Anadolu Kent Modelinin Yayılımı – MÖ 3. Binyılda Batı Anadolu, Ege Adaları ve Balkanlarda Kentleşme
N. NAİBOĞLU
ISBN: 9786053964810
Sayfa: 232
Baskı Yılı: 2018
Baskı Yeri: İstanbul
Yayınevi: Arkeoloji ve Sanat Yayınları
LIBRI VII (2021) 41-42
Geliş Tarihi: 20.02.2021 | Kabul Tarihi: 25.02.2021
Elektronik Yayın Tarihi: 01.03.2021
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2021
N. NAİBOĞLU, Anadolu Kent Modelinin Yayılımı – MÖ 3. Binyılda Batı Anadolu, Ege Adaları ve Balkanlarda Kentleşme. İstanbul 2018. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 232 sayfa (Bibliyografya ve İndeks ile birlikte).
ISBN: 9786053964810
Anadolu Yarımadası, tarih boyunca birçok büyük medeniyetin kurulmasına, gelişmesine ve yok olmasına şahitlik etmiştir. Kurulan, gelişen ve sona eren her medeniyet bir sonraki medeniyete çok zengin miraslar bırakmış, böylece Anadolu coğrafyası yüzyıllar içerisinde sürekli biriken muazzam bir kültür hazinesine ev sahipliği yapmıştır. Bir medeniyetin en önemli göstergelerinden biri de birlikte yaşayan insanların meydana getirdiği kent yaşamıdır. Tanıtımı yapılan eserde, tarih öncesi Anadolu – Ege kentlerinin özgün yapıları ortaya konarak, dönemin Mezopotamya medeniyetlerindeki kent tasavvurundan ne şekilde ayrıştıkları değerlendirilmiştir.
Eser, Teşekkür (7-8), Önsöz (9-10) ve Giriş (11-14) bölümleriyle başlatılmıştır. Söz konusu bölümleri Araştırma Tarihçesi (15-20), Tarihlendirme (21-26) bölümleri izlemektedir. Kent Tanımı (27-40) bölümü; Yakındoğuda Kentler (27-28), Anadolu Kent Modeli Kökenleri (29-31), Batı Anadolu ve Ege Adalarında Yerleşme Süreci (32-37) ve Balkan Yerleşimleri (38-40) olmak üzere dört alt bölüme ayrılmıştır. Bu bölümü takiben yer alan Kentleşme Ölçütleri (41-186 ) bölümünün ise; Savunma Yapıları (42-105), Sınıf Ayrımı (106-166), Uzak Mesafe Ticareti (167-174), Yıl Boyu Yerleşim (175-176), Açık Alanlar, Meydanlar ve Yollar (177-183) başlıklarıyla beş alt bölüme ayrıldığı görülmüştür. Eser, Sonuç (187-196), Yararlanılan Kaynaklar (197-227) ve Dizin (228) bölümleriyle tamamlanmaktadır.
Araştırma Tarihçesi bölümünde (15-20), Mezopotamya, Anadolu, Yunanistan ve Balkanlar coğrafyasında tarih öncesi kentler üzerine yazılmış eserler hakkında bilgiler verilmektedir. Tarihlendirme (21-26) bölümünde, Anadolu İlk Tunç Çağı döneminin kronolojik olarak belirlenmesine ilişkin tarihsel değerlendirmeler yapılmaktadır. Kent Tanımı (27-38) bölümünde ise MÖ 4000-3000 yılları arasında Yakındoğu ve Anadolu kent modelinin kökenlerine değinilmekte, Batı Anadolu ve Ege Adalarında kentleşme süreci ve Balkan yerleşmelerine ilişkin bilgilere yer verilmektedir.
Eserin Kentleşme Ölçütleri (41-183) bölümünde yer alan Savunma Yapıları (41-105) alt bölümünde, kent olgusunun en belirgin özelliği olarak vurgulanan savunma yapıları, MÖ ca. 3000 yılına tarihlenen ve İç Batı Anadolu’da yer alan Bademağacı, Seyitömer Hacılar Büyük Höyük, Küllüoba, Höyüktepe yerleşimleri özelinde değerlendirilmekte, ayrıca İç Batı Anadolu’da savunma yapılarına haiz diğer yerleşimlere ilişkin bilgiler çok sayıda fotoğraf ve plan çizimleriyle anlatılmaktadır. Savunma yapıları ayrıca; Anadolu Ege kıyılarında Troia, Liman Tepe ve Bakla Tepe yerleşimleri, Ege Adaları; Thermi, Poliochni yerleşimleri, Trakya; Yunatsite, Kanlıgeçit, Ezero yerleşimleri, Batı Balkanlar’da; Sitagroi ve Sovjan yerleşimleri kapsamında değerlendirilmiş, adı geçen bölgelerde yer alan diğer savunma yapılarına da değinilmiştir. Sınıf Ayrımı (106-167) alt bölümünde ise insanlık tarihinin en erken dönemlerinden itibaren var olan toplumsal sınıf ayrımının kent yerleşimlerine etkileri değerlendirilmiştir. Bu bağlamda kentlerdeki yukarı ve aşağı yerleşimlere, oluşturulan anıtsal yapılara ilişkin bilgiler verilmiş, bireylerin kişisel varlıklarının dolayısı ile toplum içindeki statülerinin göstergesi olan silahlara, günlük ya da törensel amaçlı kullanılan eşyalara ve hazinelere ilişkin arkeolojik buluntulara değinilmiştir. Bölümde ayrıca, yerleşimlerde üretilen hammadde ve ürünlerin denetimi, depolanma yöntemleri ve bu amaçla inşa edilen ortak depolama alanlarına, ticarette erken bir kayıt ve belirleme sistemi olarak pintadera adı verilen mühür baskılarına ve mühürleme yöntemine, toplumsal yaşamın kaçınılmaz bir unsuru olarak ortaya çıkan iş bölümü ve uzlaşma unsurlarına madencilik ve dokumacılık faaliyetleri temelinde değinilmiştir. Uzak Mesafe Ticareti (167-174) alt bölümünde MÖ ca. 3000 yıllarında uzak coğrafyalar arasındaki ticareti mümkün kılan ticaret ağları, ithal mallar ve ticarette kullanılan ölçü birimlerinin ortaya çıkışı, ticaretin yoğunlaşmasıyla bölgeler arası artan iletişim ve etkileşimin yerleşimler üzerine tesiri değerlendirilmiştir. Yıl Boyu Yerleşim (175-176), Açık Alanlar, Meydanlar ve Yollar (177-183) ve Altyapı (184-186) bölümlerinde ise günlük yaşamın yerleşimler dahilinde geçici nitelikten yerleşik niteliğe bürünmesi, kent unsuru olarak insanın mekan algısı ve diğer insanlarla iletişim zorunluluğu sonucu ortaya çıkan politik mekanlar olan açık alanlar ve meydanlar ile ulaşımı sağlayan yol yapıları hakkında bilgiler sunulmuştur.
Sonuç (187 – 196) bölümünde, eserin MÖ ca. 3000 yıllarında İç Batı Anadolu, Ege kıyıları, Ege Adaları, Trakya ve Batı Balkanlar Bölgelerinden seçilen ikişer örnek olarak toplam on yerleşim örneği üzerinden kurgulandığı vurgulanmakta, Yakındoğu ile kurulan uzak mesafe ticareti, Batı Anadolu’da ve Ege kıyılarında ortaya çıkan özgün kent modeline ilişkin çıkarımlar sunulmakta ve Trakya, Batı Balkanlar Bölgesi ile Mezopotamya ve Suriye Bölgelerine ilişkin kıyasen değerlendirmeler yapılmaktadır. Eser, Yararlanılan Kaynaklar (197-227) ve Dizin (228-232) bölümleriyle sona ermektedir.
Tanıtımı yapılan eser, prehistorya ya da tarih öncesi olarak kabul edilen ve yazının ortaya çıkmasıyla yaklaşık olarak MÖ 3000 yılları başında sona eren çok uzun bir tarih aralığının son döneminde, İç Batı Anadolu, Ege kıyıları, Ege Adaları, Trakya ve Batı Balkanlar bölgelerindeki seçilen yerleşim örneklerine ve bu yerleşimlerde toplumsal yaşama ışık tutan uygarlık unsurlarına değinmektedir. Birçok fotoğraf ve plan çizimleriyle zenginleştirilmiş olan eser, adı geçen bölgeler ile Yakındoğu arasındaki farklılık, benzeşim ve etkileşimlere ilişkin önemli bilgiler sunmaktadır.
Akdeniz Üniversitesi
Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü
Muhammet Gazi Vural (MA.)
gazivural@akdeniz.edu.tr
Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2021/lbr-0292