LIBRI
Epigrafi, Çeviri ve Eleştiri Dergisi
  • tr
  • en
  • Ana Sayfa
  • Dergi Hakkında
  • Son Sayı
  • Arşiv
  • Yayın Etiği
  • Yayın Gönderme
  • Yazım İlkeleri
  • Yayın Süreci
  • İletişim
Anasayfa » 2019 » İdil Bulgarları ve İslamiyet

İdil Bulgarları ve İslamiyet

İdil Bulgarları ve İslamiyet

İlyas TOPSAKAL

ISBN: 9786051557731
Sayfa: 190
Baskı Yılı: 2018
Baskı Yeri: İstanbul
Yayınevi: Ötüken Yayınları

LIBRI V (2019) 83-86
Geliş Tarihi: 24.06.2019 | Kabul Tarihi: 23.09.2019
Elektronik Yayın Tarihi: 02.11.2019
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2019

pdf PDF indir

references PDF görüntüle

info Atıf Düzeni

İ. TOPSAKAL, İdil Bulgarları ve İslamiyet. İstanbul 2018. Ötüken Yayınları, 190 sayfa.
ISBN: 9786051557731

 

Tarih literatürümüzde daha çok İslamiyet’i kabul eden ilk devlet olması hasebiyle ön plana çıkan İtil Bulgarları üzerine kaleme alınan çalışmalar da genellikle bu hususla sınırlı kalmıştır. Fakat İlyas Topsakal, İdil Bulgarları ve İslamiyet’te İtil Bulgarlarının İslamlaşma serüvenini sosyo-kültürel değerleri göz ardı etmeyerek daha geniş bir çerçevede ele almıştır. Eserin vücuda gelmesinde, yazarın 1999 yılında bitirmiş olduğu yüksek lisans tezi “İdil Bulgarları ve İslamiyet”in rolü büyük ihtimalle oldukça etkili olmuştur. Zira eserin kısa, fakat bu denli geniş bir perspektiften ele alınabilmiş olmasının sebebi de İtil coğrafyası üzerinde uzun yıllar çalışılmış ve bu hususta deneyim kazanılmış olmasıdır. Her kesimden okuyucuya hitap edecek şekilde kaleme alınmış olan bu eser, içerisinde barındırdığı spesifik bilgilerle alanında çalışanlara da göz kırpmaktadır. Bununla birlikte bölümlerin içerisine eklenmiş olan görseller, başta coğrafi mekânlar olmak üzere birçok noktanın aydınlığa kavuşmasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca eserin sonunda Arap kaynaklarının ilgili konuya dair olan metin çevirilerinin verilmesi bu alanda çalışanlara oldukça fayda sağlayacaktır.

İdil Bulgarları ve İslamiyet (5-190), Özgeçmiş (5-6), İçindekiler (7-8), Önsöz (9-10), Kısaltmalar (11-12), Giriş (13-22), X-XII. Asır İdil Bulgarları Tarihi ve Sosyal Hayatı (23-88), Bulgarların Etnik Kökeni (25-31), Bulgarların İdil Boylarına Yerleşmeleri (32-34), İdil Bulgar Devleti’nin Sınırları (35-37), İdil-Ural Boylarının Tabii Şartları (38-42), İdil Bulgarlarının Siyasi Tarihi (43-56), İdil Bulgar Devleti’nin Bilinen Şehirleri (57-73), İdil Bulgarları Edebiyatı ve Eserleri, İdil Bulgarları ve İslamiyet (89-115), İdil Bulgarları Döneminden Önce Bölgenin Hazarlar Döneminde Dini ve Sosyal Yapısı (89-99), İdil Bulgarları Döneminde Bölgenin Dini ve Sosyal Yapısı (100-115), Sonuç (116-118), Ekler (119-186), Arap Kaynaklarında İdil Bulgarları (119-182), Bibliyografya (183-186), Dizin (187-190)’den oluşmaktadır.

Önsöz’de (9-10) yazar, ilk olarak “Türk” ve “Müslüman” kelimelerinin tarihi seyirdeki kullanımlarını ele almıştır. Daha sonra ise İdil boyu çalışmalarıyla kendisine yön veren araştırmacılardan bahsederek, eserde emeği geçenlere teşekkür etmiştir.

Giriş’te (13-22) eserin kaleme alınırken başvurulan hipoteze, bu konu üzerinde araştırma yapmış yerli ve yabancı ilim adamlarına, eserde kullanılan doğulu kaynaklara değinilmiştir.

X-XII. Asır İdil Bulgarları Tarihi ve Sosyal Hayatı (23-88) kendi içinde yedi alt başlığa ayrılmıştır. İlk alt başlık “Bulgarların Etnik Kökeni”nde (25-31) Bulgarların etnik kökenine dair yapılan çalışmalar üzerine yoğunlaşılmıştır. Bu hususta “Bulgarlar ilk olarak hangi yazılı kaynaklarda geçmektedir?”, “Bulgarların ilk yurdu neresidir?” ve “Bulgarlar hangi etnik yapılanma içerisinde değerlendirilmelidir?” gibi sorulara cevap aranmıştır. İkinci alt başlık “Bulgarların İdil Boyuna Yerleşmeleri”nde (32-34) İdil sahasının hangi yüzyıllarda Türkleştiğinden, İdil sahasında bulunan otokton halklardan ve Bulgarların İdil sahasına göç ediş serüveninden bahsedilmektedir. Üçüncü alt başlık “İdil Bulgar Devleti’nin Sınırları”nda (35-37) yazılı ve arkeolojik kaynaklar dayanak gösterilerek İtil Bulgar Devleti’nin sınırları çizilmiştir. Dördüncü alt başlık “İdil-Ural Boylarının Tabii Şartları”nda (38-42) ise İtil Nehri ve bu nehirle birleşen Çulman (Kama) Nehri’nin fiziksel özelliklerine değinilerek, nehir adlarının kökensel incelemesi yapılmıştır. Ayrıca Oka, Züye, Çirmişen ve Ak İdil gibi nehir kollarına da yer verilmiştir. Beşinci alt başlık “İdil Bulgarlarının Siyasi Tarihi”nde (43-56) İdil Bulgar hanlarından İdil topraklarında İslamiyet’in yayılışına; Bulgar-Rus savaşlarından Moğolların İdil Bulgar topraklarına gelişine kadarki belli başlı konular ele alınmıştır. Altıncı alt başlık “İdil Bulgar Devleti’nin Bilinen Şehirleri”nde (57-73) Bulgar, Suvar, Biler, Kaşan ve Cuketav gibi önemli Bulgar şehirlerinden bahsedilmiştir. Yedinci alt başlık “İdil Bulgarları Edebiyatı ve Eserleri”nde (74-88) ilk olarak İdil Bulgarlarının dil unsurları hakkında bir değerlendirme yapılmıştır. Daha sonra ise Şehabeddin Mercanî’nin “Müstefâdü’l Ahbar” isimli eserinde zikredilen Bulgar dönemi âlimlerinden ve eserlerinden bahsedilmiştir. Son olarak ise İdil Bulgar topraklarında keşfedilen mezar taşlarından ve bu mezar taşları ile ilgili araştırma yapanlar anlatılmıştır. Bu anlatım Talat Tekin’in çalışmasında bulunan kitabe görselleriyle de süslenmiştir.

İdil Bulgarları ve İslamiyet (89-115) iki ana başlığa ayrılmıştır. İlk ana başlık “İdil Bulgarları Döneminden Önce Bölgenin Hazarlar Döneminde Dini ve Sosyal Yapısı” (89-99) ismini taşımakta olup, içerisinde Hazarların siyasi tarihi çerçevesinde Arap-Hazar savaşlarını, Hazar topraklarında yaşamış olan İslamiyet, Hristiyanlık ve Musevilik dinlerinin vaziyeti ile alakalı bilgiler barındırmaktadır. İkinci ana başlık olan “İdil Bulgarları Döneminde Bölgenin Dini ve Sosyal Yapısı”nda (100-115), İdil Bulgarlarının İslamiyet’i hangi sebeplerle, ne şekilde kabul ettiği; İslamiyet’in Bulgar topraklarında ne zamandan beri var olduğu; Arap kaynaklarında (İbn-i Fadlan’ın Risalesi başta olmak üzere) Bulgarların İslam ile olan ilişkisine dair ne tür bilgilerin yer aldığı gibi sorulara yanıt aranmıştır. Bununla birlikte bu bölümde son olarak Rus ve Tatar tarihçilerin İdil bölgesinin İslamlaşması hakkındaki düşünceleri ele alınmıştır.

Sonuç’ta (116-117) yazar, eserin genel olarak içeriğine değinmiş ve İtil Bulgarları’nın İslamlaşma sürecinin bir özetini sunmuştur. Bununla birlikte, eserin giriş kısmında da bahsettiği gibi İdil coğrafyasının Türklük ve İslam kavramları açısından ne denli önemli olduğunun altını çizmiştir.

Ekler’de (119-182) bazı Arap kaynaklarının İtil Bulgarları ile bilgi veren kısımları hem Arapça hem de Türkçe olarak okuyucuya sunulmuştur. Bu kaynaklar ise şu şekildedir: Ahmed ibn Fadlan, Risale; İbn Rüste, Kitabü’l-a’lâk en-Nefîse; Mes’ûdî, Mürûcü’z-Zeheb; İstahrî, el-Mesâlik vel-Memâlik; Makdisî, Ahsenü’t-Tekâsîm; Yâkut el-Hamevî, Mu’cemü’l-Büldân; el-Gırnâtî, Tuhfetü’l-Elbâb.

Yazarın deyimiyle Bağdat’tan kuş uçumu yaklaşık 3400 kilometre uzaklıktaki bir kavmin kütlevi anlamda din değiştirdiğini resmi olarak ilan etmesi sadece Türk tarihi açısından değil İslam tarihi açısından da İtil Bulgar tarihinin aydınlatılmasının oldukça elzem olduğunu göstermektedir. Bu açıdan İlyas Topsakal tarafından kaleme alınan “İdil Bulgarları ve İslamiyet”, hem Arap kaynakları hem de Rus arkeolojik verilere dayanan çalışmalar çerçevesinde ele alınmış olması hasebiyle oldukça besleyicidir. Yazar, İtil Bulgarları’nın İslamiyet’e geçiş evresini tarihi kopukluluğa izin vermeyecek şekilde değerlendirmiştir. Bu değerlendirme şu şekilde tasnif edilebilir: 922’den önce Orta İtil sahasında İslamiyet ve 922’den sonra Orta İtil sahasında İslamiyet. Bu iki dönem arasındaki geçişler ise arkeolojik veriler ve yazılı kaynaklar referans alınarak, bilimsel bir süzgeçten geçirilerek ele alınmıştır.

Akdeniz Üniversitesi
Tarih Bölümü

Meltem AKINCI (Doktora Öğrencisi)
mehmetemintekin01@gmail.com

  • Atıf Düzeni
  • Direkt Link
M. Akıncı, İdil Bulgarları ve İslamiyet. Yazar: İ. Topsakal, Libri V (2019) 83-86.

Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2019/lbr-0192

20 Kasım 2019 Şenkal Kileci
← Assurlular Dicle’den Toroslar’a Tanrı Assur’un Krallığı
Geldim Gördüm Yendim →

eISSN: 2458-7826

Yayın Gönderme

Çalışmalarınızı Editöryal Prensiplere ve Yazım İlkelerine göre düzenledikten sonra,  libri@akdeniz.edu.tr
adresine gönderebilirsiniz.

SCImago Journal & Country Rank

eISSN: 2458-7826

    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb

    SAYI I (2015)

    SAYI II (2016)

    SAYI III (2017)

    SAYI IV (2018)

    Search for Publication

    En çok okunanlar

    • Arkeolojinin Temelleri
      Arkeolojinin Temelleri
    • Iustinianus, Digesta XIV. 2: Gemiden Mal Atımına İlişkin Rhodos Yasası Hakkında
      Iustinianus, Digesta XIV. 2: Gemide...
    • Murena Savunması
      Murena Savunması
    • Otağ I: Büyük Doğuş – Türklerin İslamiyeti Kabülü
      Otağ I: Büyük Doğuş – Türkler...
    • Selçuklu Anadolu’sunda Beslenme ve Yemek Kültürü
      Selçuklu Anadolu’sunda Beslenme ve ...
    • Afganistan ve Hindistan’da Bir Türk Devleti Gazneliler (Siyaset, Teşkilât, Kültür) Makaleler
      Afganistan ve Hindistan’da Bir Türk...
    • Tarihi İcat Eden Adam – Herodotos’la Seyahatler
      Tarihi İcat Eden Adam – Herodotos’l...
    • Çocuklar için Ortaçağ
      Çocuklar için Ortaçağ
    • Pausanias, Hellas’in Tasviri I. 4.
      Pausanias, Hellas’in Tasviri ...
    • Athena
      Athena
    • Selçuklu Hanımları Kira Hatun ve Raziye Devlet Hatun  (Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin Selçuklu Sultanları ile İlişkileri)
      Selçuklu Hanımları Kira Hatun ve Ra...
    • Kartacalıların Kralı Hannon’un Herakles Sütunları’nın Ötesindeki Libya Topraklarının Bölümlerine İlişkin  Seyrüseferi
      Kartacalıların Kralı Hannon’un Hera...
    • The Harbour of All This Sea and Realm: Crusader to Venetian Famagusta
      The Harbour of All This Sea and Rea...
    • Bizans: Yeni Roma İmparatorluğu
      Bizans: Yeni Roma İmparatorluğu
    • Pausanias, Hellas’in Tasviri I. 1. 1 – I. 3. 5
      Pausanias, Hellas’in Tasviri I. 1. ...

    PhaseKapakWeb

    eISSN: 2149-7826

    Libri

    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim

    Creative Commons Lisansı
    Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

    Son Çıkan Yayınlar

    • Strabon, Geographika (Coğrafya): Kitap XI.1-14 20 Mart 2025
    • Stamped Amphora Handles from Magarsus 18 Şubat 2025
    • New Dedications from Phaselis to Apollon Epidamos, Artemis Pergaia and Hephaistos 28 Aralık 2024
    • New Inscriptions from Olympos (Lykia) 21 Aralık 2024
    • New Inscriptions from Nikaia XVI: Votives to Zeus (Bronton and Gorzaios) 18 Aralık 2024
    • New Reading of I.Mylasa I, 403 15 Aralık 2024
    • A Wandering Jewish Tombstone 9 Aralık 2024
    • Eine Gruppe neuer Grabinschriften aus Kestel bei Bursa 27 Mart 2024

    Yayın Arama

    Arşiv

    Flag Counter
    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yayın Etiği
    • Yayın Gönderme
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim
    Copyright © 2015 www.libridergi.org
    • Türkçe