Milattan Önce Birinci Binde Doğu Trakya

E. Karaca, Milattan Önce Birinci Binde Doğu Trakya. İstanbul 2019. Homer Kitabevi, 422 sayfa (4 Tablo ve 79 Levha ile birlikte) ISBN: 9789944483841

Bu çalışma, Ergün KARACA’nın “Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem’de Doğu Thrakia” adlı doktora tezi olarak 2016 yılında tamamlanmış olup genişletilerek kitap haline dönüştürülmüştür. Kitap beş ana başlık altında Doğu Trakya’nın Genel Özellikleri, Doğu Trakya’nın Tarihi, Birinci Binyılda Doğu Trakya’daki Buluntu Merkezleri, Katalog, Genel Değerlendirme ve Sonuç alt başlıkları incelenmiştir. Tablo ve levhalara yer verilmiş aynı zamanda levhalar içerisinde harita, alan ve buluntu fotoğrafları, çizim, plan grafiklere yer verilmiştir.

Eser, Önsöz (9), Sunuş (13), Kısaltmalar Listesi (15), Metin İçi Kısaltmalar (15), Katalog Kısaltmalar (15), Yayın Kısaltmaları (16), Tablolar Listesi (17) ve Levhalar Listesi (17) kısımlarıyla başlayıp Doğu Trakya’nın Genel Özellikleri (21-42), Doğu Trakya’nın Tarihi (43-84), Birinci Binyılda Doğu Trakya’ daki Buluntu Merkezleri (85-217), Katalog (218-270), Genel Değerlendirme ve Sonuç (271-284) bölümleriyle devam etmekte, Summary (285-299), Kaynakça (299-412) ve Dizin (412-422) kısımlarıyla sonlanmaktadır.

Birinci bölümde Doğu Trakya’nın Genel Özellikleri (21-42) adlı başlık altında Doğu Trakya’nın sınırları ve coğrafyası, (dağlar, nehirler, göller), İklimi ve bitki örtüsü, ekonomik kaynakları (tarım ve hayvancılık, avcılık, doğal kaynaklar) ve yolları hakkında alt başlıklar halinde tablolarla desteklenerek geniş bir arşivle detaylı bilgiler verilmiştir. Doğu Trakya’nın bulunduğu konumdan; ayrıca sosyal, kültürel ve ekonomik bağlamda etkileşiminden bahsedilmektedir. İkinci bölüm olan Doğu Trakya’nın Tarihi (43-84) ise kendi içinde pek çok alt kısma ayrılmıştır. Birinci Binyıl Öncesi Tarihi, Birinci Binyıl Tarihi, Dönemin Başından 546 Yılına Kadar, 546 ile 323 Yılları Arası, 323 ile 129 Yılları Arası ve 129 Yılı Sonrası başlıklarını taşıyan bu alt kısımlarda Doğu Trakya’nın bu dönemler arasındaki dönemlerde geçirdiği değişimler detaylı bir şekilde ele alınmıştır.

Eserin üçüncü bölümünde ise Birinci Binyılda Doğu Trakya’daki Buluntu Merkezleri (85-217) ana başlığı altında da pek çok alt başlık bulunmaktadır. Bunlardan Yerleşimler (Kentler, Kırsal Yerleşimler, Kaleler) kısmında Kuzey Ege Kıyısı: Sarpedon Yarımadası ve Kuzeyindeki Yerleşimler (Ainos (Enez) Yerleşimi, Döken Çiftliği Yerleşimi, Kocatarlalar Yerleşimi, Kayıkyolu Yerleşimi, Değirmentepe Yerleşimi, Göztepe Yerleşimi, Korutepe Yerleşimi, Kuğuburnu Yerleşimi, İncirlikburnu Yerleşimi, İtalyan Kalesi, Ağı/yaması Yerleşimi) detaylı olarak açıklanmıştır. İç Trakya ve Karadeniz Kıyısı: Hebros, Agrianes ve Tanzos Nehirleri Çevresi ile Pontos Eukseinos Kıyısındaki Yerleşimler’de ise (İncirliçeşme Yerleşimi, Mayababa Yerleşimi, Tavşantepe Höyüğü, Adatepe Höyüğü, Karatopraktepe Yerleşimi, Höyükler Yerleşimi (?), Apros/Aproi (Kermeyan) Yerleşimi, Kumtepe Höyüğü, Hacımahmut Çeşmesi Yerleşimi, Kılıçlar Yerleşimi, Bizye (Vize) Yerleşimi, Salmydessos (Kıyıköy) Yerleşimi, Kanlıgeçit Yerleşimi, Virankale, Çayırköy Kalesi, Mayatepe Kalesi, Kaletepe, Düzorman Kalesi, Armağan Kalesi, Asarkale, Gürgendere/Burunucu Kalesi, Bölgenin Diğer Yerleşimleri) Marmara Kıyısı: Propontis ve Bosphoros Thrakios Kıyısındaki Yerleşimler, Sufunya (Tyrodiza/Tiristasis?) Yerleşimi, Kozmandere Yerleşimi, Gaziköy (Ganos) Yerleşimi, Kartaltepe (Hieron Oros) Kalesi, Kaletepe/Cinci Kalesi, Odunhattı Yerleşimi, Bisanthe (Barbaros) Yerleşimi, Değirmenaltı (Makasura?) Yerleşimi, Menekşe Çatağı Yerleşimi, Heraion Teikhos (Karaevlialtı) Yerleşimi, Aytarla Yerleşimi, Toptepe Höyüğü, Perinthos (Marmara Ereğlisi) Yerleşimi, Selymbria (Silivri) Yerleşimi, Selimpaşa Höyüğü, Byzantion (Sarayburnu) Yerleşimi, Maltepe Yerleşimi ile birlikte bölgenin diğer yerleşimleri anlatılmıştır. Bunlar arasında Gelibolu Yarımadası: Khersonesos’da Bulunan Yerleşimler; Elaious (Eski Hisarlık) Yerleşim, Karaağaçtepe Höyüğü, Madytos (Kilisetepe Höyüğü) Yerleşimi, Sestos (Akbaştepe/Tekketepe) Yerleşimi, Alopekonnesos (Küçük Kemikli) Yerleşimi, Horatepe Yerleşimi, Kalanuro (Aigospotamoi?) Yerleşimi, Maltepe Höyüğü (Paktye?), Bolayır/Papuçalanı (Khersonesos/Agora-Lysimakheia) Yerleşimi, Kardia (Baklaburnu) Yerleşimi, Taşağıl (Kobtys?) Yerleşimi, İsakale de yer almaktadır. Tümülüs ve Nekropoller adlı alt başlıkta ise; Arpalık Dolmeni, Çataltepe Tümülüsü, Aşağıkoruluk Tümülüsü, Karakoç A Tümülüsü, Eriklice Tümülüsü, Yündolan C Tümülüsü, Kırklareli A Tümülüsü, Kırklareli B Tümülüsü, Kırklareli C Tümülüsü, Çatalağaç Tümülüsü, İslambey A Tümülüsü, Harekattepe Tümülüsü, Askertepe Tümülüsü, Höyükbayırı Tümülüsü, Karaağaçdere/Tatarlı il Tümülüsü, Höyüktepe Tümülüsü, Naip Tümülüsü, Kuletepe Tümülüsü (?), Kocahöyük Tümülüsü, Sivritepe Tümülüsü, gibi Nekropol ve Tümülüs’lerden bahsedilmiştir.

Kutsal Alanlar bölümünde ise Aşağı Pınar Kutsal Alanı, Ortatepe Kutsal Alanı, Dolucatepe (Toronte?) Apollon Kutsal Alanı, Kocakaratepe Kutsal Alanı(?), Bağlıkarkası Kutsal Alanı (?), Diğer Kutsal Alanlar ve Kült Adakları’nın detayları verilmiştir. Diğer bir başlık altında ise Kocamağara, Yarımburgaz Mağarası, Dupnisa Mağarası, Kaletepe Mevkii, Asil Beyli Definesi bölümlerine yer verilmiştir. Diğer bölümler olan Katalog (218-270) ve Genel Değerlendirme ve Sonuç (271-284) ile çalışma nihayete ermiştir.

Doğu Trakya, Avrupa’nın ve Trakya’nın güneydoğusunda, Avrupa ile Asya’nın en yakın yerinde yer almaktadır. Kuzeyinde lstranca, Güneyinde Ganos/lşıklar ve Koru Dağları’nın bulunduğu bölgenin iç kısmı akarsular tarafından bölünmüş hafif engebeli bir yapıdadır. Avrupa’nın Küçük Asya’ya en yakın kara parçası durumundaki Doğu Trakya tarih süresince “köprü” işlevi görmüştür. Bu bağlamda sürekli yönetim ve bunun sonucunda kültür değişikliği yaşamış, hem Avrupa hem de Asya kültürlerinin etki ve yönetim alanı içerisinde olmuştur. Daha önceki araştırmalar ve bu çalışma kapsamında yapılan yüzey araştırmalarının verileri, Doğu Trakya’nın tarihsel süreç ile buluntularının örtüşmesini göstermesi açısından oldukça önemlidir. Ancak bölgede, özellikle de iç kısımda yapılacak bilimsel kazılar bölgenin tarihsel sürecini daha açık ve anlaşılır hale getirecektir. Burada kısaca tanıtmaya çalıştığımız bu eser, Doğu Trakya Arkeolojisi açısından detaylı bir rehber ve kaynak niteliğindedir.