Senatus’ta Adaylık Toga’sıyla Rakipleri C. Antonius ve L. Catilina Aleyhine Konuşma

Senatus’ta Adaylık Toga’sıyla
Rakipleri C. Antonius ve L. Catilina Aleyhine Konuşma

(73) Bu konuşma, L. Caesar’ın ve C. Figulus’un consul’lükleri sırasında, Cornelius  için konuşmasından sonraki yılda gerçekleştirildi.

ÖZET

Cicero consul’lük görevine aday olduğunda altı rakibi vardı. İkisi, P. Sulpicius Galba ile L. Sergius Catilina patricii sınıfındandı. Dördü plebs sınıfındandı. Bunlardan ikisi, hatip M. Antonius’un oğlu C. Antonius ile L. Cassius Longinus asil soydandı^. Diğer ikisi, Q. Cornificius ile C. Licinius Sacerdos, kendi soylarından magistratus’luk görevini ilk elde edenler yalnız onlar değildi^. Adaylardan yalnızca Cicero equites sınıfına mensuptu , dahası babasını adaylık sürecinde kaybetti^. Rakiplerinden diğerleri  adabına göre hareket ediyorlardı. Q. Cornificius ile Galba’nın ılımlı ve saygıdeğer kişiler oldukları düşünüldü. Sacerdos hiçbir kötülüğü ile nam salmadı ; Cassius o zaman bir ölçüde kötü huyludan ziyade aptal gözükse de, birkaç ay sonra onun Catilina’nın komplo hareketinde yer aldığı ve de en zalim fikirlerin mimarı olduğu ortaya çıktı. Nihayetinde bu dördünün hiç şansı yoktu.

(74) Ancak Catilina ve Antonius, hepsinin içinde özellikle bunların dile düşmüş bir yaşam tarzları olduğu halde, yine de çok güçlüydüler^. Nitekim her ikisi de, Cicero’yu consul’lükten uzak tutmak için, M. Crassus’un ve C. Caesar’ın güçlü desteklerinden medet umarak işbirliği yapmışlardı. Bundan dolayı, bu konuşma sadece Catilina ve Antonius’un aleyhine yapılmıştır. Cicero’nun Senatus’ta bu tarz bir konuşma yapmasının sebebi şuydu: Catilina ile Antonius’un aleni cüretkarlıkları yüzünden rüşvetin dozu günden güne giderek arttığı için Senatus artan bir ceza içeren rüşvet yasasının çıkarılmasına karar vermişti; bu yasanın çıkarılmasına tribunus plebis Q. Mucius Orestinus engel olmuştu^. Senatus’un istemeyerek vetoya boyun eğmesi üzerine, o vakit Cicero ayağa kalktı ve seçimlerden birkaç gün önce Catilina ile Antonius’un işbirliğine karşı koydu.

YORUM

Senator’lar  önceki gece Catilina ile Antonius’un kendi adamlarıyla birlikte, bu finans temini işinde çok bildik ve tanıdık olan, asil soydan bir kimsenin evinde bir araya geldiğini söylüyorum.

Ya C. Caesar’ın ya da M. Crassus’un evini işaret ediyor. Zira Cicero consul adayı olduğu zaman, onun halk arasında saygınlığının her geçen gün arttığını fark ettiklerinden dolayı, ona karşı çok katı ve tek yürek muhalif oldular. Cicero’nun bizzat kendisi bunu, kendi düşüncelerini ifade ederken belirtmektedir^. M. Crassus’u, bu konuşmanın yapılmasından önceki yılda, Cotta ile Torquatus’un consul’lükleri zamanında Catilina ve Piso tarafından gerçekleştirilen o komplonun da mimarı olmakla suçladı^.

Zira birçok vatandaşı katleden birisi, kimi bir arkadaş, ya da kendi devletinde bir yabancıyla adil bir mahkeme huzurunda kozunu paylaşabilmeyi reddeden biri, kimi bir cliens olarak kabul edebilir?

(75) Sulla saflarında yer aldığı zaman, Catilina’nın gaddar bir şekilde hareket ettiği söylenir. Cicero daha sonra, öldürdüklerinden isimler de – Q. Caecilius, M. Volumnius, L. Tanusius  – zikreder. Hatta Catilina’nın, halk tarafından çok sevilen ve bu yüzden iki kez praetor olan M. Marius Gratidianus’un  kesilmiş başını kent boyunca elinde taşıdığını da. Bu konuşma boyunca, ona bu suçtan ötürü sık sık sataşır. Pek tabii, bu Gratidianus, Cicero ile yakın bir akrabalık bağına sahipti.

Ayrıca C. Antonius’un bir cliens’e  sahip olamayacağını söyledi. Çünkü o, Sulla’nın süvari gücünü kullanarak Akhaia’da birçok kimsenin varını yoğunu almıştı. Yağmaya maruz kalan Hellenler daha sonraları, Antonius’u, yabancılarla sorun üzerine yetkili olan praetor M. Lucullus huzurunda mahkemeye çıkarttılar. Hellenler adına, kendisinden az önce bahsettiğimiz, o zaman henüz çok genç olan C. Caesar girişimde bulundu. Lucullus kararını Hellenlerin talebi doğrultusunda verdiği için, Antonius tribunus’lara başvurdu ve kendisinin adil bir mahkemede yargılanamadığını, bundan dolayı da bu karara uymayacağına dair yemin etti^. Bu Antonius’u, bu konuşmanın yapılmasından 6 yıl önce censor Gellius ve Lentulus Senatus’tan çıkardı. Bunun için müttefikleri yağmaladığı, mahkemeyi tanımadığı, borcunun çokluğundan dolayı mülklerini icra yoluyla teslim ettiği ve kendi adına hiçbir varlığı olmadığı notunu düştüler.

Kendisi yokken, en ağır kararlarınızla suçlu ilan edildiği zaman, Senatus’u tanımadı.

Catilina praetor’luk görevinden sonra Africa Eyaleti’nde görev aldı. Burayı ağır bir şekilde talan edince, Afrikalı elçiler o vakit derhal, o henüz yokken, ona karşı Senatus’ta şikayette

(76) bulundular ve Senatus’ta onun hakkında birçok ağır söz sarf edildi.

Beraat ettiği zaman, mahkemelerin nasıl bir gücünün olduğunu öğrendi: tabi bu, mahkeme, ya da o, beraat olarak adlandırılırsa.

Bu konuşmanın yapılmasından bir yıl önce Catilina, Torquatus ile Cotta’nın consul’lükleri sırasında Afrika’dan döndüğü zaman, ilerde Cicero’ya düşman olan genç P. Clodius tarafından gasp nedeniyle suçlandı^. Fenestella’nın  aktardığına göre Catilina, M. Cicero tarafından savunuldu^. Cicero’nun bu konuşmayı bizzat yaptığına kuşku duyuyorum^. Çünkü kendisiyle birleşerek rakibinin hasedini utanç verici bir şekilde tersine çevirebilecek olmasına rağmen, o olaydan hiç bahsetmiyor. Özellikle de kendisinin diğer rakibi Antonius’un praetor’luk makamına, bu aynı konuşmasında onun kendi yardımıyla son sıra yerine üçüncü sıradan ulaştığını hatırlattığı için.

Benim praetor’luk makamına birinci sıradan seçildiğimi, senin hem rakiplerin rızasıyla hem centuria’ların ittifakı hem de bilhassa benim yardımımla son sıradan üçüncü sıraya geçtiğini bilmiyor musun?

O halde Antonius için verilen seçim desteğinin, kendisine bir dönüşümünün olacağını hesap eden bir kimsenin, eğer Catilina’yı savunmuş olsaydı, onun ken­di­si tarafından korunmuş olan hayatı için de bir hesapta bulunmuş olması gerekmez miydi? Bunun ne kadar açık olduğunu, hemen söylediği şu şey ortaya koymaktadır. Zi­ra tribunus plebis Q. Mucius rüşvet yasasının geçmesine engel oldu; bunu Cati­li­na için yaptığı anlaşılıyordu. Cicero bu konuşmasında bu Mucius’a hitaben şöyle konuştu:

Yine de ey Q. Mucius , dün consul’lüğe layık olmadığımı  iddia eden senin Roma halkı hakkında çok yakışıksız düşünmene içerliyorum.

(77) Ne yani? Roma halkı kendisi için, senin kendin için yaptığından daha az gayretle mi bir savunucu seçsin? L. Calenus  hırsızlıktan dolayı seni dava ettiği zaman, benim kendi kaderinin baş avukatı olmamı istedin. Roma halkı, en onurlu işlerin – kendi en rezil meselende güvenle bilgisine başvurduğun – bu savunucusunu senin isteğin üzerine reddedebilir mi? Tabi muhtemelen, L. Calenus ile hırsızlık vakası olayını kapattığın esnada, benden kendin için o vakit çok az bir yardım görmüş olduğunu söylemezsen.

Diyelim ki Cicero, Mucius’un vakasını üstlendiği gibi, Fenestella’nın iddia ettiği üzere Catilina’nın da vakasını üstlendi. Mucius’un vakası hakkında kötü bir şekilde değerlendirmede bulunmasına rağmen, yine de onun için yaptığı avukatlığı ayıplarken, niçin, eğer aynı şekilde onun adına konuştuysa, aynısını Catilina için de yapmıyor? Ve niçin sık sık o davanın kendisini rezalet olarak nitelendiriyor? Eğer o davada avukat olsaydı, çok daha hakkaniyetli bir şekilde hareket ederdi. Dahası, diğerlerini bir yana bırakacağım, eğer kendi avukatlığı sayesinde Catilina gasptan temize çıksaydı, böyle bir ibareyi elbette hiç kullanmazdı:

Kendisini her türden cinsel münasebetler ve iğrenç davranışlarla rezil etti; zalim bir katliamla elini kana buladı; müttefikleri yağmaladı; yasaları, mahkemeleri, adaleti tanımadı – devamında:

Ne diye ben eyalette zorbalık yaptığını söyleyeyim? Zira orada kendi yaptıklarından aklandığın için, söylemeye dilim varmıyor. Roma atlılarının yalan söylediklerini, en onurlu kentin  tutanaklarının hatalı olduğunu, Q. Metellus Pius’un  yalan söylediğini, Afrika’nın yalan söylediğini düşünüyorum. Senin suçsuz olduğuna karar veren o yargıçların bir şeyi görmüş olduklarını sanırım bilmiyorum. Ah zavallı, o davadan kendinin temize çıkmadığını,

(78) bilakis daha ağır bir mahkemeye ve de daha büyük bir cezaya yol aldığını fark etmiyorsun.

O halde, eğer o savunduktan sonra temize çıkmış olsaydı, onun bunu Catilina için sarfetmesi mümkün olur muydu? Bundan başka bir husus daha var; Cicero’nun davalarının notları olmasına rağmen, onun hakkında hiçbir savunma notu veya ön çalışma mevcut değildir.

Elbette Catilina’nın mahkemede aklanma şekli, adı kötüye çıkmış Clodius’un yalandan suçlaması gibi oldu : çünkü yargıçların reddinin, sanığın isteğine göre tanzim edilmiş olduğu gözüküyordu.

Lakin halkın gözü önünde, halkın gözdesi bir insanın kafasını kestiği zaman, halka nasıl bir bakış açısı olduğunu gösterdi.

Yukarıda Catilina’nın Marius’un başını kent boyunca dolaştırdığını söyledik.

Nasıl bir aptallığa kapılarak beni küçümsediğini anlayamıyorum. Bunu sukünetle karşılayıp karşılamadığımı fark etmedi mi? Bununla beraber kendisinin can yoldaşında, benim başkalarına haksızlığa hiç müsamaha göstermeyeceğimi az çok görmüştü.

C. Verres’i işaret ettiği aşikardır.

Diğer biri bütün çiftlik hayvanlarını satmasına ve nerdeyse tüm otlaklarını devretmesine rağmen, halen çobanlarını alıkoyuyor. Bunlardan ne zaman arzu ederse, kendisinin çabucak bir kaçaklar ordusu tanzim edeceğini söylüyor.

C. Antonius’u işaret ediyor.

Bir başkası, nüfuz sahibi olduğu bir kimsenin birden bire, halka yükümlü olmadığı gladiator’ları söz vermesine sebep oldu. Consul adayı olan kendisi bunları bizzat inceledi, seçti ve satın aldı; bu Roma halkının gözü önünde yapıldı.

Görünüşe göre, sonradan rüşvet sanığı olarak savunduğu Q. Gallius’u işaret ediyor^.

(79) Çünkü bir yıl önce yerine getirdiği aedilis’lik görevi esnasında vahşi hayvan gösterileri sergilemediği  için, bu kişi praetor adayı olduğu zaman , babası adına bu hizmeti verdiği bahanesiyle  gladiator gösterisi düzenledi.

Bundan dolayı eğer istiyorsanız, Q. Mucius’a Senatus’un görüşmeye başladığı yasayı engellemeyi sürdürmesi için ücreti artırın. Ancak ben, aynı anda iki consul designatus’un mahkum edildiğini gördüğümüz bu yasadan memnunum.

C. Calpurnius Piso’nun rüşvet üzerine üç yıl önce geçirdiği lex Calpurnia’yı işaret ediyor. Bununla birlikte, mahkum edildiklerini söylediği consul designatus’ların kendilerinden bahsettiğimiz P. Sulla ile P. Autronius olduğunun anlaşılmasını istiyor. Ancak Q. Mucius olarak adlandırdığı tribunus’un cognomen’i Orestinus idi.

Dahası Sulla’nın ordusunda hırsız, kente girişinde gladiator, zaferinde araba sürücüsü olan onu bir kenara bırakayım.

Antonius’tan bahsedildiği açıktır. Onun Sulla’nın ordusunda hırsız olduğunu söylüyor, biz de süvari gücü vasıtasıyla Akhaia’nın kendisi tarafından yağmalandığını belirtmiştik. Kente girişinde gladiator, o esnada cereyan eden proscriptio’nun  sebep olduğu düşmanlığa tekabül ediyor. Zaferinde araba sürücüsü, Sulla zaferden sonra Circus’ta oyunlar tertip ettiği zaman , ileri gelen insanların quadriga’ları  sürmesine tekabül ediyor. Bunlar arasında C. Antonius da vardı.

Oysa senin için Catilina, consul olmayı umut etmek veya düşünmek olağanüstü bir durum ve de bir mucize değil midir? Lakin kimlerden talep ediyorsun? Devletin ileri gelenlerinden mi? L. Volcacius’un consul’lüğü sırasında istişarede bulundukları zaman, bu kimseler senin adaylık için hak sahibi olmanı dahi hiç istemediler.

Demin Catilina’nın, consul’lük görevine aday olmak üzere Africa Eyaleti’nden ayrıldıktan ve Afrikalı elçilerin kendisinden aşırı derecede şikayetçi olmalarından sonra aniden ortalıkta göründüğünü söylemiştik. Bundan sonra Catilina consul’lük görevine talip olduğunu açıkladı.

(80) Consul L. Volcacius Tullus, Catilina consul’lük görevine talip olursa, görevi alması uygun mudur diye danışma kurulunu topladı. Zira gasplarından dolayı soruşturma altındaydı. Catilina bu nedenden dolayı, aday olmaktan vazgeçti^.

Senator’lardan mı? Kimler kendi otoritesi tarafından az kalsın bütün onurlardan mahrum edilen, zincire vurulan seni Afrikalı elçiler için mahkum etti?

Bundan daha az önce bahsettik. Çünkü gasplarından dolayı duruşma oldu, Catilina’nın kendisi rezalet bir şekilde aklandı. Öyle ki senator’ların oyu cezalandırılması, atlılar ile tribunus’ların oyu beraat etmesi yönündeydi^.

Atlı sınıfından mı? Hangisini katlettin ?

Atlı sınıfı Sulla’ya karşı Cinna safında yer almıştı ve birçokları paraları çalmıştı: bundan dolayı yankesici olarak adlandırıldılar. Dahası bu olaydan kaynaklanan kin nedeniyle Sulla’nın zaferinden sonra öldürüldüler.

Ya da plebs’ten mi? Senin gaddarlığın kime, hiç kimsenin feryat ve dehşet hatırası haricinde sana bakamayacağı böyle bir gösteri sunmadı?

O aynı Marius Gratidianus’un taşımış olduğu başını yüzüne vuruyor.

Burada Catilina’nın M. Marius’un başını taşımasından bahsediyor:

Sıcaklığını ve canlılığını o esnada halen koruyan bu başı, Ianiculum’dan  Apollon Tapınağı’na kadar, Sulla’ya bizzat kendi elleriyle götürdü.

Her şey açık seçiktir. Yine de yanılmayasınız diye, Cicero tarafından, şimdi Palatium’da yer alan ve en fazla saygı gören Apollon Tapınağı’nın kast edilmediğine dikkat ediniz. Bu tapınağı Cicero’nun ölümünden birçok yıl sonra, şimdi

(81) Tanrı Augustus olarak andığımız imparator Caesar, Actium zaferinden sonra inşa ettirmişti. Bunun yerine bu tapınakla, Circus Flamininus ile Forum Holitorium  arasındaki Carmentalis Kapısı dışındaki tapınağa işaret edildiğine dikkat ediniz. Zira o esnada Apollon’un Roma’daki tek tapınağı buydu.

Catilina ile konuşur:

Savunmanda onların söylemediği ne diyebilirsin? – Diğer yandan onlar, senin söyleyemeyeceğin birçok şey söylediler –

ve bir müddet sonra:

Nihayetinde onlar reddedebiliyorlardı ve reddettiler: sen kendin için hiçbir inkar etme yüzü olmaksızın orayı terk ettin. Bundan dolayı, eğer kendini savunan Luscius’u suçlu bulurlarsa, kendini savunmayan Catilina’yı serbest bırakırlarsa, harika bir yargının icra edildiği söylenecektir.

L. Luscius olarak adlandırdığı bu adam, Sulla’nın ordusunda tanınmış bir centurio idi ve elde ettiği zafer sayesinde zenginleşmişti, çünkü yüz bin sestertii’den daha fazlasına sahipti. Cicero’nun konuşma yapmasından kısa bir süre önce mahkum edildi. Proscriptio nedeniyle üç kişinin katliamından sorumlu tutuldu. O günlerde, Cicero’nun Catilina’nın dayısı olduğunu söylediği L. Bellienus da cezalandırıldı. Halbuki bu adam Sulla’nın iradesine karşı gelerek devlette karışıklık yaratmak için consul’lük görevine talip olan Lucretius Ofella’yı, o sırada dictator olan Sulla’nın emriyle öldürmüştü^. Bundan dolayı, hem kendilerinin cahil insanlar olduklarını hem de birini öldürmüş olsalar dahi, bir komutanın ve dictator’un emrini yerine getirdiklerini söyleyerek bunlar nedeniyle mahkum edilmeyi reddederler. Üstelik reddedebilirler de. Oysa Catilina’nınki reddedilemez. Nitekim Cicero’nun bu suça tekabül eden tehlikeyi yüzüne vurmasından birkaç ay sonra, Catilina mahkemeye düştü. Zira consul seçiminin tamamlanmasından ve Catilina’nın seçimi kaybetmesinden sonra, kabiliyetli ve bilgili – ayrıca sonradan consul adayı da olan – L. Lucceius, cinayetlerinden dolayı onu sanık yaptı^.

(82) Sahip olduğun ya da geri kalan hayatında edindiğin bu saygınlığa mı güvenerek sen beni küçümsüyorsun ve hor görüyorsun? Bu şekilde yaşadığın için, hiçbir suç işlenmese dahi, senin gelişinin leke bırakmayacağı öyle kutsal hiçbir yer yoktur^.

Vesta bakiresi Fabia, Catilina kendisine leke sürdüğü zaman, zina nedeniyle ifade vermişti ve temize çıkmıştı^. Fabia, Cicero’nun eşi Terentia’nın üvey kız kardeşi olduğu için, böyle konuşmuştu: hiçbir suç işlenmese dahi. Bu şekilde hem kendisininkileri korudu hem de hiçbir hasmına, en büyük rezaletin utancını kolayca vermedi.

Zinada yakalandığın zaman, kendin zina yapanları yakaladığın zaman, aynı rezaletten kendine bir eş ve kız bulduğun zaman^.

Catilina’nın sonradan kendisine kayınvalide olan bir kadınla zina suçu işlemiş olduğu ve kendi evladı olmasına rağmen, o rezaletten doğanı eş yaptığı söylenir. Lucceius da ona karşı yazıya geçirdiği konuşmalarında , bu şeyden dolayı Catilina’ya sataşır. Bu kadınların ismini henüz bulamadım.

Tüm Roma halkı yakınmasına ve itiraz etmesine rağmen, ben zorbalık yaptığını neden söyleyeyim ki? Suçsuz bulunduğuna göre senin orada nasıl davrandığını anlatmayı uygun görmüyorum.

Catilina’nın praetor’luk makamından sonra Afrika’da görev yaptığı ve P. Clodius kendisini gasp nedeniyle suçladığı zaman aklandığı yukarıda çoğu kez ifade edildi.

Senin Cn. Piso işbirliğiyle – başka isim yok – soyluları katletmeyi istediğin zamanki o iğrenç teşebbüsünü ve devlet için hem çok acı hem de hazin olan günü bir yana bırakıyorum.

İsim vermediği kişileri anlıyorsunuz. Zira genç oğlan düşkünü Catilina ve Cn. Piso’nun, bunların söylenmesinden bir yıl önce, Cotta ile Torquatus’un consul’lükleri zamanında,

(83) Senatus’un katledilmesi için bir tertip hazırladığına ve de o katliamın, Catilina komplo işaretini zamansız verdiği için gerçekleşmediğine dair genel bir kanı vardı^. Ancak Senatus tarafından, kendilerinden  uzaklaşması için legatus  olarak Hispania’ya gönderilen Piso bu konuşma yapıldığı sırada ölmüştü. Gerçekte orada, eyaletlilere haksızlıklar yaparken öldürülmüştü, bazıları ise Cn. Pompeius’a bağlı cliens’ler tarafından onun onayıyla öldürüldüğüne inanıyorlardı.

Yoksa praetor adayı olduğumuz vakit, senin benden, kendin için ilk sırayı bırakmamı talep ettiğini unuttun mu? Bunu defalarca yaptığın ve arsız bir şekilde bana ısrar ettiğin zaman, benim sana, senin benden utanmaz bir şekilde istediğin o şeyi, Boculus’un senden asla elde edemediği cevabını verdiğimi hatırladın.

Sulla’nın zaferi nedeniyle düzenlediği gösterilerinde quadriga’ları C. Antonius’un ve diğer bazı soylu insanların sürdüğünden yukarıda zaten bahsettik. Antonius bundan başka bazı quadriga’ları ücret karşılığında aerarium’dan kiralamıştı. Yasal olarak, senator için bu kiralama yapılabiliyordu. Ancak Boculus circus’taki en iyi quadriga sürücüsüydü.

Ahlaksız vatandaşlar hakkında konuşuyor:

Bunlar Hispania kamasıyla Roma vatandaşlarının kaslarını kesmeyi başaramayınca, her ikisi de vakit geçirmeden devlete hançer sokmayı denediler.

Hispania kaması, Hispania’da öldürülmüş olduğunu söylediğim Cn. Piso’ya tekabül eder. İki hançerin Catilina ile Antonius’a karşılık geldiği açıktır.

Siz bu gladiator Licinius’un Catilina’nın hükmü üzerine çoktan saçını uzattığını  biliyorsunuz, quaestor olan Q. Curius’un da^.

Bu Curius çok ünlü bir kumarbazdı ve sonradan mahkum edildi.

(84) Calvus’un  onun aleyhine incelikli bir hendecasyllabus  vezni vardır:

Eşsiz bilgi sahibi Curius yine topukları kaldırmış. 

Cicero’nun bu konuşmasına hem Catilina hem de Antonius hakaret ederek karşılık verdiler. Sadece, onun homo novus oluşuyla saldırabiliyorlardı. Onların adına düzenlenmiş konuşmalar da mevcuttur, bizzat kendileri tarafından değil de Cicero’yu kötüleyenler tarafından yazılmışlardır: bunların dikkate alınmamasının daha iyi olduğunu düşünüyorum. Nihayetinde Cicero genel mutabakat sonucunda consul seçildi. Babasının adı oy veren askeri kitlede Catilina’nın adından bir ölçüde daha itibarlı olduğu için, Antonius az sayıdaki centuria vasıtasıyla Catilina’yı geçti^.