Luvi Uygarlığı; Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka
Eberhard ZANGGER
ISBN: 9786059680875
Sayfa: 295
Baskı Yılı: 2019
Baskı Yeri: İstanbul
Yayınevi: Ege Yayınları
LIBRI V (2019) 103-106
Geliş Tarihi: 05.07.2019 | Kabul Tarihi: 02.10.2019
Elektronik Yayın Tarihi: 05.11.2019
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2019
E. ZANGGER, Luvi Uygarlığı; Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka. İstanbul 2019. Ege Yayınları, 295 sayfa. (122 görsel, 21 harita, 7 grafik ve 8 çizim ile birlikte). Çev. L. T. Basmacı. ISBN: 9786059680875
E. ZANGGER tarafından kaleme alınan Luvi Uygarlığı; Ege’nin Bronz Çağındaki Eksik Halka adlı eseri; tarih sayfalarında adı nadir olarak geçen Luvilerin varlığı, etkileri, etkinleri ile MÖ 1200’den sonra Doğu Akdeniz çevresindeki uygarlıkların yok oluşlarındaki olaylar aydınlatılmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda on bir ana başlık, kırk beş alt başlık, yüz yirmi iki görsel, yirmi bir harita yedi grafik ve sekiz adet çizim ile görüşler desteklenmeye çalışılmıştır.
İçindekiler (5-7) kısmı ile başlayan kitap birinci bölüm olan Önsöz (9-11) ile devam etmektedir. İkinci bölüm olan Ege’nin Bronz Çağı’na Yeni Bir Bakış (13-20) adlı ana başlıkta yazar, Bronz Çağı’ndaki ünlü Troia’dan başlayarak birçok uygarlığa genel olarak değinmiştir. Ayrıca yaptığı araştırmalar ve farklı kaynaklardan yararlanarak Luvilerin yaşadığı sınırları çizmeye çalışmıştır. Yine bu bölümün sonunda, kitap boyunca anlatacağı olaylar silsilesini ele alış şekline değinerek okuyucuyu gelecek bölümlere hazırlamıştır.
Üçüncü bölüm olan Luviler (21-72) ana başlığı altında dokuz alt başlık işlenmiştir. Luviler Kimlerdir? (21-25) olarak isimlendirilen ilk alt başlıkta, Luvilerin kim olduğundan ve nerelerde yaşamış olabileceğinden bahsedilmiştir. İkinci alt başlık, Yaşam Alanları ve Doğal Kaynaklar (26-33)’dır. Burada, Luvilerin yaşadığı alanlarda bulunan toprakların verimliliğinden ve doğal kaynak olarak zenginliğinden bahsedilmektedir. Batı Anadolu’daki Geç Bronz Çağı Yerleşimleri (34-39) adlı üçüncü alt başlıkta, bilinen Geç Bronz Çağı yerleşimlerinden bahsedilmekle birlikte bu bilinen söz konusu yerleşimlerinden ziyade daha birçok yerleşim olduğundan bu yerleşim alanlarının da daha fazla araştırma kapsamına alınmasının önemi vurgulanmaktadır. Batı Anadolu’daki Küçük Devletler (40-45) olarak isimlendirilen dördüncü alt başlıkta, Anadolu’nun batısında yer alan yerleşimlere kısaca değinerek Geç Bronz Çağı hakkındaki bilgi boşluğuna değinilmektedir. Luvi Yazıları (46-50) adlı beşinci alt başlıkta ise Luvi yazıtları ve Luvice üzerine durularak, bin dört yüz yıl boyunca Luvice’nin kullanılmış olmasına dair görüşlerini aktarmaktadır. Altıncı alt başlık olan Linear-A Yazısı’nda (51-53), Linear-A yazısı hakkında genel bilgiler verilerek kökenine değinilmiş ve bu yazı sayesinde Grek-Luvi ilişkisi hakkında görüşler ortaya konulmuştur. Phaistos Diski (54-59) adlı yedinci alt başlıkta, Phaistos Diski ve üzerinde bulunan yazıt anlatılarak bu diskin Grek Kral Nestor’a gönderilen bir mektup olduğuna değinilmiştir. Sekizinci alt başlık Eksik Halka (60-64)’dır. Burada, Bronz Çağı hakkında, geçmişten günümüze kadar yapılan çalışmalarda Luvilerin isimlerine çok nadir rastlanılmasından bahsedilmiş ve bu konudaki araştırma eksikliğinin nedenleri irdelenmiştir. Dokuzuncu ve son alt başlık olan Luviler Neden Yoklar? (65-72) başlığı altında, Batı Anadolu’da Bronz Çağı hakkında çalışma yapan araştırmacıların, politik nedenlere bağlı kalarak düştükleri hatalardan bahsetmektedir.
Kitabın Dördüncü bölümü olan Bronz Çağı (73-106) ana başlığı altında ilk alt başlık Geç Bronz Çağı Gemi Batıkları (73-76)’dır. Bu başlık altında, Uluburun gemisinden bahsedilerek hem taşıdığı malzemeler ve kökenleri hakkında çıkarımlar yapılmış hem de Sualtı Arkeolojisi’nde dünya çapındaki öncü rolü hakkında değerlendirmelere yer verilmiştir. Aynı ana başlık altında kaleme alınan ikinci alt başlık Yunanistan Anakarasında Miken Kültürü (77-82)’dür. Burada, Yunanistan’ı etkileyen Miken kültüründen söz edilerek bazı karşılaştırmalara yer verilmiştir. Üçüncü alt başlık, Minos Döneminde Girit (83-88)’tir ve bu alt başlık altında Minos Dönemi Giriti’nin diğer bölgeler ile ilişkilerine değinilerek Girit’in ortadan kalkmasındaki bazı tartışmalara açıklık getirmeye çalışılmıştır. Hatti-Hitit İmparatorluğu (89-94) alt başlığından Hatti-Hitit İmparatorluğu’ndan genel hatları ile bahsedilmiştir. Mısır’da Yeni Krallık (95-99) alt başlığında da benzer olarak Mısır’ın tarihinden kısaca bahsedilerek tapınak yazıtları hakkında bilgiler okuyucuya sunulmuştur. Son alt başlık olan Suriye ve Filistin’deki Küçük Krallıklar (100-106) başlığı altında, sözü edilen bölgelerde kurulmuş olan ufak çaplı krallıkların yazılı belgeler ışığında varlıklarından kısaca bahsedilmiştir.
Beşinci bölüm, Troia (107-140) ana başlığından oluşmaktadır. Burada Troia hakkında eksik kalan yerler ve yeni görüşler ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda beş alt başlık altında incelenen Troia, birinci alt başlıktan başlayarak Troia’nın Tarihi (107-111), Troia’nın Araştırılması (112-116), Troia’nın Aşağı Şehri (117-123), Bronz Çağında Hidrolik Mühendisliği (124-134) ve Troia Şehrinin Tasviri (135-140) şeklinde devam etmektedir.
Kitabın Altıncı bölümünü, Deniz Kavimleri (141-170) ana başlığı oluşturmaktadır. Bu ana başlık altında ise beş alt başlık bulunmaktadır. Bunlardan ilki Deniz Kavimleri Yazıtları ve Kazı Bulguları (141-146)’dır. Bu alanda, ele geçen buluntular çerçevesinde deniz kavimlerinin kimler olabileceği üzerine düşüncelere yer verilmiştir. Yine bu düşünceler eldeki veriler ile değerlendirilerek ikinci ve üçüncü alt başlıklar olan Deniz Kavimleri’nin Saldırılarıyla İlgili Hipotezler (147-152) ile Deniz Kavimleri’nin İlk Saldırıları (153-158) başlıkları altında sürdürülmüştür. Bu bölümleri takiben de dördüncü ve beşinci alt başlıklar olan Mikenlerin Karşı Saldırısı Olarak Troia Savaşı (159-164) ile Yunanistan Anakarasındaki İç Savaş (165-170) başlıkları gelmektedir.
Demir Çağı (171-198) olarak adlandırılan yedinci bölüm, yedi alt başlıktan oluşmaktadır. Bunlardan birincisi Demir Çağı Başındaki Göçler (171-173) ile başlayarak sırasıyla Karya (174-178), Frigya (179-183), Lidya (184-186), Kenan Ülkesi ve Filistin (187-189), Fenike (190-192), Etrüsk Kültürü (193-198) ile sayısal takip içinde okuyucuya aktarılmıştır. Tüm bu bölüm içinde, Deniz Kavimlerinin saldırıları sonucunda başlayan göç dalgası genel hatları ile anlatılmakta ve ayrıca tüm bölgeler kendi özelinde incelenerek değerlendirilmiştir. Söz konusu bölüm içinde anlatılan bu bölgelerin, Bronz Çağı özelindeki mevcut durumlarının eldeki veriler ışığında yerinde çıkarımlar yapılması dikkat çekicidir.
Sekizinci bölüm, Kaynaklar (199-238) kısmıdır. Bu bölümün birinci alt başlığı Homeros Destanları (199-202)’dır. Burada Homeros’un destanından yola çıkarak, Bronz Çağı içinde benzerlikler yakalanmaya çalışılmıştır. Daha sonraki alt başlık olan Troia Konusunda Homeros Dışı Anlatımlar (203-205)’da antik dönemin diğer yazarlarının anlatılarına yer verilmiştir. Üçüncü ve devamındaki alt başlıklarda ise antik yazarlar özel olarak ele alınmıştır. Bu alt başlıklarda bulunan yazarlar sırasıyla; Dion Khrysostomos (206-208), Giritli Diktys (209-211), Frigyalı Dares (212-215), Quintus Smyrnaeus (216-219), Kaisarealı Eusebios (220-221), Johannes Malalas (222-225), Exeterli Joseph (226-228), Benoit de Sainte-Maure (229-232) ve Guido de Columnis (233-238)’dır. Söz konusu yazarların anlatıldığı alt başlıklarda, hem antik yazarların kendilerinden kısaca bahsetmiş hem de anlatıları üzerine aktarımlar yapılmıştır. Bu aktarımlar sonucunda eser yazarı, Troia savaşını anlatan antik yazarları karşılaştırmalı olarak incelemiş ve okuyucuya bunu sunmuştur.
Dokuzuncu bölüm olan “Luwian Studies” ve Hedefleri (239-248) başlığı altında birinci alt başlık Araştırma Açığının Kapatılması (239-243) ‘dır. Bu alt başlık altında, Luviler hakkında daha fazla çalışma yapılmasının önemine dikkat çekilmektedir. Ayrıca Bronz Çağı yerleşimleri için de daha fazla araştırma yapılması önerilmektedir. Bu önerilerini de bu bölümün ikinci alt başlığı olan Önerilen Metodoloji (244-248) kısmında detaylı olarak tarif etmektedir.
Kitabın sonlarına gelindiğinde Onuncu bölüm, Sonsöz (249-252), On birinci bölüm ise Ekler (253-295)’den oluşmaktadır. On birinci bölümde yine alt başlıklar altında, Sözlük (253-283), Kaynaklar (284-285), Bibliyografya (286-293), Resim Hakları (294) ve Yazar Hakkında (295) kısımlarından meydana gelmektedir. Kitabın sonunda yer alan sözlük içinde, eserde geçen özel isimlerin tümüne yer verilmiştir. Bu sayede Luviler hakkında bilgi edinmek isteyen araştırmacılar için aydınlatıcı olmuştur. Nitekim söz konusu eserin konusu hakkında çalışma yapacak olan araştırmacılar için kaynakça bölümü de geniş şekilde sunulmuştur.
Luviler hakkında yapılan çalışmaların azlığı ve yetersizliği kuşkusuzdur. Bu bağlamda eser yazarının bu konuda çalışma yapması ve Luviler hakkında bilgiler aktarması, bilimdeki bu boşluğa ufak da olsa katkı sağlamış olması, yapılan çalışmanın önemini arz etmektedir. Yazarın bu çalışmayı dayandırdığı Arkeolojik ve Filolojik bulguları değerlendirmesi ve okuyucuya bunu aktarması oldukça açıklayıcıdır. Eldeki bilgileri ve önerilerini her bölümde ayrı ayrı sunan yazar, aynı şekilde her bölümde kendisiyle benzer ve zıt görüşlere sahip farklı araştırmacıların görüşlerine de yer vermesi, sorgulayıcı ve doğruya yönlendirici bir ayrıntı olarak karşımıza çıkmaktadır. Tüm bu anlatılanların açık, sade ve anlaşılır şekilde kaleme alınması, hem Luviler hakkında çalışma yapacak araştırmacılar için hem de meraklı okuyucular için önemli bir başvuru kaynağı olarak önerilebilmektedir.
Akdeniz Üniversitesi
Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü
Uğurcan ORHAN (Ph.D.)
orhanugurcan@gmail.com
Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2019/lbr-0196