L. Catilina Söylevi

CICERO, L. Catilina Söylevi. İstanbul 2016. Kabalcı Yayınevi,
230 sayfa. Çev. M. Oktan. ISBN: 9786059872362

Marcus Tullius Cicero, MÖ 106’da Roma’dan yak. 100 km güneyde bulunan Arpinum’da doğmuştur. Atlı sınıfına mensup bir ailenin çocuğudur. Eğitimini Roma’nın en iyi felsefe ve hukuk hocalarından almıştır. İlk konuşmasını 25 yaşındayken MÖ 81 yılında yapmış, MÖ 63 yılında ise Roma Cumhuriyeti’nin en yüksek devlet memuriyeti olan consul’lüğe atanmıştır. Çok verimli bir ömür geçiren Cicero, Latin dilini ustalıkla kullanmış ve bu dilin gelişmesine büyük katkı sağlamıştır. Çeşitli konularda bol bol eser veren Cicero şiirle başlayan edebi hayatını söylevler, hitabet sanatı üzerine yazılar, mektuplar ve felsefi yazılarla devam ettirmiştir. Asıl büyük ününü ise düzyazı yazarı olarak kazanmıştır.

Cicero, şiir, mahkeme savunmaları ve söylevleri, dostluk, yaşlılık, erdem, hitabet sanatı gibi pek çok konu üzerine önemli eserler kaleme almıştır. Bu eserlerden biri de Akdeniz Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Mehmet Oktan tarafından Türk­çe’ye kazandırılan L. Catilina Söylevi adlı eserdir. Cicero, bu söylevi Ro­ma’da consul olarak görev aldığı tarihlerde devlet yönetimini ele geçirmeye yönelik komplo faaliyetinde olan Catilina’ya yönelik gerçekleştirmiştir.

Kitap, Önsöz (7-11), Çeviri Yöntemi (12-13), Lucius Sergius Catilina (14-29), asıl metnin bulunduğu Birinci Catilina Söylevi [In L. Catilinam Oratio I] (30-67), İkinci Catilina Söylevi [In L. Catilinam Oratio II] (68-103), Üçüncü Cati­lina Söylevi [In L. Catilinam Oratio III] (104-141), Dördüncü Catilina Söylevi [In L. Ca­tilinam Oratio IV] (142-175), Son Notlar (176-218), Antik Kaynak Edisyon­ları (219-224), Kaynakça (225-227) ve Dizin (228-230) bölümlerinden oluş­maktadır.

Önsöz (7-11) bölümünde, eserin sahibi M. Tullius Cicero ile söylevinde hedef aldığı kişi olan L. Sergius Catilina hakkında bilgiler verildiği gibi Cice­ro’yu bu söylevi yapmaya iten ilişkileri de açık bir şekilde okuyucuya sunul­maktadır. Ayrıca çevirmen, Cicero’nun bizzat kendisinin, bu olaylar içerisinde yer alıp, sonucunda da kendi haklılığını savunmak maksadıyla gerçekleştirmiş olduğu bu söylevin, antikçağın belirli bir kesitini birinci elden sunuyor olması nedeniyle önemine değinilmektedir. Söylevin içeriği, bölümleri, hangi tarih­ler arasında, nerede yapıldığı gibi bilgiler yine bu bölümde yer aldığı gibi eser­le ilgili o zamana kadar yapılan çalışmalar ve çeviri hakkında bilgiler de veril­mektedir.

Çeviri Yöntemi (12-13) bölümünde eserin çevirisinde hangi edisyonun temel alındığı ve faydalanılan kaynaklar hakkında bilgi verilmektedir. Lucius Ser­gius Catilina (14-29) bölümünde, eserin daha iyi anlaşılabilmesi için bu ese­re konu olan Catilina ve Catilina ile Cicero’nun siyasi alanda oynadıkları role ve çekişmelere yer verilmektedir.

Birinci Catilina Söylevi [In L. Catilinam Oratio I] (30-68) bölümünde, Cice­ro’nun MÖ 8 Kasım 63 tarihinde Iuppiter Stator Tapınağı’nda senatorlere verdiği söylevi yer almaktadır. Catila’nın emelleri uğruna gerçekleştirdiği ey­lem­lerin senatonun ve kendisinin gözünden kaçmadığını, ancak onun hala senato ve insan içine çıkabilme cüretini buluyor olmasından hayrete düş­mek­te olduğunu dile getirmekte olduğunu söyleyerek sözlerine başlar. O za­ma­na değin eylemlerinden şüphe duyulan kişilerin tek bir gün geçmeden ceza­landırılmasına rağmen Catilina’nın hala cezalandırılmamasının çok geç ka­lınmış olmasından kaynaklı olduğunu söylerken onun cezalandırılmasının tek bir yandaşının kalmadığı güne denk geleceğini umut etmektedir. Bundan sonra Catilina tarafından tasarlanan eylem ve planları zaman ve mekanıyla ortaya dökmekte ve Catilina’nın kenti terk etmesine yönelik tavsiyelerde bu­lunup onu bir consul olarak sürgün etmeyişi ve ortadan kaldırmayışının ne­den­lerini açıklamaya çalışmaktadır. Cicero bir consul olarak despot gibi gö­rünmek istemediğinden ve onu ortadan kaldırarak geride kalan taraftarları­nın tekrar filizlenmesine de engel olmak istediğinden sorunu kökünden çöz­mek niyetiyle bu yolu izliyordu.

İkinci Catilina Söylevi [In L. Catilinam Oratio II] (68-103) bölümünde, Cice­ro’nun MÖ 9 Kasım 63 tarihinde Forum Romanum’da halka karşı verdiği söylevi yer almaktadır. Catilina, Cicero’nun ilk konuşmasının ertesi günü ken­ti terk etmiştir. İkinci Catilina söylevi, Catilina’nın kenti terk etmesinin üzerine Cicero’nun Catilina ve tehlikeden kurtuluş söylemleri ile başlar. Cicero, devle­ti yok etmeye yönelik planları olan bu kişiyi ortadan kaldırmak yerine gitme­sine göz yummasını onun yandaşlarının çokluğundan ve bir despot gibi görü­lerek yandaşlarını yakalamaya yönelik faaliyetlerinin engellenmesinden kork­tu­ğundan kaynaklandığını söyleyerek, Catilina’nın gitmesine göz yumduğu için halktan bir nevi af diler. Ancak bundan sonra bu yumuşaklığı sergileme­yeceğini söyleyerek komplocuları tespit etmeyi, niyetlerini ortaya dökmeyi ve tümüyle onlardan devleti kurtarmayı görev edinmekte ve onlara da son is­tisna olarak çekip gitmeleri için yol göstermektedir. Cicero, Catilina’ya katılanları cezalandırmaktan ziyade onları bu yoldan döndürmeyi hedefle­mekte ve onlara nasihatlerde bulunmaktadır. Catilina’nın tarafında yer alan­lar genellikle borca batmış, yönetimi ele geçirme hırsı ile yanıp tutuşan, yaşlı ama askeri manada dinç, işe yaramaz ve tembel kimseler ile eşkıya ve suç­lulardan oluşmaktadır. Bunun ardından Catilina taraftarlarının arasındaki ya­pay bağı vurgulayan Cicero, Roma halkı ile bu güruh arasında kıyaslamada bulunur ve halkı bu beladan kurtulmak için cesaretlendirme yoluna gider. Ayrıca onlardan tanrılara dua etmelerini ister.

Üçüncü Catilina Söylevi [In L. Catilinam Oratio III] (104-141) bölümünde, Cicero’nun MÖ 3 Aralık 63 tarihinde Forum Romanum’da halka karşı verdiği söylevi yer almaktadır. Cicero bu konuşmada komplocuların eylemlerine dair ortaya döktüğü bilgilere nasıl ulaştığını açıklamakta, devlet yönetimini ele geçirmek niyetinde olan bu kişilerin isyan faaliyetlerini elde ettiği mektuplar ve mektuplardaki mühürlerle kanıtlamakta ve senato önünde yüzleştirme yoluna gitmektedir. Komplocuların eylem girişimlerinin delillerle ispatlanma­sıyla devlet kurtarılmış ilan edilip, suçlular cezalandırılırken komploculara kar­şı mücadele edenler ödüllendirilir.

Dördüncü Catilina Söylevi [In L. Catilinam Oratio IV] (142-175) bölümün­de, Cicero’nun MÖ 5 Aralık 63 tarihinde Concordia Tapınağı’nda senatörlere karşı verdiği söylev yer almaktadır. Cicero, burada kendisi için endişelenmek­te olan senatörlere bundan vazgeçmelerini zira görevinin getireceği zorlukla­rı üstlenebileceğini söylemekle sözlerine başlar. Aslına bakılırsa komplocula­rın nasıl cezalandırılacağına yönelik iki görüş ortaya çıkmıştır. Cicero, sena­tör­lerin bu görüşlerden hangisini benimsediğini öğrenmek niyetindedir. Bu sebeple, bu konuşmayı gerçekleştirir ve iki görüşü de neden ve sonuçlarıyla değerlendirmeye çalışır.

Cicero’nun bizzat kendisinin haklılığını ispatlamak ve devleti içine düştüğü tehlikeden kurtarmak maksadıyla consul’luğu sırasında gerçekleştirdiği bu konuşma, dönemin devlet yönetiminin düşünce yapısından ipuçları verdiği gibi Roma Tarihinin belirli bir kesitini bizlere sunması açısından da oldukça önem taşımaktadır. Bu nedenle, eserin Türkçe’ye kazandırılması özellikle MÖ I. yüzyıldaki Roma’nın yaşadığı iç sorunlar hakkında bilgi sahibi olmamız bakı­mından önemlidir.