Paleolitik’ten Kalkolitik Çağ’a Barınma ve Yerleşim Yerleri

G. AKIN. Paleolitik’ten Kalkolitik Çağ’a Barınma ve Yerleşim Yerleri. Ankara 2018. Alter Yayınları, 129 sayfa. ISBN 9786050673

Kitap, Prof. Dr. Galip Akın’ın hazırladığı İçindekiler ile başlamakta, Harita Listesi (4) ve Resimlerin Listesi (4-6) ile devam etmektedir.

İçindekiler Sunum ile başlamaktadır. Paleolitik Çağ’da İnsanın Barınma Yerleri (9-12), Arkaik ve Alt Paleolitik Dönem (12-13) ve Paleolitik Dönemdeki Buzullar (13-20) ana başlıklarıyla konulara giriş yapmaktadır. Sonrasında dört ana bölüm altında Paleolitik ve Mezolitik Çağlar (20-50), Neolitik Çağ (50- 97), Kalkolitik Çağ (98-119) ve Tunç ve Demir Çağları (119-126) kendi içlerinde alt başlıklar halinde örnekleri ile açıklamaktadır. Kitabın sonu Kaynakça (126-129) ile bitmektedir.

Sunum bölümünde (7-8) yazar, ilk barınak şeklindeki yapılardan başlayarak insanların ne şekilde barınma ihtiyaçlarını karşıladığını özetlemiştir. Yani bir nevi kitabın başlangıcını yapmıştır.

Paleolitik Çağ’da İnsanın Barınma Yerleri (9-12) başlıklı bölümde yazar, insanların karakter ve özelliklerindeki belirleyici unsurların gen yapıları ve çevreleri olduğundan bahsetmektedir. Aynı zamanda insanları etkileyen diğer şeyde ekolojik nedenlerdir. Paleolitik dönemde insanların korunaklı mağara gibi yerlerde toplayıcılık ve avcılık ile hayatlarını idame ettirmesi ile gelişen sürede yaşam koşullarının zorlu ve yıpratıcı durumundan aklını, gücünü, bilgi birikimini, teknolojik düzeyini ve deneyimlerini kullanarak dünyanın her yerinde yaşayabilecek duruma geldiğinden bahsedilmektedir. Yazar insanların sürecin ilerlemesi ile yaşam kalitelerinin ve yaşam sürelerinin uzadığının da bu bölümde üzerinde durmaktadır.

Arkaik ve Alt Paleolitik Dönem (12-13) bölümünde yazar, insan yaşamının Rift Vadisi’nde başladığından, Vadinin Paleolitik dönemden itibaren insan yaşamına uygun iklim koşullarını sağladığı ve önce toplayıcı sonrada toplayıcı avcı olarak yaşadıklarından bahsetmektedir.

Paleolitik Dönem’deki Buzullar (13-20) bölümünde yazar, Prehistorik (Tarihöncesi) dönemden itibaren buzullar ve buzullar arası dönemlerin varlığından hatta Arkaik ve Alt Paleolitik dönemin başından itibaren 16 buzul ve buzullar arası dönemin yaşanmış olduğundan bahsetmektedir. Bu buzul dönemlerin kendisi içinde farklı alt başlıklar halinde incelendiği, buzulların tarihlemesinin nasıl yapıldığı, insanların bu buzul dönemlerde yaşamlarını nasıl geçirdiğinin de üzerinde durmaktadır. İnsanların buzul dönemleri dünyanın farklı noktalarında farklı zamanlarda yaşadığı, ateşi kullanması, korunması, barınmasının da bu dönemlerde etkisinin olduğundan bahsetmektedir.

Paleolitik ve Mezolitik Çağlar’da Barınma (20-50) bölümünde yazar, Paleolitik ve Mezolitik dönemi incelemiş, Mezolitik ve Anadolu için Epi-Paleolitik dönemde kullanılan barınakları (21-27) mağaralar, kaya altı sığınakları, ağaç kovukları, açık havada dal, çalı, çırpı ve hayvan postlarından yapılmış barınaklar alt başlıklarında incelemiştir. Anadolu’daki Belli Başlı Paleolitik ve Epi-Paleolitik Barınma Yerleri (27-41) başlığında ise yazar, Türkiye’de Paleolitik Çağ’da yerleşimlerin yoğunlaştığı bölgelerden ve bu bölgelere kümelenmelerinin sebeplerinden, Paleolitik dönemin alt gruplarında insanların kullandıkları barınma elemanlarından ve göç olgusunun sebeplerinden bahsetmektedir. İklimin soğuması ve ısınması barınak tiplerinin o dönemin iklim yapısına göre değiştiği üzerinde duran yazar insanların ihtiyaçları doğrultusunda alet ve eşya yaptığından bahsetmektedir. Havan ve Havaneli (41-42) alt başlık ve diğer Sürtünme Taşı (42-43) alt başlığında da yazar insanların Paleolitik çağlardan itibaren gıdasını elde etmek için bir araç olarak kullandıklarından bahseder. Ayrıca Eskimoların av döneminde barındıkları İglo (43-46) yapılarının Üst Paleolitik dönemde toplumların arasında etkileşimin artmasında büyük rolü olmasının da üzerinde durmaktadır. Paleolitik ve Epi-paleolitik Çağların Özelliklerini (47-50) yazar 16 madde halinde bu bölümün sonunda okuyucuya sunmaktadır.

Neolitik Çağ, Neolitikte Barınma Yerleri ve Evler (50-97) bölümünde yazar, Neolitik dönemi kendi içerisinde Çanak Çömleksiz Neolitik (51-78) ve Çanak Çömlekli Neolitik (79-94) olarak geniş iki başlıkta incelemektedir. Çanak Çömleksiz Neolitik dönemi yapılarına değindikten sonra Neolitik’te Kamu Binaları ve Tapınaklardan (58-61) bahsederek yerleşim merkezlerini sırasıyla Çayönü Höyüğü (61-72) Nevali Çöri (72-74), Aşıklı Höyük (74-76) adı altında anlatmıştır. Yazar kullanılan yapı tiplerini ise merkezlerin içerisinde belirtmektedir. Çanak Çömleksiz Neolitik Çağ (79-94) başlığında ise yerleşimler sırasıyla; Höyücek (80-81), Hacılar (82-84), Kuruçay (84-85), Çatalhöyük (85-89) merkezler alt başlıklarında ayrıntılı olarak işlenmektedir. Neolitik’te Yaşam ve Buluntular (91-94) Çanak Çömlekli Neolitik ve Çanak Çömleksiz Neolitik dönemi de göz önüne alarak o dönemde insanların kullandıkları malzemelerden, gıda maddelerinden, uzmanlaştıkları konulardan bahsetmektedir. Yazar Neolitik Çağ’ın Yenilikleri ve Kendine Has Özelliklerini (95-97) 16 madde halinde bu bölümün sonunda okuyucuya sunmaktadır.

Kalkolitik Çağ (98-118) bölümünde yazar, Kalkolitik Çağ’ı kendi içerisinde 3 bölümde incelemiştir. İlk Kalkolitik Çağ Halaf Kültürü (102-103), Kalkolitik Çağda Yumuktepe Kalesi (104-106), Kuruçay (107-109) alt başlıklarında ise Kalkolitik Çağ’ı örnek merkezler ile açıklamaya çalışmıştır. Kalkolitik Çağda Kullanılan Aletleri, Dibek Taşı (110-112), Loğ Taşı (112-114), Kağnı (114-115), Seten (115-116) başlıklarında anlatmış olup bu çağda ortaya çıkan yenilikleri (117-118), 19 maddede okuyucuya sunmaktadır.

Tunç ve Demir Çağları (119-125) bölümünde yazar, Tunç Çağı’na Hititler (119-120) ve Demir Çağı’na Urartu ve Frigler (120-125) merkezlerini ayrı ayrı örnekler vererek okuyucuya dönemin özelliklerini sunmaktadır.

Son olarak yazar Kaynakça (126-129) bölümü ile kitabı sonlandırmıştır.