LIBRI
Epigrafi, Çeviri ve Eleştiri Dergisi
  • tr
  • en
  • Ana Sayfa
  • Dergi Hakkında
  • Son Sayı
  • Arşiv
  • Yayın Etiği
  • Yayın Gönderme
  • Yazım İlkeleri
  • Yayın Süreci
  • İletişim
Anasayfa » 2019 » Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapınağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme

Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapınağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme

Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapı­nağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir De­neme

R. Eser KORTANOĞLU

ISBN: 9786059636339
Sayfa: 234
Baskı Yılı: 2018
Baskı Yeri: Ankara
Yayınevi: Bilgin Kültür Sanat Yayınları

LIBRI V (2019) 159-162
Geliş Tarihi: 05.08.2019 | Kabul Tarihi: 21.10.2019
Elektronik Yayın Tarihi: 11.11.2019
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2019

pdf PDF indir

references PDF görüntüle

info Atıf Düzeni

R. E. KORTANOĞLU, Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapı­nağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir De­neme. Ankara 2018. Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 234 sayfa (60 resim, 3 tablo ile birlikte). ISBN: 9786059636339

Tanıtılan kitap, her ne kadar bir arkeolog tarafından yazılmışsa da (kitabın adından da anlaşılacağı üzere) tapınak mimarisine yalnızca arkeolojik açıdan bakan bir çalışma değildir. Bir arkeoloğun çeşitli disiplinlere belirgin alt sevi­yelerde de olsa dokunabilmesi gerektiğini düşünen yazar, bu çalışmada ar­keolojiyi özellikle felsefe alanına sokmuştur.

Önsöz’e (V-X) “Bu kısa denemeyi neden yazdım?” sorusuyla başlanması, metin içerisinde sıklıkla sorulacak soruların habercisi gibidir. Önsöz’deki açık­lamalarda; Batı’nın, kültür tarihi ve arkeoloji disiplinlerinde kanıksanmış du­ruma getirdiği birçok düşüncenin aslında keyfî ifadeler olduğu görüşü ve bu tür sezgisel ve romantik anlatıların yazar tarafından “Klasik Paradigma” ola­rak tanımlandığı dile getirilmiştir. Yazar, isteğini; arkeoloji ve dinsel mimari arasındaki ilişkileri ve bu ilişkileri kavrayışımız üzerindeki felsefeyi takip et­mek biçiminde açıklamıştır. “Deneme” türünde tanımladığı kitabının “Yunan Olan”ın nasıl üretildiğiyle ilgili olduğunu ve bu soruya dinsel mimari, felsefe ve mimarlık felsefesi üzerinden yanıt vermeyi denediğini belirtmiştir. Amaç; “Klasik Paradigma”nın varoluş düzlemi, söylem ve işaretlerini Eski Yunan mi­marisi üzerinden görmek ve göstermektir.

         İçindekiler’den (XI) sonra Bölüm 1: Eski Yunan Tapınağının İnşa Evre­leri: Konstrüksiyon, de-Konstrüksiyon, re-Konstrüksiyon (1-55) adlı ilk ana bö­lüme geçilir. Bölüme ait kavramsal temelin, yine R. Eser Kortanoğlu tarafın­dan yazılan Yunan Tapınağı Olarak İsimlendirilmiş Yapının Temel Doğasına Yüklenmiş Anlam/lar makalesine dayandığı, ilk dipnotta açıklanmıştır ki as­lında bunun kavramsal temelden daha fazlası olduğu da söylenebilir. Bu bö­lümde ele alınan kimi kavramlar; yer yer İlk, Yeni ve Yakın çağlardan filozof­ların görüşleriyle birlikte değerlendirilmiştir. Çeşitli “Klasik Paradigma”lar ele alınmıştır. Sorgulanan tapınak ve sunak gibi kimi kavramlar yer yer sözlük an­lamları ve araştırmacılarca bunlara yüklenen anlamlar ışığında, yer yer de Eski Yunanca (naos, temenos, bomos gibi) köklerine inilerek değerlendirilmiş­tir. Bu bölümde arkeoloji disiplini metodolojik açıdan da ele alınmıştır. Soru­lan sorulardan bazıları şunlardır: “Yunan tapınağı nedir?”, “Tanrıların evleri nerede inşa edilmelidir?”, “Naos, tanrıya tapınılan yer/mi-dir?”, “Yunan tapı­nağının kökeni nedir?”.

Bölüm 2: Eski Yunan Mimarisinde Klasik Modelin Oluşumu ve Geçiş Yapı­ları (57-96) adındaki bölüme felsefi bir giriş yapıldıktan sonra Eski Yunan mi­marisinde oranlar sistemine, Akropolis’teki Eski Athena (ya da Athena Polias) Tapınağı ile Aigina’daki Aphaia Tapınağı arasındaki benzerlikler üzerinden (bir tablo yardımıyla da) girilmiştir. Bölümün ana argümanının, Aphaia Tapı­nağı’nın geçiş yapısı olup olamayacağı ve bu tapınağı geçiş yapısı olarak epis­temede konumlandıran kavramların, hangi karşıtlık ilişkileri ve hiyerarşiler ya da söylemler çerçevesinde bu durumu oluşturduğunun tartışabilmesi olduğu açıklanmıştır. Diğer bölümlerde de başlık gibi düşünülebilecek (koyu yazıl­mış) ifadeler olsa da İçindekiler’de de gösterilen alt başlıklara ayrılmış tek bö­lüm budur. Mimari a: Plan Şemaları (60-80) adlı ilk alt bölüm, adından da anlaşılacağı üzere daha çok arkeolojik mimari ile ilgili olsa da bununla sınırlı kalmamıştır. Başlangıçta daha çok Atina Athena Polias, sonrasında da Aigina Aphaia Tapınağı çeşitli “Klasik Paradigma”lar çerçevesinde değerlendirilmiş­tir. Mimari b: Yapısal ve Oransal Nitelikler (80-84) adlı ikinci alt bölümde ise bu iki tapınağın stylobates ve peristatis oranları, basamak sayıları, yapı mal­zemeleri, naos ölçüleri gibi ayrıntıları karşılaştırılmıştır. Görsel Şemalar: Alın­lık Heykeltraşisi, Kompozisyon ve İletişim (84-90) adlı üçüncü alt bölümde de aynı tapınakların alınlık betimlemeleri verilerek buralarda betimlenen konu ve kişilere yüklenen anlamlara değinilmiştir. Bölümün son alt başlığı Metinsel Şemalar: Dil ve Anlam’dır (90-96). Burada, antik ve modern yazında sıkça de­ğinilen Akropolis, daha çok antik kaynaklardan alıntılarla ele alınmıştır. Aigina Aphaia Tapınağı ile ilgili olaraksa yalnızca Herodotos’tan alıntı yapılmış, tapı­nağın geçiş yapısı olduğu “Klasik Paradigma”sı üzerinde daha çok durulmuş­tur.

Bölüm 3: Eski Yunan Tapınak Mimarisinde İçkin İstikrarsızlık (97-134) adlı bölüme ait ana argüman olarak, tasarımın tamamlanamayış olasılığı para­metrelerinin yaklaşık 2500 yıl önce oluşturulmuş olabileceği gösterilmiştir. Ayrıca bölümün, Eski Yunan dinsel mimarisindeki kimi anıtsal kütlelerin tekil yapılarındaki içkin istikrarsızlık üzerine bir değerlendirme olduğu ve Platon doğmadan önce platonik yapıya mimari temsilin verebileceği en güçlü yanıta ışık tutma amacını taşıdığı da okuyucuya açıklanmıştır. Bu bölümde, anıtsallık kavramının mimariden çok felsefi anlamı üzerinde durulmuştur ki mimarlık da felsefenin metaforlarından biri olarak sunulmuştur. Eski Yunan mimarisi­nin çelişkilerine tekillik-ikilik gibi kavramlar üzerinden değinilmiştir. Tapınak­lardaki simgesel anlatım, ana tanrıça kültü gibi konulara da girilen bölümde Roma Uygarlığı da ele alınmıştır. Roma’nın Eski Yunan temeli üzerinde yük­selmesinin nedenleri sorgulanmış, “Bir imparatorluk kendini ifade ederken arkitektoniği nasıl ve neden kullanmaktadır?” sorusu yanıtlanmıştır. Platon ile başlayan bölüm, Batı düşüncesi ve metafiziğinin temel taşı rolünden ötürü Platon ve Platonculuk ile ilgili kavramlar üzerinde durulup Yeni ve Yakın çağ­lardan düşünürlerin bu konuya yaklaşımları aktarılarak sonlandırılmıştır.

Son bölüm, Bölüm 4: Model-Kopya-Model Döngüsünde Kyklosun Uzamı (135-174) adını taşımaktadır. Mimari etkileşim açısından model-kopya-mo­del döngüsünün göstergesi ve bu döngünün anlamsal üretimlerinin çevirisi, bölümün ana argümanı olarak sunulmuştur. Ana argümanın dışında Apollon ve Zeus gibi tanrıların değerlendirmesi, Yunan Uygarlığı’nı Batı ile özdeşleşti­ren görüşün sorgulanması gibi konular da bu bölümde ele alınmıştır. Değer­lendirilen kimi yapıların çeşitli oran yakınlıkları iki tablo yardımıyla gösteril­miştir. Bu oran ilişkilerinin nelere işaret ettiği sorulmuş ve bu soru altında Delphoi Apollon (5 ve 6. ya da arkeolojik 1 ve 2. evreleri), Bassai Apollon, Tegea Athena gibi çeşitli açılardan birbiriyle ilişkilendirilen tapınaklar ele alın­mıştır. Bu tapınaklar her zaman oranla ilgili soruya yanıt olarak değil, yer yer antik kaynaklardan alıntılarla da anılmış, Bassai Apollon Tapınağı’nın mimarı Iktinos üzerinde de özellikle durulmuştur. Mimarlık ve mimarinin ifade ettik­leri vurgulanarak son 12000 yıldır mimariyi neden ürettiğimizin sorgusuyla metin bölümüne son verilmiştir.

Bibliyografya’da (175-194) önce Klasikler (ilk iki sayfada) sonra Modern Çalışmalar verilmiştir. Levhalar Listesi (195-198) sonrası Levhalar’a (199-230) geçilmiştir. Mimari planlar, çizimler, rekonstrüksiyonlar ve fotoğraflar­dan oluşan (renksiz) 60 levha, elbette metindeki konularla ilgilidir. Ancak me­tin içerisinde bu levhalara hiç atıf yapılmamıştır. Alışıldıktan kısa bir Dizin (231-234) ile kitap sonlandırılmıştır. Bu bölüm kimi yanlışlıklar da içermekte­dir. Örneğin kitabın birçok noktasında geçen “Episteme” sözcüğü, yalnızca 93. sayfada gösterilmiştir ki belirtilen sayfada bu sözcük bulunmamaktadır.

Genel olarak bakıldığında felsefi bir metnin karmaşası içerisinde, ele alı­nanların yer yer başlık konularından değişik noktalara sürüklendiği söylene­bilir. Metnin dili de felsefi ve arkeolojik jargonun iç içe geçmesiyle oluştuğun­dan bu iki disiplinin terminolojisine hâkimiyeti olmayanlar için zorlayıcı ola­bilir. Böyle bir çalışmadan bekleneceği üzere kitapta çokça soru vardır. Ancak yine felsefi yaklaşımdan bekleneceği gibi her zaman bu soruların yanıtı ya da açık bir yanıtı yoktur.

Kitapta, her bölümde baştan başlayan, toplamda 594 dipnot bulunmak­tadır. Hem bu dipnotlarda hem de metin içerisinde, antikiteden modern za­manlara uzanan süreçteki düşünürlerin (İlk Çağ’dan ozan ve tarihçilerin de) görüşlerinden sık sık alıntılar yapılmıştır. Antik ve yakın dönemlerden filozof­ların görüşleriyle arkeolojinin (mimari alanında) temel kaynaklarını oluşturan (dolayısıyla “Klasik Paradigma” yaratan) kişilerin görüşleri iç içe geçirilerek Eski Yunan mimarisi değişik bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Kitap, kendi uz­manlık alanlarına ya da ilgilerine değişik bir gözle yaklaşmak isteyenler için ilgi çekici olabilir. Bu bağlamda Eski Yunan mimarisine felsefi açıdan bakmak isteyen arkeologlar (ve arkeolojiyle ilgilenenler) ya da felsefe konusu olarak Eski Yunan mimarisini alan bir deneme okumak isteyen felsefeyle ilgililer için önerilebilir.

Akdeniz Üniversitesi
Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü

Özgür KAYA (PhD.)
ozgurkayaa91@gmail.com

  • Atıf Düzeni
  • Direkt Link
Ö. Kaya, Varlık ve Tapınak: Eski Yunan Tapı¬nağının Kavramsal İnşası Üzerine Arkitektonik Bir Deneme. Yazar: R. E. Kortanoğlu, Libri V (2019) 159-162.

Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2019/lbr-0204

20 Kasım 2019 Şenkal Kileci
← Sezarların Kadınları
Timur ve Timurîler Devrinde Semerkand →

eISSN: 2458-7826

Yayın Gönderme

Çalışmalarınızı Editöryal Prensiplere ve Yazım İlkelerine göre düzenledikten sonra,  libri@akdeniz.edu.tr
adresine gönderebilirsiniz.

SCImago Journal & Country Rank

eISSN: 2458-7826

    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb

    SAYI I (2015)

    SAYI II (2016)

    SAYI III (2017)

    SAYI IV (2018)

    Search for Publication

    En çok okunanlar

    • The Treaty Between Rome and Lycia of 46 BC
      The Treaty Between Rome and Lycia o...
    • Bizanslılar
      Bizanslılar
    • Savaşçı Kadınlar Amazonlar
      Savaşçı Kadınlar Amazonlar
    • Lycia and Classical Archaeology: The Changing Nature of Archaeology in Turkey
      Lycia and Classical Archaeology: Th...
    • Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Eser Koleksiyonu: Grek, Roma ve Bizans Sikkeleri
      Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi...
    • Müslümanların İktisadi Düşünce ve Analize Katkıları
      Müslümanların İktisadi Düşünce ve A...
    • Intercession and Succession, Enlightenment and Reflection: The Inscriptional Program of the Karatay Madrasa, Konya
      Intercession and Succession, Enligh...
    • Roma: Kartalların İmparatorluğu
      Roma: Kartalların İmparatorluğu
    • Kahramanın Doğuş Miti: Mitolojinin Psikolojik Yorumu
      Kahramanın Doğuş Miti: Mitolojinin ...
    • Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu
      Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu
    • Mitolojiden Alegoriye
      Mitolojiden Alegoriye
    • Kapadokya’da Zeus Kültü
      Kapadokya’da Zeus Kültü
    • Senatus’ta Adaylık Toga’sıyla Rakipleri C. Antonius ve L. Catilina Aleyhine Konuşma
      Senatus’ta Adaylık Toga’sıyla Rakip...
    • Büyük Konstantin: Yenilmez İmparator, Muzaffer Hıristiyan
      Büyük Konstantin: Yenilmez İmparato...
    • Jül Sezar’ın Ölümü: Tarihteki En Ünlü Suikastın Öyküsü
      Jül Sezar’ın Ölümü: Tarihteki En Ün...

    PhaseKapakWeb

    eISSN: 2149-7826

    Destekleyenler

    Libri

    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim

    Creative Commons Lisansı
    Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

    Popüler Yayınlar

    • The Treaty Between Rome and Lyci...
    • Bizanslılar
    • Savaşçı Kadınlar Amazonlar
    • Lycia and Classical Archaeology:...
    • Ege Üniversitesi Edebiyat Fakült...
    • Müslümanların İktisadi Düşünce v...
    • Intercession and Succession, Enl...

    Son Çıkan Yayınlar

    • Weihungen aus dem Museum von Uşak 14 Ekim 2023
    • Feriale Duranum: XX. Palmyrenorum Cohors’unun Takvimi 28 Nisan 2023
    • A Newly Discovered Two Tomb Inscriptions from Eskişehir / Dorylaion and a Corrigendum 9 Mart 2023
    • Zwei neue Inschriften aus Dorylaion 7 Mart 2023
    • Two New Epitaphs from Termessos 30 Aralık 2022
    • The Physicians of Nikaia (Bithynia) in Light of the Inscriptions 30 Aralık 2022
    • New Inscriptions Found During the Survey in Melli (Kocaaliler) 28 Aralık 2022

    Yayın Arama

    Arşiv

    Flag Counter
    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yayın Etiği
    • Yayın Gönderme
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim
    Copyright © 2015 www.libridergi.org
    • Türkçe