Kayıp Medeniyet II: Selçuklular

Z. AYDÜZ, Kayıp Medeniyet II: Selçuklular. İstanbul 2014.
Zafer Yayınları, 161 sayfa. ISBN: 9789752612259

Yazarımız Zehra Aydüz’ün yayınladığı kitaplardan olan Kayıp Medeniyet II Selçuklular isimli eseri okurken Gevher Nesibe’nin merhametini Fatma Bacı’nın maharetini, Ahi Evran’ın dürüstlük ve nezaketini yüreğinizde hissedeceksiniz. Kulağınıza Mevlana Celalettin Rumi’nin ney sesi çalına­cak, dilinize Yunus Emre’nin şiirleri dolanacak, dimağınıza Nasrettin Hoca’nın nükteleri yayılacak. Kendinizi Nizamiye Medreselerinde bütün ilimleri yalayıp yutmuş gibi, Hasan Sabbah’ı Alamut Kalesi’nde bir yumrukta yere sermiş gibi, Haçlıları Anadolu’ya geldiklerine bin pişman etmiş gibi hissedeceksiniz. Melik Şah, Kılıçarslan, Alaaddin Keykubat ve Pir Sultan’ın kahramanlıklarının he­ye­canını yaşayacaksınız. Zaman zaman yorulduğunuzda Fatma Bacı’nın kök boyalı minderlerinde oturacak, susadığınızda miskinler tekkesinde gümüş tastan billur sular içecek, acıktığınızda Kubadabad Sarayı’nda ziyafet sofralarında oturacaksınız.

Eser İçindekiler (5-8) kısmı ile başlayıp yazarın dilek ve temennilerini ifade ettiği Önsöz (9-12) kıs­mı ile devam etmektedir. Ardından I. Bölüm (17-59) gelmektedir. Burada Büyük Selçuklu Dev­le­ti’nin genel yapısı ve işleyişi, Melikşah’ın hükümdarlığı, Büyük Selçuklu Devleti’nin yaptığı sa­vaşlar sonrasında en geniş sınırlara ulaşması, Melikşah’ın çalışmaları, Melikşah Dönemi’nde ilim çalışmaları, Nizamiye Medresesi, medresede hayat, Alamut Kalesi’nde Hasan Sabbah, Nizamül­mülk’ün şehit edilişi, Melikşah’ın vefatı ve Selçuklu ülkesinin güçten düşmesi, Melikşah’ın ardın­dan Selçuklu ülkesinin fetret dönemine girmesi, Selçukluların kısa sürede zayıflayıp yıkılış döne­mine girmesi gibi konular ele alınmaktadır.

II. Bölüm (61-152) ise Anadolu Selçukluları, Anadolu Fatihi Süleyman Şah, Süleyman Şah’ın Ana­dolu fetihleri, I. Kılıçaslan’ın hükümdarlığı, I. Kılıç Arslan ve Haçlı Seferleri, I. Kılıçarslan’ın esir­lere gösterdiği güzel muamele, Kılıç Arslan’dan sonra Anadolu Selçukluları, Miryakefalon Savaşı, Anado­lu Selçuklu Devleti’nde ticaretin gelişmesi, İzzettin Keykavus Dönemi, Anadolu Selçuk­lu­larının en parlak dönemini yaşamaları, yaklaşan Moğol tehlikesi ve Yassıçemen Savaşı, Alaeddin Keykubat’ın akıllı siyaseti, Alaeddin Keykubat’ın vefatı, Baba İshak isyanı, Kösedağ Savaşı, Ana­dolu Selçuklu Devleti’nin yıkılması, Selçuklularda kültür ve medeniyet; darüşşifalar, Gevher Nesi­be Hatun, Türkiye Selçuklularında eğitim faaliyetleri, büyük âlimlerden bazılarının hayat hi­kâ­ye­leri Mevlana Celaleddin-i Rumi, Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin Konya’ya gelmesi, Mevlana Cela­leddin-i Rumi’nin Şems-i Tebriz-i ile karşılaşması, Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin Şems-i Teb­riz-i ile dostluğu, Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin semaya başlaması, Yunus Emre’nin hayatı, Yunus Emre’nin Taptuk Emre’nin dergâhına gitmesi, Nasreddin Hoca’nın hayatı, Anadolu Selçuk­lu Dev­le­ti’nde esnaf teşkilatı ahiler ve dünyanın ilk kadın örgütlenmesi olan Bâcıyan-ı Rumlar gibi konu­lar incelenmektedir.

 Yazar eserini kaleme alırken günümüzde çok sık kullandığımız kâh sosyal medya yazışmalarını ifade eden içeriklerde, kâh çevre ve günümüz temalı söylemlerde bulunarak kitabının üslubuna ayrı bir anlatım katmakta ve konuya ilgi çekebilecek anlatımlarda bulunmaktadır. Böylece anla­tım mizansenlik kazanmış ve eserin akıcı bir şekilde okunması sağlanmıştır. Bunlardan hemen birkaç örnek eserin ikinci bölümündeki Miryakefalon Savaşı alt başlığında geçen konuşmalar sırasında karşımıza çıkmaktadır. Olay şöyle aktarılmaktadır: Doğu Roma imparatoru Türkmenlere pek kızdı: “Kardeşim otursanız ya oturduğunuz yerde, ne işiniz var bizim ellerde?” diyerek Kılıç­arslan’dan onları durdurmasını istedi. Türkmenleri durduramayan II. Kılıçarslan hükümdara elçi yollayarak “Valla benim suçum değil, Türkmenler kendi kendilerine coşmuşlar, toprak aramaya koyulmuşlar, Malazgirt’ten beri sizi kovmaya çalışıyorum gitmiyorsunuz, Haçlılardan yardım istiyorum, onları da dövüyorsunuz. En iyisi sizi kendim yeneyim de şu akınlarınızdan kurtulayım. Sizin yüzünüzden hayatımın keyfi kalmadı. Ne rahatlıkla çekirdek çitleyebiliyorum ne de pembe dizi izleyebiliyorum” diye cevap yolladı. Bunun üzerine II. Kılıçarslan “Eh madem, kendin kaşındın ne yapayım? Çok iyi imparator kaşırım!” diyerek savaş için yollara düştü. Takvimler 17 Eylül 1176 Salı’yı gösterirken Doğu Roma imparatorunu bir sıkıntı aldı. Canı bugün savaşmak istemiyordu. Doğu Roma imparatoru Salı günlerini hiç sevmezdi. Salı sallanırdı. Kılıç Arslan’a facebook üzerinden mesaj yolladı. “Kılıçarslan’cığım Salı sallanır gel biz bu savaşı bugün yapmayalım” dedi. Kılıçarslan’da cevap olarak “Bugünün işini yarına bırakma” diye mesaj yolladı. Yanına gülen yüz eklemeyi de ihmal etmedi.

Bir diğer örnekte ise Anadolu Selçuklularının en parlak dönemi Alâeddin Keykubat’ın Alan­ya’nın fethi başlıklı kısmında sonunda kale komutanı çareyi teslim olmakta buldu. Keykubat’a elçiler göndererek “Tamam silahlarımızı bırakıyoruz. Şehri size teslim ediyoruz ama naylon poşet­leri atmak, kuş yuvalarını bozmak suretiyle çevreye zarar vermeyeceğinize söz verin” dedi. Alâed­din Keykubat “Tamam canım biz zaten yeşili sever doğayı korur ozon tabakasına zarar vermeyiz” dedi.

Kitap Büyük Selçuklu Devleti Melikşah’ın döneminden başlayıp Anadolu Selçuklu Dönemi son­rasına kadar önemli tarihi olayları ve tarihi şahsiyetleri mizahi bir üslupla ele almaktadır. Günü­müzdeki olaylara da göndermeler yapan çalışma akıcı bir dille hazırlanmış olup bir solukta oku­na­bilecek niteliktedir. Çalışma her ne kadar akademik metodolojiye uygun şekilde kaleme alın­mamış da olsa Ortaçağ tarihiyle ilintili olaylara, şahsiyetlere ve dönemin politikalarına dikkat çek­me­si bakımından önem arz etmektedir. Konuya ilgi duyan ve Ortaçağ’ı analitik ve günümüzle karşılaştırmalı bir şekilde algılamak ve biraz da -bıyık altından- gülmek isteyen okuyucular açısın­dan keyifle zaman geçirirken bir şeyler öğrenebilecekleri bir kitaptır.