stadia vardır. Khēlai’dan 180 stadia sonra, Sangarios Irmağı Karadeniz’e dökülür. (2) Oradan Hypios Irmağı’nın ağzına kadar, gene 180 stadia bulunur. Hypios’tan Lilaion emporion’una ka­dar 100 stadia ve Lilaion’dan Elaion’a 60 stadia bulunur. Oradan diğer bir emporion olan Kalēs’e 120 stadia’dır.

(3) Kalēs’ten Lykos Irmağı’na 80 stadia, Lykos’tan He­llen­lerin Dōr kökenli kenti, bir Megara kolonisi olan Herakleia’ya ise, 100 stadia vardır. Herakleia’da, gemiler için bir liman bulunur. Herakleia’dan Metrōon olarak adlandırılan yere kadar, 80 stadia’dır. (4) Oradan Posei­deion’a 40 stadia ve oradan Tynda­ridai’a 45 ve ora­dan da Nymphaion’a 15 stadia mesafe vardır. Nymphaion’dan Oksinas Irmağı’na 30 stadia ve Oksi­nas’tan Sandarakē’ye 90 stadia’dır. (5) Sandarakē kü­çük tekneler için liman yeridir. Oradan Krēnidai’a 60 stadia; Krēnidai’dan Psylla emporion’una 30 stadia mesafe vardır. Oradan deniz kena­rında kurulmuş Hellenlerin Iōn kö­kenli kenti, Milētosluların kolonisi Tion’a 90 stadia çe­ker. Tion’dan Billaios Irmağı’na 20 stadia, Billaios’tan Parthenios Ir­mağı’na kadar ise, 100 stadia’dır. Buraya ka­darki toprak­larda Thrakia Bithynialıları otururlar ki; on­lardan Ksenōphōn kitabında Asia’da ikamet eden insanla­rın en cengaverleri olarak söz etmiştir ve Arkadialılar Kheiri­so­phos ve Ksenōphōn’un komutası altındaki birlik­ten ay­rıldıktan sonra, Hellenlerin ordusu bu bölgede bir­çok kötü şeye katlanmak zorunda kalmıştır.

XIV

Buradan sonrası, artık Paphlagonia’dır. Parthenios Ir­mağı’ndan gemiler için demir atma yeri olan Hellen kenti Amastris’e 90 stadia mesafe vardır. Oradan Erythinoi’a 60 stadia ve Erythinoi’dan Krōmna’ya gene 60 stadia (2) Ora­dan Kytōros 90 stadia’dır ve Kytōros’ta gemiler için bir li­man bulunur. Kytōros’tan Aigialos’a 60 stadia; Thymē­na’ya 90 stadia ve Karambis’e 120 stadia, (3) oradan da Zephyrion’a 60 stadia’dır. Zephyrion’dan küçük bir kent olan Abōnou­teikhos’a ise, 150 stadia bulunur. Liman gemi­ler için güvenli değildir; bununla birlikte; eğer bü­yük bir fırtına yoksa, de­nizciler zahmetsizce demir atabi­lirler. Abōnou­teikhos’tan Aiginētēs’e gene 150 sta­dialık mesafe vardır. Oradan Kinō­lis emporion’una 60 stadia olup, Kinōlis’te gemiler yılın yaz ayları boyunca demir atabilirler. (4) Kinōlis’ten gemiler için güvenli bir liman yeri olan Stephanē’ye 180 stadia, Stephanē’den Potamoi’a 150 stadia bulunur. Oradan Leptē Burnu’na 120 stadia ve Leptē Burnu’ndan Armenē’ye ise, 60 stadia olup, orada bir liman vardır. Ayrıca Ksenōphōn Armenē’den eserinde bahset­miştir. (5) Oradan Sinōpē’ye 40 stadia mesafe var­dır; Sinōpēliler Milētosluların kolonistleridirler. Sinō­pē’den gemiler için liman yeri olan Karousa’ya 150 stadia; oradan Zagōra’ya tekrar 150 stadia ve oradan da Halys Irmağı’na 300 stadia’dır.

XV

Bu ırmak, eskiden Kroisos’un krallığıyla Persler arasında sınırdı. Şimdi ise, Romalıların hakimiyeti altındaki top­rak­larda, güneyden değil de Herodotos’un söylediği gibi, güneşin doğduğu yönden akmaktadır. Aşağıda, Karade­niz’e dö­küldüğü yerde, Sinōpēlilerle Amisosluların top­raklarını birbirinden ayırır. (2) Halys Irmağı’ndan Nau­stathmos’a, ki orada, bir liman bulunur, 90 stadia’dır. Oradan diğer bir liman yeri olan Kōnōpeion’a tekrar 50 stadia, Kōnō­peion’dan Eusēnē’ye 120 stadia; (3) oradan Amisos’a 160 stadia mesafe vardır. Hellen kenti Amisos, Athēnailıların kolonisidir ve deniz kenarında kurulmuş­tur. Amisos’tan Iris Irmağı’nın Karadeniz’e döküldüğü yerdeki Ankōn Li­manı’na, 160 stadia’dır. Iris’in ağzından gemiler için demir atma yeri Herakleion’a 360 stadia; ora­dan Thermōdōn Ir­mağı’na kadar 40 stadia mesafededir. Amazonların ikamet etmiş olduğu söylenen Thermōdōn burasıdır.

XVI

Thermōdōn’dan Bēris Irmağı’na 90 stadia’dır. Buradan Tho­aris’e 60 stadia; Thoaris’ten Oinoē’ye 30 stadia; Oinoē’den Phigamous Irmağı’na 40 stadia; (2) oradan Phadisanē Ka­lesi’ne 150 stadia mesafe vardır. Oradan Polemōnion kentine 10 stadia; Polemōnion’dan Iasonion Burnu olarak adlandırı­lan yere, 130 stadia bulunur. Oradan Kilikialıların Adası’na 15 stadia ve (3) Kilikialıların Adası’ndan Boōn’a 75 sta­dia’dır ve Boōn’da gemiler için liman vardır. Oradan Koty­ōra’ya 90 sta­dia’dır. Ksenōphōn, bu kentten bahsetmiştir ve Sinō­pēlilerin kolonisi olduğunu söyler; şimdi ise, küçük bir köydür. Kotyōra’dan Melanthios Irmağı’na yaklaşık 60 sta­dia mesafe vardır. Oradan diğer bir ırmak olan Phar­matē­nos’a 150 stadia ve oradan da Pharnakeia’ya 120 sta­dia’dır. (4) Pharnakeia kenti, eskiden Kerasos olarak adlandırılı­yordu ve Sinōpēlilerin bir kolonisiydi. Oradan Arēs Adası’na 30 stadia ve oradan da gemiler için demir atma yeri olan Zephyrion’a 120 stadia vardır. Zephy­rion’dan Tripolis’e 90 stadia, oradan Argyria’ya 20 stadia,

(5) Argyria’dan Phi­lokaleia’ya 90 stadia’dır. Oradan Koralla’ya 100 stadia. Ko­ralla’dan Hieros (Kutsal) Dağı’na 150 stadia’dır. Kutsal Dağ’dan gemiler için liman yeri olan Kordylē’ye 40 stadia mesafe vardır. (6) Kordylē’den Hermōnassa’ya ve buradaki liman yerine 45 stadia’dır. Hermōnassa’dan Trapezous’a 60 stadia bulunur. Burada siz, bir liman inşa ediyorsunuz; zira eskiden sadece yaz ayları boyunca burada demirlemek mümkündü.

XVII

Trapezous’tan Dioskourias’a kadar uzanan aralıktaki ır­maklar arasında ölçülmüş olan mesafeler daha önce belir­tilmişti. Trapezous’tan şimdi Sebastopolis olarak adlandırılan Dioskourias’a kadarki mesafelerin toplamı 2.260 sta­dia’dır. (2) Bu şekilde, Byzantion’dan sağdaki sahil şeri­dini takip ederek Dioskourias’a doğru yelken açınca, o ordugah Karadeniz’in sağında, Romalılar için gelinen son hakimiyet noktasıdır. (3) Fakat, Kimmeria Bosporos’u kralı olarak adlandırılan Kotys’ün ölmüş olduğunu öğ­rendikten sonra, Bosporos’a kadarki deniz yolculuğunu sizin için açıklamayı kendime görev bildim, öyle ki; eğer Bosporos civarında bir şey yapmayı planlıyorsanız, sizin için hazır olsun ve bu deniz yolculuğunu bilerek planla­yabilesiniz.

XVIII

Dioskourias’tan demir alındıktan sonra, ilk liman yeri 350 stadia mesafedeki Pityous’ta mümkündür. Oradan Niti­kē’ye 150 stadia’dır; orada eskiden, Herodotos’un bah­settiği Skythia halkı ikamet ediyordu. (2) Ayrıca onların çam fıstığı yiyicileri olduklarını söylüyor; öyle ki, bu yüzden insanlar hâlâ onların hakkında aynı kanıya sahiptir. Nitikē’den Abaskos Irmağı’na 90 stadia’dır. Borgys ise, Abaskos’tan 120 stadia uzaktadır ve Herakleion Burnu’nun bulunduğu Nēsis, Borgys’tan 60 stadia mesafe­dedir. (3) Nēsis’ten Masaïtikē 90 stadia çeker. Oradan Akhaious’a 60 stadia’dır ve orada Akhaious Irmağı Zilkhoi ile Sanigai ka­vimlerini ayırır. Zilkhoi kavminin kralı Stakhem­phaks’tır ve o krallığını sizden almıştır. Akhaious’tan Herakleia Burnu’na 150 stadia vardır. Oradan buruna kadar 180 stadia’dır ve burası gemileri thraskios ile kuzey rüzgarından korur. (4) Oradan Palaia Lazikē olarak adlandırılan yere 120 stadia’dır. Oradan Palaia Akhaia’ya 150 stadia ve oradan da Pagra Limanı’na 350 stadia mesafe bulunur. Pagra Li­manı’ndan Kutsal Liman’a 180 stadia ve oradan da Sindikē’ye 300 stadia vardır.

XIX

Sindikē’den Kimmeria Bosporos’u olarak adlandırılan ve Bosporos kenti Pantikapaion’a 540 stadia’dır. Oradan Eurōpē’yi Asia’dan ayırdığı söylenen Tanaïs Irmağı’na kadar 60 stadia vardır. Ayrıca Maiōtis Gölü’nden
başlayıp Karadeniz’de denize dökülür. (2) Bununla birlikte Aiskhylos, Zincire Vurulmuş Promētheus adlı eserinde Eurōpē ile Asia arasındaki sınırı Phasis yapar. Bu yüzden Titan’lar, onun yanındayken Promētheus’a derler ki:

“ey Promētheus! senin bu çabalarına
ve zincire bağlı ıstırabına şahit olmak için geldik.”
ardından gelmiş oldukları bu ülkeyi anlatırlar:
“burada Eurōpē ile Asia toprağının
sınırını büyük Phasis çiziyor.”

(3) Maiōtis Gölü’nün etrafını gemiyle dolaşmanın ise, yaklaşık 9.000 stadia olduğu söyleniyor. Pantikapaion’dan de­niz kenarında kurulmuş olan Kazeka Köyü’ne 420 stadia’dır. Oradan terkedilmiş bir kent olan Theodosia’ya 280 stadia vardır. (4) Burası eskiden Hellas’ın Iōn kökenli bir kenti olup Milētosluların kolonisiydi ve kendisinden birçok eserde söz edilmiştir. Oradan Skythotaourialıların terk edilmiş limanına 200 stadia; ve oradan Tauros Limanı Lampas’a 600 stadia mesafe bulunur. (5) Lampas’tan Tauros’ların diğer bir limanı olan Symbolos’a ise, 520 stadia’dır. Oradan Tauros Kherronēsos’una 180 stadia, Kherro­nē­sos’tan Kerkinitis’e 600 stadia ve Kerkinitis’ten Kalos Limanı’na –bu da bir Skythia limanıdır– diğer 700 stadia mesafe bulunur.

XX

Kalos Limanı’ndan Tamyrakē’ye 300 stadia’dır. Tamyrakē’nin içinde büyük olmayan bir liman vardır. Ayrıca oradan li­manın dışarı doğru taşan kısmına diğer bir 300 stadia’dır. Limanın dışarı doğru taşan kısmından Eiōn’a ise, 380 stadia vardır. Oradan Borysthenēs Irmağı’na 150 stadia’dır;

(2) Borysthenēs’ten aşağı doğru yelken açınca Olbia adı verilen Hellen kenti kurulmuştur. Borysthenēs’ten küçük, terk edilmiş ve isimsiz adaya kadar 60 stadia mesafe bulunur. Ve oradan Odēssos’a 80 stadia’dır. Odēssos’ta gemiler için bir liman yeri vardır. Odēssos’tan sonra ise, 250 stadia mesa­fede, Istrilıların liman yeri vardır. (3) Ardından 50 stadia mesafede Isiakos’ların limanı bulunur. Ve oradan Is­tros’un ağzı olarak adlandırılan Psilon’a 1.200 stadia’dır. Bu iki yerin arası ıssız ve isimsizdir.

XXI

Bu ağzın karşısına doğru özellikle aparkias rüzgarıyla direkt olarak denize yelken açınca bir ada uzanır; ki bu­rayı bazıları Akhilleus’un Adası; bazıları Akhilleus’un Koşu yolu/Yarış pisti, bazıları ise, renginden dolayı Leukē (beyaz) Adası ola­rak adlandırırlar. Thetis’in burayı çocuğu için denizden yükselttiği ve Akhilleus’un burada yaşadığı rivayet edilir. Ayrıca burada, Akhilleus’un tapınağı ve eski işçiliğe sahip tahtadan heykeli vardır. (2) Ada, insan­lar tarafından terk edilmiştir; fakat az sayıda keçi otlar. Bunların Akhilleus’a adandıkları için, burada bulunduk­ları söylenir. Bununla bir­likte, ayrıca tapınakta oldukça değerli kaseler, yüzükler ve taşlar gibi, birçok adaklar yer alır. Bütün bu şükran adakları Akhilleus için buraya bıra­kılmıştır. Ayrıca, bazıları Romalılara bazıları da Hellen­lere özgü vezinle yazılmış yazıtlar Akhil­leus’u över­ler; aynı zamanda Patroklos’u öven yazıtlar da vardır: (3) Zira Akhilleus’u mutlu etmek istedikleri için, Akhilleus ile birlikte Patroklos’u da onurlandırırlar. Sayılamayacak kadar çok karabataklar, martılar ve deniz kargaları gibi, birçok kuş adada gecelerler. (4) Bu kuşlar Akhilleus’un tapınağında hizmet ederler. Her gün denize doğru uçmayı adet edinmişlerdir; kanatlarını ıslattıktan sonra, denizden tekrar, çabukça tapınağa doğru uçarlar ve tapınağa su çiseletirler. Bu işlemi güzel bir şekilde bitirdik­ten sonra, tapınağın tabanını tekrar kanatlarıyla süpürerek temiz­lerler.

XXII

İnsanlar, ayrıca adaya gemiyle gelmiş olanlardan: Belirli bir amaç uğruna yelken açanların adaya kurbanları ge­miler üzerinde adamak için getirdiklerini, bunlardan bir kısmını kurban ettiklerini ve bir kısmını ise, Akhilleus için öz­gür bıraktıklarını;

(2) bununla birlikte bazılarının fırtına tara­fından buraya gelmeye zorlanmış olduklarını, bunların biz­zat tanrıdan kurbanların vasıtasıyla kehanete danışmaları için, bir kurban rica ettiklerini, bu yüzden otlağa giderek kendileri için daha uygun ve daha iyi oldu­ğunu düşündük­leri bir hayvanı seçip ve aynı zamanda kendileri için uygun görünen bir miktarı bedel olarak ödemelerinden sonra, kur­ban etmiş olduklarını anlatırlar. (3) Eğer kehanet bildiril­mek istenmezse –zira tapınakta kehanet merkezleri oldu­ğunu (söylerler)–, ücreti biraz daha yükseltmek gerekir; eğer hâlâ kehanet bildirilmek is­tenmezse, daha da arttırılmalıdır. İzin verildiği zaman ise, miktarın yeterli olduğu anlaşılır. (4) O zaman kurban, orada kendi isteğiyle durur ve bir daha oradan kaçmaya çalış­maz. Ayrıca, burada kurbanların ücre­tinden dolayı, çok miktarda paranın kahraman için adak olarak koyuldu­ğunu ak­tarırlar.

XXIII

Ayrıca adada olanlara Akhilleus’un görüntüsünün rüyada göründüğünü ve adadan pek uzakta olmayan ve o civarda yelken açanlara ise, adanın neresinin daha iyi olduğunu ve nerede demir atılması gerektiğini işaret ettiğini rivayet ederler. Bazı insanlar ise, tıpkı Dioskuros’lar gibi, Akhill­eus’un görüntüsünün onlara uyanıkken gemi direği­nin üze­rinde ya da geminin pruvasının üzerinde görünmüş oldu­ğunu söylerler: (2) Bu yüzden, sadece bu bakımdan, Akhil­leus’un Dioskuros’lardan aşağı olduğunu anlatırlar; zira Dios­kuros’lar deniz yolculuğu yapanlar için her yerde görü­le­bilirdirler ve onların bilinen/görünen kurtarıcıları ol­muşlardır; Akhilleus ise, sadece adasına yaklaşanlara gö­rü­nür. Bazıları ise, Patroklos’un siluetinin onlara rüyala­rında görünmüş olduğunu söylerler. (3) Akhilleus’un Adası üze­rine raporumu ya adada bulunmuş olanlardan ya da baş­ka­larından duyarak öğrenmiş olduğum şeylerden yararlana­rak kaleme aldım ve bu şeyler bana inanılmaz değilmiş gibi ge­liyor. (4) Çünkü; eğer gerçeği söylemek gerekirse, soylu­luğu, yakışıklılığı, ruh gücü ve yaşamdan erken ayrılmış olması bakımından karar verince ve Homēros’un onun hak­kındaki şiirsel kompozisyonunda arkadaşına karşı beslediği sevgisi ve dostluğu nedeniyle, sevdikleriyle birlikte öl­meyi istemiş olduğu için ben, Akhilleus’un herhangi bir kahramandan üstün biri oldu­ğuna inanıyorum.

XXIV

Istros’un Psilon olarak adlandırılan ağzından, ikinci ağza 60 stadia mesafe vardır. Oradan Kalon olarak adlandırılan ağza 40 stadia. Ve Kalon’dan Narakon ismi verilen Istros’un dör­düncü ağzına 60 stadia vardır. (2) Oradan beşinci ağza 120 ve ardından Istria kentine 500 stadia bulunur. Oradan To­mis kentine 300 stadia mesafe bulunur. (3) Tomis’ten Kal­latis kentine yine 300 stadia olup, orada gemiler için demir atma yeri vardır. Oradan Karialıların Limanı’na 180 stadia’dır ve limanın etrafın­daki arazi Karia olarak isimlendirilir. Karialıların Li­manı’ndan Tetrisias’a 120 stadia vardır. Oradan ıssız bir yer olan Bizōnē’ye, 60 stadia’dır. (4) Bizōnē’den Dionyso­polis’e 80 stadia çeker. Oradan Odē­ssos’a 200 stadia’dır ve orada gemiler için demirleme yeri vardır. Odēssos’tan Haimos Dağları’nın eteklerinin Kara­deniz’e ulaştıkları yere ise, 360 stadia’dır ve burada gemiler için demir atma yeri vardır. (5) Haimos’tan Mesēmbria ken­tine 90 stadia olup, orada da gemiler için demirleme yeri bulu­nur. Mesēmbria’dan Ankhialos kentine 70 stadia ve Ankhia­los’tan Apollōnia’ya 180 stadia’dır. (6) Bunların hepsi Kara­deniz’in sol yakasına doğru yelken açılınca gö­rülen Hellen kentleridirler ve Skythia topraklarında ko­loni olarak ku­rulmuşlardır. Apollōnia’dan Kherronēsos’a 60 stadia’dır ve burada gemiler için liman yeri vardır. Kherronēsos’tan Au­laiouteikhos’a 250 stadia; oradan da Thynias Burnu’na 120 stadia bulunur.

XXV

Thynias’tan Salmydēssos’a 200 stadia’dır. Yaşlı Ksenō­phōn, bu yerden eserinde söz etmiştir ve son kez Thrakialı lider Seuthēs’le birlikte sefer düzenlerken ken­disi ko­mutasındaki Hellenlerin ordusunun buraya kadar gelmiş olduğunu anlatır. (2) Ayrıca yörenin liman bakımından son derece elverişsiz olduğuna ilişkin birçok şeyler be­lirtmiştir, ki orada donanma fırtı­nayla mücadele edip batma tehlikesi altındayken yakın­larda oturan komşu Thrakialılar deniz kazasına uğra­mış/karaya oturmuş ge­mi­ler üzerine onlarla savaşırlarmış. (3) Salmydēssos’tan Phry­gia’ya 330 stadia vardır. Oradan Kyaneai Adaları’na kadar 320 stadia’dır. Şairlerin eskiden başıboş gezindikle­rini/çarpıştıklarını söyledikleri adalar, bu Kyaneai’dır ve bunla­rın arasından ilk Argō gemisinin Iasōn’u Kolkhis’e götürürken, geçmiş olduğunu söylerler.

(4) Kyaneai Ada­ları’ndan Karadeniz’in ağzında yer alan Zeus Ourios’un kut­sal alanına 40 stadia’dır. Ora­dan Çılgın Daphnē olarak ad­landırılan limana 40 stadia çeker. Daphnē’den Byzanti­on’a ise, 80 stadia mesafe var­dır. Kimmeria Bosporos’undan Thrakia Bosporos’una ve Byzan­tion kentine kadarki şeyler bunlardır.