At Üstünde Selçuklular: Türkiye Selçuklularında Ordu ve Savaş

M. KESİK, At Üstünde Selçuklular: Türkiye Selçuklularında Ordu ve Savaş. İstanbul 2014². Timaş Yayınları, 268 sayfa. ISBN: 9786051148229

Kitap, Osmanlı İmparatorluğundan önce Anadolu coğrafyasında hâkimiyet kuran Türkiye Selçuk­lu­larının kısa zamanda geldikleri yerleri, kazandıkları zaferleri ve elde ettikleri başarıları inceleyen bir eser olarak öne çıkmaktadır. Türkler, Talas Savaşı’ndan (751) sonra İslamiyet’i kabul ederek ye­ni yerleşim yerleri bulmak için batıya göç etmeye başlamışlar, ardından Selçuklu Devleti’ni ku­rarak yaptıkları savaşlarda aldıkları zaferler sonucunda Orta Asya ve Orta Doğu’nun büyük bir bö­lümünde hâkimiyet kurmayı başarabilmişlerdir. Buna karşın Hıristiyanlar, Selçukluları durdurabil­mek için ilk Haçlı Seferini Anadolu ve Orta Doğu topraklarına karşı yapmışlardır. Doç. Dr. Muhar­rem Kesik’in bu eserinde Haçlı Seferleri’nde ne gibi taktikler uygulanarak savaşlar kazanılmıştı? Kazanılan zaferler sırasında hangi silahlar kullanılarak sonuçlar elde edildi? Atlar nasıl yetiştirildi? Bütün bu çalışmalarda ne tür emekler harcandı? Avrupalılar tarafından yıkılmaz imparatorluk ola­rak görülen Bizans İmparatorluğuna karşı, Selçuklular nasıl üstünlük sağlamışlardı? vb. soru­lara yanıtlar aranarak herkes tarafından bilinen tarihsel gelişimin sebepleri üzerinde durulmakta­dır.

Eser, İçindekiler (7-12), Önsöz (13-16), Kısaltmalar (17-18), Giriş (19-24), Sonuç (247-248), Bibli­yografya (249-262) ve İndeks (263-267) olmak üzere yedi kısma ve altı bölüme ayrılmakta­dır. Giriş (19-24) kısmında yazar, ana hatlarıyla İslamiyet öncesi dönemde hüküm süren Türk dev­let­lerinin (Hunlar, Hazarlar ve Göktürkler) orduları, savaş sistemleri ve askeri kültürleri hak­kın­da kısa bilgiler vermektedir.

Kitabın birinci bölümü Türkiye Selçuklularında Ordu Devlet İlişkisi ve Orduyu Oluşturan Unsur­lar (26-70) olarak isimlendirilmektedir. Yazar, dönemin olaylarını ele alırken küçük hikâye tarzın­da anekdotlarla anlatıma canlılık kazandırarak olayların okuyucunun hayal dünyasında canlandı­rıl­masını sağlamaya çalışmıştır. Verdiği örneklerden biri olan II. Kılıçaslan’ın oğullarından Ankara Meliki Melikşah’ın yapmış olduğu uygulama dikkat çekmektedir. Bu bölümde ayrıca ordu teşki­latından bahsedilirken orduyu oluşturan unsurlar (Gulamlar, Sipahiler ve yardımcı kuvvetler gibi) hakkında okuyucuya kapsamlı bilgiler verilmiştir.

Kitabın ikinci bölümü Savaşta Kullanılan Silâhlar (71-96) olarak adlandırılmaktadır ve genel itiba­riyle savaşta kullanılan silahlar tanıtılmıştır. Türklerin ata sporu olan okçuluktan esinlenerek özellikle yay ve ok hakkında geniş bilgiler verilmektedir. Türklerde yayın hâkimiyet, okun ise tabi­iyet unsuru olduğundan bahsedilerek; eğer bir savaş olacaksa, hükümdarın ordunun başındaki ku­man­danlara ok gönderip kumandanların belirttiği bölgede toplanmasını emrettiğini söylemiş­tir. Selçukluları diğer devletlerden başarılı ve üstün kılarak kalabalık ordulara karşı zafer kazan­ma­larını sağlayan ok ve yay hakkında yabancı kaynaklarda yazılanlar da bu başlık altında ele alınan konulardan birisi olarak öne çıkmaktadır. Ayrıca Selçuklu askerlerinin savaş sırasında ok ve yayla ne kadar bütünleştiği yazar tarafından örneklerle gösterilmiştir. Bu konuda bir anekdot olarak sunulan Bizans imparatoru Manuel Kommenos’un Konya seferi sırasında Türklerle giriştiği bir mücadelede Türk askerinin atından düşerken fırlattığı bir ok ile ayağından yaralanması olayı bize Türk askerinin zor şartlar altında dahi yaylarını gerip hedefi bulacak şekilde ok atabildiklerini göstermektedir. Başparmaklarına taktıkları zihgir ile mandal tutuşu dediğimiz bir uygulama ile atın üzerinde giderken dört yöne ok fırlatabildikleri belirtilmektedir. Bu başlık altında kullanılan görsellerle okuyucu bilgilendirilmektedir. Kitabın bu başlığı altında savunma silahları, kuşatma silahları, at eğitimi gibi konular alt başlıklar altında kısaca özetlenmiştir.

Savaş Taktiği ve Hileleri (103-112) adını taşıyan üçüncü bölümde, Selçukluların savaş mey­dan­la­rında kullandıkları stratejiler hakkında bilgiler verilmektedir. Sahte ri’cat (kaçıyormuş gibi yap­mak), sahte mektup yazmak, atların nallarını ters çakmak vb. konuya açıklık getirmek için ör­nek olarak sunulmuştur.

Dördüncü bölüm Savaş Uygulamaları (113-158) olarak adlandırılmakta ve Selçukluların savaş meydanlarında kullandıkları savaş uygulamalarından bahsedilip savaş sırası, öncesi ve sonrasında yapılan hazırlıklar ve çalışmalar hakkında bilgiler aktarılmıştır.

Beşinci bölüm Savaş Türleri (159-214) olarak adlandırılmaktadır. Bu bölümde Türklerin kul­landıkları değişik savaş türlerinden bahsedilir. Savunma savaşları, meydan savaşları, kuşatma sa­vaşları, yıldırma/yıpratma ve ani saldırı başta olmak üzere Selçukluların uyguladığı savaş taktik­leri anlatılmaktadır.

Donanmanın Oluşumu, Yapılan Deniz Seferleri, Gemi Yapımı ve Tersaneler (215-24) başlığı ki­tabın altıncı başlığını oluşturmaktadır. Bu başlık altında Türkiye Selçuklularının deniz faaliyetle­rine yer verilmiştir. Akdeniz’de kurulan ilk Türk donanmasın sahibi Çaka Beyin faaliyetleri, Süley­man Şah’ın boğazlarda üstünlük sağlamak için yapmış olduğu çalışmaları, Ebü’l-Kasım’ın tersane ve donanma kurma çalışmalarının Doğu Roma ve Büyük Selçukluların engellemesinden dolayı ba­şarısızlığa uğraması hakkında bilgiler verilmektedir. Bunun dışında Türkiye Selçuklularının Ana­dolu’da hâkimiyet sağlamak ve denizcilik faaliyetlerini ilerletmek için Trabzon’u kuşatmaları, Ana­dolu’daki deniz ticaret yollarına sahip olmak için kuzeyde Sinop, güneyde ise Antalya ve Alan­ya’nın fethini gerçekleştirmelerinden bahsedilmektedir. Fetihler sonucunda kurulan tersa­nelerde inşa edilen gemilerin ne tip bir yapıya sahip oldukları da bu başlık altında ele alınan konulardan birisidir.

Sonuç (247-248) kısmında yazar netice olarak Türkiye Selçuklularının, savaş sanatındaki be­cerileri sayesinde, o dönemin güçlü devletlerinin orduları karşısında zor şartlarda, geliştirdikleri basit savaş teknikleriyle büyük başarılar sağladıklarını ifade etmektedir. İslamiyet öncesi sahip oldukları savaş geleneğini bozmadan İslamiyet’in getirdiği yeni uygulamalarla bunları birleştir­meyi başardıklarını ve bu anlamda kendilerinden sonra üç kıtada at koşturacak büyük bir im­paratorluk kuran Osmanlılar için sağlam bir temel oluşturduklarını söylemektedir. Sonuç olarak her açıdan titizlikle ve emekle hazırlanmış olan At Üstünde Selçuklular; Türkiye Selçuklularında Ordu ve Savaş kitabı dönemin olaylarını basit bir üslupla okuyucunun ilgisine sunmaktadır.

• Görüntüleme7802

• Makaleyi Paylaş
• Twitter
• Facebook
• Google +1
• Email