Türkiye’nin Kültür Sorunları

E. AKURGAL, Türkiye’nin Kültür Sorunları. İstanbul 2018. Kırmızı Kedi Yayınları, 304 sayfa. ISBN: 9786052982853

Prof. Dr. Ekrem Akurgal’ın 1942 yılından beri çeşitli süreli ve süresiz yayın organlarında yayımlan­mış olan makalelerinin yeniden kamuoyuyla paylaşıldığı bu kitap Kırmızı Kedi yayınevi tarafından 2018 yılında basılmıştır. Konu olarak aynı olan makaleler ana başlıklar altında toplanarak, bir bü­tünlük içerisinde düzenlenerek kitap haline getirilmiştir.

Dört ana bölümden oluşan kitabın birinci bölümü “Kültürlü müyüz” (11-91) adıyla, on beş alt bö­lümden oluşmaktadır. Birinci alt başlık Türkiye’nin Kültür Sorunları’dır (11-22) ve içerisinde ge­nel ola­rak Anadolu coğrafyasına etki eden kültürleri ve onlarla var olan etkileşim ele alınmıştır. Türkiye’de Kültür Politikasının Dünü ve Bugünü (23-28) isimli alt başlıkta Cumhuriyet’in ilanı ile birlikte kurulan kültürel kurumlar anlatılırken bu dönemde Batı’da neler olduğu anlatılmaktadır. Ulusal Kültürümüz (29-33) isimli alt başlık genel olarak, Cumhuriyet ile birlikte, özellikle Atatürk ilke ve inkılaplarının so­nucu olarak, bazı kesimlerin bunu Türklüğün elden gitmesi olarak görmesini ve eleştirmesini eleştiren yazılardan oluşmaktadır. Kültürlü müyüz? (37-41) alt başlığı, kitap okuma alışkanlığı üzerinden tartış­mayı sürdürmektedir. Ticaret ve Kültür Köprüsü (42-45) Klasik Dönem’den, Selçuklu ve Osmanlı İmpa­ratorluklarının ticaret rotaları ve 1976 yılına ait yolların tar­tışmasıyla devam etmektedir. Hangi Dü­zeyde? (46-50) Türkiye’deki bilim kurullarını ve kültür te­rimini tartışmaktadır. Batı Kültürü ve Türkler (50-55) alt başlığında, 13. yüzyıldan itibaren, Türkle­rin Batı ile olan ilişkilerinden ve son olarak Türkiye Cumhuriyeti’nin Batılılaşma sürecinden bahse­dilmektedir. Atatürk ve Osmanlı Tarihi (56-61) bazı çev­relerin Atatürk’ün Osmanlı Tarihi’ne ilgi duymadığı kanısına bir tepki mahiyetindedir ve hem Ata­türk’ün hem de Atatürk’ten sonra ülkeyi yönetenlerin, tarih ve dil üzerine yaptıkları çalışmaları anlat­maktadır. Kürtlerin Kökeni ve Tür­kiye’nin Kültür Bütünlüğü (62-66) Kürtlerin ve Türkiye Cumhuri­yeti’nde yaşayan ulusların, Kuvâ-yi Milliye bütünlüğünü anlatmaktadır. Türkiye’nin Dışa Tanıtılması (67-73) alt başlığında saygınlık ve dışa tanıtım için yapılması gerekenleri ve olanaklarımızı anlatmaktadır. Kendimizi Tanıtmalıyız (74-77) bölümünde özellikle sanat ve kültür kavramları üzerinde yapılmış olan bazı etkinlikler ve yapıl­ması gereken birtakım işler açıklanmaktadır. Ulaştığımız Düzeyi Geriletmeyelim (78-81) bölü­münde bilimin ve kitap okumanın önemine değinilmektedir ve bu doğrultuda bir önlem ve öneri sunulmaktadır. Eski Eserler ve Turizm (82-86) alt başlığında öncelikle eğitim ve sonrasında ise antik kentlerin düzenlenmesi ve temizlenmesi üzerinde durulmaktadır. Eski Eser Kaçakçılığı (87-91) alt başlığında, eski eser kaçakçılığının tarihçesinden, bu işin nasıl bir sektör haline geldiğinden ve nasıl ön­lem alınabileceğinden bahsedilmektedir.

İkinci bölüm Sanatı Önemsemeliyiz (95-136) dokuz alt başlıktan oluşmaktadır. Birinci alt başlık Orta Asya Türk Sanatı (95-99), 6. ve 11. yüzyıldaki Türk sanatını özellikle İpek Yolu coğrafyası üze­rinden örnekler vererek açıklamaktadır. İslam Sanatı ve Türkler (100-105), Türklerin İslam sanatına etkilerini ve bu sanattaki başarılarını aktarmaktadır. Kendi Sanatımıza Sahip Çıkmıyoruz, Tam Bir Umursamazlık İçindeyiz (106-108) alt başlığı, özellikle Avrupa’nın sanata sahip çıkmasının karşı­sında Türklerin uyuşukluk içerisinde olduğunu anlatmaktadır. Türk Bahçesi ve Avrupa Etkisi (109-115), İngilizlerin ve Fransızların bahçe ve park kültürüne verdikleri önem karşısında, Türkiye’ye bahçe sana­tının girmediğine vurgu yapmaktadır. Mimar Sinan ve Türk Yapı Sanatı (116-122) bölü­münde Mimar Sinan’ın eserleri ve sanatı sunulmaktadır. Ulusal Mimarlığımız (122-126) alt başlı­ğında mimarlıktaki akımların tartışması yürütülmektedir. Bir sonraki alt başlık ise Türk İşlemecilik Sanatı’dır (127-130) ve burada Türk işlemeciliğinin tarihçesi anlatılırken, Avrupa pazarına yeniden girebilmek için çeşitli öneri­ler sunulmaktadır. Tarihi Harabelerimiz (131-134) alt başlığında, Tür­kiye’de bulunan önemli buluntu­ları anlatırken, 10. Uluslararası Klasik Arkeoloji Kongresi’nin önemi anlatılmaktadır. Son alt başlık olan Türk Kumaşları (135-136) ise, Ankara Halkevi’nde gerçekleşti­rilen bir kumaş sergisini ve bu sergi öze­linde, Türk kumaşlarının geçmişte Avrupa için ne kadar önemli olduğu aktarılmaktadır.

Üçüncü bölüm, Tarihten Alacağımız Ders (137-194), on alt başlıktan oluşmaktadır. Birinci alt başlık, Dünya Uygarlığında Yerimiz (139-143) taşınmaz kültür varlıkları ve mimarlık üzerinden iler­lemektedir. Doğulu muyuz, Batılı mıyız? (144-148) alt başlığı, tarihsel anekdotlara yer vermesinin yanında, özellikle yeni-yakınçağ tarihi ile de konuyu irdelemektedir. Tarih İlmi ve Atatürk (149-167), diğer alt başlıklara göre oldukça uzundur ve Atatürk’ün Türk Tarih Tezi’nden konuyu ele ala­rak, Şark ve Garp medeniyetleri tartışmasına kadar geniş bir çerçevede konunun tartışıldığı bir bölümdür. Türk Tarih Kurumu ve Atatürk Akademisi (168-172), bu alt başlıkta bir Atatürk Akade­misi kurulmasının önemi ve gerekçeleri tartışılmaktadır. Ayrıca Türk Tarih Kurumu da ayrıca ele alınmıştır. Tarih Boyunca Din ve Devlet (173-184), bu alt başlık kronolojik olarak Mısır ve Mezopo­tamya’dan konuyu ele alarak İslam’a kadar getirmektedir. Artık Bizimde Bilimler Akademimiz Var (185-187), bu alt başlıkta Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA)’nin kuruluş süreci anlatılmaktadır. İslamiyet’in Geliştirdiği Rönesans Akımı (188), iki kısa paragraftan oluşan bu alt başlık Müslüman Bilim Adamlarını 15. yüzyılda Avrupa’da gelişen Rönesans’a ön ayak olduklarına değinmektedir. Selçuklu Uygarlığı (MS 1071-1300) (189-190), bu alt başlıkta Selçuklu’nun kültürümüze kazandır­dığı önemli değerler ve kültürel ve sanatsal değerler aktarılmaktadır. Osmanlı Uygarlığı (1299-1923) (191-193) adını taşıyan alt başlıkta ise, Osmanlı’nın kültürümüze kazandırdığı önemli değer­ler ve kültürel ve sanatsal değerler anlatılmaktadır. Üçüncü bölümün son alt başlığı Türkiye Cum­huriyeti Dönemi (194), tek paragraftan oluşmaktadır ve Türkiye Cumhuriyeti’nin geçmişle ilgili mekan ve kültür birliğinden ve Atatürk ve Atatürk sonrası Türkiye’sinin gelişiminden bahsetmek­tedir.

Kitabın dördüncü ve son ana başlığı ise Anadolu Uygarlıklarının Dünya Tarihindeki Önemi adını ta­şımaktadır ve (195-297) yirmi üç alt başlıktan oluşmaktadır. Bu alt başlıklardan ilki Anadolu’nun Etnik Yapısı’nda (197-203) Hattilerden Türkiye Cumhuriyeti’ne kadar kronolojik bir özet sunulmuş­tur. Boğa Boynuzunun Üstündeki Evren (204-207), ikinci alt başlıktır ve burada Hattilerin “alem” simgesinin An­kara’ya dikilmesinin yarattığı tartışmaya değinilmektedir. Hellen Tiyatrosu (208-213) alt başlığında, ti­yatroların bir anlatımı yapılmıştır ve önemli yazarların oyunlarına ve oyunların ak­tarılışı aktarılmaktadır. Knidoslu Aphrodite (214-217) alt başlığında, heykeltraş Praksiteles’e ait olan Knidoslu Aphrodite hey­keli anlatılmıştır. Samsatlı Lukianos (218-220) alt başlığı Lukianos’un “Seçme Yazılar” isimlik iki ciltlik eseri anlatılmaktadır. Eski Yunanlılarda Spor (221-226), sporun ibadet ve din ile olan ilişkisini, olimpi­yatları ve MS 294 senesinde olimpiyatların yasaklanmasını içeren bir alt başlıktır. Nasreddin Hoca (227-230) alt başlığında, Nasreddin Hoca’dan ve kültürel olarak etki ettiği, ulusal ve uluslararası bazı durum­lar aktarılmıştır. Sophokles ve Antigone (231-233) isimli alt başlıkta özellikle Sophokles’in tiyatro sanatı için önemi ve Antigone isimli eseri için bir sosyolojik anlatım yapılmıştır. Tek paragraflık olan “Anadolu Uygarlığının Dünya Tarihindeki Önemi” (234) isimlik alt başlıkta Anadolu’nun Dünya kültür lideri olduğu dönemler aktarılmıştır. Bu alt başlıktan sonra kronolojik olarak Yeni Taş Çağı’ndan (MÖ 8000-5000) Doğu Roma İmpara­torluğu’nun yıkılmasına kadar olan süre 14 alt başlıkta incelenmiştir. Bunlar; Yeni Taş Çağı, Maden-Taş Çağı, Anadolu’da Tunç Çağı, Hatti Uygarlığı, Hurriler, Hatti-Hitit Beylikleri Dönemi, Hitit Devle­tinin Kuruluşu, Troia Uygarlığı III-V, Demir Çağı (Karanlık Çağ), Geç Hitit, Urartu, Phrygia, Ly­dia, Karia, Lykia, Hellen, Roma ve Doğu Roma uygarlıklarıdır.