A. BREMENSIS, Barbarlıktan Medeniyete Vikingler. İstanbul 2017. Yeditepe Yayınları, 248 sayfa. Çev. S. Özkan. ISBN: 9786059787888

MS VIII. yüzyılın sonlarından itibaren İngiltere, İrlanda, Avrupa, Akdeniz, Kaf­kas­ya ve hatta Anadolu’yu da içine alan Viking akınları ve Vikingler hakkında çeşitli yorumlarda bulunulmuştur. Korsanlar, soyguncular, yabancılar, Nor­man­lar, Danlar ve Adamus Bremensis’in adlandırdığı üzere Ascomanniler Orta­çağ Tarihi’nde önemli bir role sahiptir. Tarihsel bir kurgu olan Viking Çağı’nı iki anıtsal olay simgeler. Bunlardan ilki Vikinglerin, Northmberland sa­hili yakınla­rında Lindisfarne manastırına saldırıp 793 yılındaki yağmalarıdır. İkincisi ise yi­ne geleneksel olarak York yakınlarında ki Stamford Köprüsü Savaşı’nda İngilte­re Kralı Harold’ın Vikingleri yenilgiye uğratmasıdır. Ancak kurgu tarihin ötesin­de 1070’de Danimarka kralı Sven Estridsson’un İngilte­re’ye dönmesi ve İngiliz aristokrasisinin desteğini alarak tacı istemesi, aynı yıl içerisinde yeni İngiltere kralı William’ın bu planları bozması gibi seneler içeri­sinde sürüp giden çekişmesi vardır.

Dünya tarihi içerisinde önemli bir yere sahip olan Vikingler üzerine ne ya­zık ki Türkiye’de kısıtlı akademik çalışmaların dışında bir elin parmağını geç­me­yecek yayın bulunmaktadır. Tanıtımımıza konu olan Barbarlıktan Medeni­ye­te Vikingler eseri ise Türkiye’de Viking ve İskandinav tarihçiliğine dair bir ilginin ve desteğin oluştuğunu göstermektedir. Eserin müellifi Adamus Bre­mensis 11. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Hakkında çok fazla bilgi bulun­mayan Adamus’un Saksonya’nın Meissen kentinden olduğu düşünülmekte­dir. S. Özkan’ın yorumuna göre doğum ve ölüm tarihi bilinmemekle birlikte eserin kronolojisinden anlaşıldığı kadarıyla 1050 yılından önce doğmuş olması ve 1085’ten önce ölmüş olması gerekmektedir. Kendisinin eserini yaz­maya ömrünün son on yılında başladığı ve ölmeden bitirdiği tahmin edil­mektedir.

Eserin orijinal adı Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum’dur. Eser, Su­nuş (7-23) ve Giriş (23-27) kısımlarına ek olarak dört bölümden oluşmaktadır.

Müellif, ilk bölümde (27-71) Başpiskopos Adaldag’a kadar olan Hamburg-Bremen kilisesi tarihini anlatmaktadır. Bu bölümde kilisenin misyonunu yü­rüttüğü Saksonya bölgesini ve halklarını ortaya koyarken sık sık Ortaçağ’ın ünlü tarihçisi ve Frank İmparatoru Charlamange’nın (Fransızca Charlemagne, Almanca Karl I. der Große, Latince Carolus Magnus veya Karolus Magnus) biyografi yazarı Ein­hard’ı referans aldığı anlaşılmaktadır. Birinci bölümün önem­li bir kısmını İs­kan­dinav halklarının Hıristiyanlaşma sürecine ayıran Bre­mensis, kuzey halkla­rının Hıristiyanlığa kapılarını ilk defa Frank Kralı Ludwing zamanında açtığını belirtmektedir. Müellif birinci bölüm içerisinde ayrıca Viking saldırılarından ve onlara karşı kazanılan galibiyetlerden bahsederken, Macar istilasından ve yine bağlı olduğu kilisenin etkileşimi neticesinde Slav-Viking ittifakının Sak­sonya üzerindeki tehlikelerinden de söz etmektedir.

Eserin ikinci bölümü (71-125) başpiskopos Adaldag’ın elli üç yıl süren ikti­da­rındaki faaliyetler ile başlayıp Adalbert’e kadar olan başpiskoposların yaşa­dıklarını konu edinmektedir. Elbe nehrinin her iki yakasında yaşanan olayları konu edinen Adam, özellikle Kral Otto’nun güçlü otoritesinin Vikinglerin Sak­sonya içlerinde durdurulması ve Slav halkının Hıristiyanlaştırılmasında önem­li bir etkiye sahip olduğunu vurgulamaktadır. Bölüm içerisinde ayrıca Kral Ot­to’nun Roma’ya hareketinden ve İtalya’da kurulan birçok manastırdan bah­se­derken Adam’ın yorumlarından Slav halklarının da bir müddet kuzey halk­ları içerisinde anıldığını anlıyoruz.

Eserin üçüncü bölümünde (125-191) başpiskopos Adalbert’in yirmi dokuz yıl süren yönetimi ve ünü tartışılmıştır. Bu husus dışında özellikle Danimarka, Norveç ve İsveç ülkeleri içerisindeki iç savaş hakkında bilgi verilirken olaylar yine teolojik pencereden yorumlanmıştır.

Müellifin son bölüm olarak eklediği dördüncü bölümde (191-227) ise İskan­dinavya’nın tarihi, coğrafyası ve geleneklerine yer verilmiştir. Erken coğ­rafi keşifler için önemli bir kaynak niteliği taşıyan Adam’ın eseri İzlanda ve Grönland isimlerinin geçtiği ilk kaynak olarak sunulmaktadır.

Eserin mütercimi Selahattin Özkan eserin dört bölümüne ek olarak Adam Efendi’nin Piskoposa Son Sözü (227-231), Ekler (231-235) ile metnin kolay anlaşılabilmesi için Sözlük (235-243), Seçilmiş Kaynakça (243-245) ve İndeks (245-248) kısımlarını eklemiştir.

Ticaret ve korsanlığın el ele büyüdüğü bir dönemde kilise kaynaklarının ya­nında Latince eserlerle ve sözlü kaynaklarla desteklenen Adam’ın eserinde Bremen’deki bağlı olduğu kilise anlatımının odağını oluşturmuştur. Adam’ın bir rahip olması kimi durumlarda doğruyu isteyerek göz ardı etmesini bera­berinde getirse de aynı alanda daha önce yayınlanan Stefan Brink ve Neil Pri­ce’in editörlüğünü yaptığı Viking Dünyası (Viking Dünyası. Ed.Stefan Brink-Neil Price. Çev. E. Kılıç, İstanbul, 2015. Alfa Yayınları.) adlı çalışmayı birçok yön­den des­tek­lemesi bakımından Viking adı ve Viking çağının sonu gibi bir­çok tartışmaya katkıda bulunacağı aşikârdır.

A. BREMENSIS, Barbarlıktan Medeniyete Vikingler. İstanbul 2017. Yeditepe Yayınları, 248 sayfa. Çev. S. Özkan. ISBN: 9786059787888

MS VIII. yüzyılın sonlarından itibaren İngiltere, İrlanda, Avrupa, Akdeniz, Kaf­kas­ya ve hatta Anadolu’yu da içine alan Viking akınları ve Vikingler hakkında çeşitli yorumlarda bulunulmuştur. Korsanlar, soyguncular, yabancılar, Nor­man­lar, Danlar ve Adamus Bremensis’in adlandırdığı üzere Ascomanniler Orta­çağ Tarihi’nde önemli bir role sahiptir. Tarihsel bir kurgu olan Viking Çağı’nı iki anıtsal olay simgeler. Bunlardan ilki Vikinglerin, Northmberland sa­hili yakınla­rında Lindisfarne manastırına saldırıp 793 yılındaki yağmalarıdır. İkincisi ise yi­ne geleneksel olarak York yakınlarında ki Stamford Köprüsü Savaşı’nda İngilte­re Kralı Harold’ın Vikingleri yenilgiye uğratmasıdır. Ancak kurgu tarihin ötesin­de 1070’de Danimarka kralı Sven Estridsson’un İngilte­re’ye dönmesi ve İngiliz aristokrasisinin desteğini alarak tacı istemesi, aynı yıl içerisinde yeni İngiltere kralı William’ın bu planları bozması gibi seneler içeri­sinde sürüp giden çekişmesi vardır.

Dünya tarihi içerisinde önemli bir yere sahip olan Vikingler üzerine ne ya­zık ki Türkiye’de kısıtlı akademik çalışmaların dışında bir elin parmağını geç­me­yecek yayın bulunmaktadır. Tanıtımımıza konu olan Barbarlıktan Medeni­ye­te Vikingler eseri ise Türkiye’de Viking ve İskandinav tarihçiliğine dair bir ilginin ve desteğin oluştuğunu göstermektedir. Eserin müellifi Adamus Bre­mensis 11. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Hakkında çok fazla bilgi bulun­mayan Adamus’un Saksonya’nın Meissen kentinden olduğu düşünülmekte­dir. S. Özkan’ın yorumuna göre doğum ve ölüm tarihi bilinmemekle birlikte eserin kronolojisinden anlaşıldığı kadarıyla 1050 yılından önce doğmuş olması ve 1085’ten önce ölmüş olması gerekmektedir. Kendisinin eserini yaz­maya ömrünün son on yılında başladığı ve ölmeden bitirdiği tahmin edil­mektedir.

Eserin orijinal adı Gesta Hammaburgensis Ecclesiae Pontificum’dur. Eser, Su­nuş (7-23) ve Giriş (23-27) kısımlarına ek olarak dört bölümden oluşmaktadır.

Müellif, ilk bölümde (27-71) Başpiskopos Adaldag’a kadar olan Hamburg-Bremen kilisesi tarihini anlatmaktadır. Bu bölümde kilisenin misyonunu yü­rüttüğü Saksonya bölgesini ve halklarını ortaya koyarken sık sık Ortaçağ’ın ünlü tarihçisi ve Frank İmparatoru Charlamange’nın (Fransızca Charlemagne, Almanca Karl I. der Große, Latince Carolus Magnus veya Karolus Magnus) biyografi yazarı Ein­hard’ı referans aldığı anlaşılmaktadır. Birinci bölümün önem­li bir kısmını İs­kan­dinav halklarının Hıristiyanlaşma sürecine ayıran Bre­mensis, kuzey halkla­rının Hıristiyanlığa kapılarını ilk defa Frank Kralı Ludwing zamanında açtığını belirtmektedir. Müellif birinci bölüm içerisinde ayrıca Viking saldırılarından ve onlara karşı kazanılan galibiyetlerden bahsederken, Macar istilasından ve yine bağlı olduğu kilisenin etkileşimi neticesinde Slav-Viking ittifakının Sak­sonya üzerindeki tehlikelerinden de söz etmektedir.

Eserin ikinci bölümü (71-125) başpiskopos Adaldag’ın elli üç yıl süren ikti­da­rındaki faaliyetler ile başlayıp Adalbert’e kadar olan başpiskoposların yaşa­dıklarını konu edinmektedir. Elbe nehrinin her iki yakasında yaşanan olayları konu edinen Adam, özellikle Kral Otto’nun güçlü otoritesinin Vikinglerin Sak­sonya içlerinde durdurulması ve Slav halkının Hıristiyanlaştırılmasında önem­li bir etkiye sahip olduğunu vurgulamaktadır. Bölüm içerisinde ayrıca Kral Ot­to’nun Roma’ya hareketinden ve İtalya’da kurulan birçok manastırdan bah­se­derken Adam’ın yorumlarından Slav halklarının da bir müddet kuzey halk­ları içerisinde anıldığını anlıyoruz.

Eserin üçüncü bölümünde (125-191) başpiskopos Adalbert’in yirmi dokuz yıl süren yönetimi ve ünü tartışılmıştır. Bu husus dışında özellikle Danimarka, Norveç ve İsveç ülkeleri içerisindeki iç savaş hakkında bilgi verilirken olaylar yine teolojik pencereden yorumlanmıştır.

Müellifin son bölüm olarak eklediği dördüncü bölümde (191-227) ise İskan­dinavya’nın tarihi, coğrafyası ve geleneklerine yer verilmiştir. Erken coğ­rafi keşifler için önemli bir kaynak niteliği taşıyan Adam’ın eseri İzlanda ve Grönland isimlerinin geçtiği ilk kaynak olarak sunulmaktadır.

Eserin mütercimi Selahattin Özkan eserin dört bölümüne ek olarak Adam Efendi’nin Piskoposa Son Sözü (227-231), Ekler (231-235) ile metnin kolay anlaşılabilmesi için Sözlük (235-243), Seçilmiş Kaynakça (243-245) ve İndeks (245-248) kısımlarını eklemiştir.

Ticaret ve korsanlığın el ele büyüdüğü bir dönemde kilise kaynaklarının ya­nında Latince eserlerle ve sözlü kaynaklarla desteklenen Adam’ın eserinde Bremen’deki bağlı olduğu kilise anlatımının odağını oluşturmuştur. Adam’ın bir rahip olması kimi durumlarda doğruyu isteyerek göz ardı etmesini bera­berinde getirse de aynı alanda daha önce yayınlanan Stefan Brink ve Neil Pri­ce’in editörlüğünü yaptığı Viking Dünyası (Viking Dünyası. Ed.Stefan Brink-Neil Price. Çev. E. Kılıç, İstanbul, 2015. Alfa Yayınları.) adlı çalışmayı birçok yön­den des­tek­lemesi bakımından Viking adı ve Viking çağının sonu gibi bir­çok tartışmaya katkıda bulunacağı aşikârdır.