LIBRI
Epigrafi, Çeviri ve Eleştiri Dergisi
  • tr
  • en
  • Ana Sayfa
  • Dergi Hakkında
  • Son Sayı
  • Arşiv
  • Yayın Etiği
  • Yayın Gönderme
  • Yazım İlkeleri
  • Yayın Süreci
  • İletişim
Anasayfa » 2020 » Fragmanlar

Fragmanlar

Fragmanlar

EPIKHARMOS

ISBN: 9786051716466
Sayfa: 127
Baskı Yılı: 2018
Baskı Yeri: İstanbul
Yayınevi: Alfa Yayınları

LIBRI VI (2020) 287-289
Geliş Tarihi: 10.06.2020 | Kabul Tarihi: 01.07.2020
Elektronik Yayın Tarihi: 16.07.2020
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2020

pdf PDF indir

references PDF görüntüle

info Atıf Düzeni

EPIKHARMOS, Fragmanlar. İstanbul 2018. Alfa Yayınları, 127 Sayfa. Çev. C. ÇAKMAK. ISBN: 9786051716466

Sivri dili, ince alayları ve bilgece sözleriyle adını Yedi Bilgeler arasına yazdıran Epikharmos, Antik Çağ yazarlarının kendi eserlerinde yer verdikleri ölçüde, kısım kısım yer aldığı fragmanlar halinde günümüze ulaşmıştır. Ele geçen bu fragmanlardan, Epikharmos’un, Theokritos tarafından “komedyanın mucidi” olarak söz edildiğini görmekte ve bu görüşün tek bir yazar tarafından değil, dönemin farklı düşünürleri tarafından da ifade edildiğini bilmekteyiz. Söz gelimi, Aristoteles’in de aynı düşünceye sahip olduğunu “Şiir Sanatı” eserinden okumaktayız. Aristoteles bu eserinde, komedyanın Sicilya kökenli bir şiir türü olduğunu belirterek, bunun kaynağı olarak Epikharmos’u işaret etmiştir. Akademia’nın kurucusu Platon Homeros’u tragedyanın doruk noktasında olduğunu ifade ederken, Epikharmos’u ise komedya türünü en üst noktaya taşıdığını belirtmektedir. Komedya türünü tam olarak komedya yapan Epikharmos, hicivden basit taşlamalarının yanı sıra yazmış olduğu oyunları toplu bir şekilde yazmaya özen gösteren ilk yazarlardan birisi olduğu da ayrıca bilinmektedir. Hem şair hem de filozof olarak Antik Çağ’da gördüğü itibar oldukça fazla olan Epikharmos, Platon’dan Cicero’ya kadar önemli filozofların kendisinden söz etmesine sebep olmuş, aynı zamanda komedi türünde önemli şairlerin kendisine öykünmesi onun türünde ne kadar başarılı olduğunu kanıtlamıştır. Fragmanlar halinde günümüze ulaşan Epikharmos metinleri, Antik Çağ felsefesi bağlamında da değerlendirilebilecek bir eser olduğu ifade edilirken, dilimize kazandıran Cengiz Çakmak, bu fragmanların çevirisini, Hermann Diels ile Walter Kranz tarafından seçilip derlenen felsefi nitelikteki fragmanlardan esin aldığını ve bu fragmanların dönemin felsefi ve kültürel tartışmaları dikkate alınarak açıklanıp yorumlandığını ayrıca belirtmiştir. Çakmak, Epikharmos çevirileri yaparken Georgius Kaibel’in 1899 tarihli, Poetae Comici Graeci başlıklı edisyonuna başvurduğunu da ifade etmektedir. Son olarak, tanıtımını yapmış olduğumuz Epikharmos’un Fragmanları Helence’den Türkçe’ye yapılmış ilk çeviri eser niteliği taşımaktadır.  

Epikharmos’un Fragmanlar (ΑΠOΣΠΑΜΑΤΑ) adını taşıyan eser İçindekiler, Sunuş (7), Alkimos’un Amyntas’ı (ΕΚ ΤΩΝ ΑΛΚΙΜΟΥ ΠΡOΣ ΑΜΥΝΤΑΝ) (15-33), Aksiopistos’un Gnomeleri (ΑΞΙΟΠΙΣΤΟΥ ΓΝΩΜΑΙ) (33-89), Ennius’un Epikharmos’u (ΕΡΙϹΗΑRΜUS ΕNNΙ) (89-101), Aksiopistos’un Kanon’u (ΑΞΙΟΠΙΣΤΟΥ ΚΑΝΩΝ) (101-105), Khrysogonos’un Devlet’i (ΧΡΥΣΟΓΟΝΟΥ ΠΟΛΙΤΕΙΑ) (105-111), Khiron (ΧΙΡΩΝ) (111-119), Aşçılık (ΟΨΟΠΟΙΙΑ) (119-121), Epigram (ΕΠΙΓΡΑΜΜΑ) (121-123), Antenor’a (ΠΡΟΣ ΑΝΤΗΝΟΡΑ) (123-125) ve Kaynakça (125-127) olmak üzere toplamda 70 fragmandan oluşmaktadır.

Alkimos’un Amyntas’ı adını taşıyan birinci bölümde (15-33) Epikharmos’a ait olduğu düşünülen yedi fragman yer almaktadır. İlk altı fragman Diogenes Laertios’un Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri adlı eserinden aktarılmakla birlikte, bu fragmanlarda Helen düşüncesindeki bazı ilkelere ironi yapılarak Epikharmos’un kendi düşüncesini ifade etmiş olduğu görülmektedir. Bununla birlikte fragmandaki bazı kelimeler için Hesiodos’a da atıf yaparak açıklanmaya çalışıldığı sonucuna da varmak mümkündür. Bu bölümdeki fragmanlarda Epikharmos’un, teorik kaygıyla hareket etmediğini, bununla birlikte felsefi parodileştirme yoluna gittiğini de söylemek mümkündür. Benzer konulara değinildiği düşünülen fragmanlarda, Çakmak diğer bölümlerdeki fragmanlara atıf yaparak anlatımı kuvvetlendirmek istediği açıktır. Fragmanlar arasında dikkat çeken diğer bir husus ise, fragmanların Herakleitos, Platon ve Sokrates ile benzerlik ve farklılıklarına değinerek, konu üzerinde farklı bir bakış açısı sağlanmaya çalışılmıştır. Tüm bunlarla birlikte bu fragmanların dönemin hangi eserinden alınmış olabileceği hakkında fikirler yürütülmüş ve bunlar üzerinde durulmuştur.

İkinci bölüm olan Aksiopistos’un Gnomeleri (33-89)’nde kırk bir tane fragman yer almaktadır. Helen dünyasındaki tanrılarla ilgili bir tartışmadan, muhtemelen bir komedi oyunundan alınıldığı düşünülen sekizinci fragmanın, Epikharmos yorumcusu Athenaeus tarafından sahte olduğu iddia edilmiş ve söz konusu fragmanın Aksiopistos’un bilgece sözleri olarak kabul edilmiştir. Zaman zaman yaşadığı dönemden sonraki bir hikayeye değinen Epikharmos’un değişim tanımına uygun olarak, Eleialı Parmenides’in yaptığı tanıma yer verilmiştir. Epikharmos’un ilk olarak doğa filozoflarında görmüş olduğu değişime yer vermesine ve buna bağlı olarak Helen dünyasındaki ruh algısına değindiği söylemek mümkünken açıklanan ruh algısının, Herakleitos’un görüşü ile aynı olduğu ifade edilmiştir. Tüm fragmanların bir bütün halinde olduğunu söylemek güçtür; öyle ki on birinci fragmandaki ifadelerin genellikle toplanıp bir araya getirildiği düşünülmektedir. Ayrıca Herakleitos’un fragmanlarından Pindaros’tan ya da tiyatro eserlerinden sıkça alıntıların yapıldığı da ifade edilmektedir. Ayrıca kahramanlık dönemlerinden başlayarak var olduğu döneme kadar süregelen ölüm algısının Epikharmos’a etkisi olduğu düşünülmüştür. Bu algı üzerine yazılmış olduğu düşünülen fragmanlar hem Homeros’tan hem de Gılgamış’tan alıntılar yapılarak açıklanmak istenmiştir. Bölümün diğer bir fragmanı, Athenaeus’un Deipnosophistae eserinden alınmıştır. Bu fragmanda Epikharmos’un “Helen toplumunda insan karakteri nasıldır?” sorusunun cevabını da bulmak mümkündür. Çevirmen bu sorunun cevabını, kendi sübjektif görüşlerini de katarak aktarmıştır. Tüm bunlarla birlikte, fragmanlardaki bazı kelimeler açıklanarak anlam bütünlüğü sağlamaya çalışılmıştır. Ayrıca bu kelimelerin günümüzdeki anlamları ile farklılık gösterebileceği bu durumun ise anlam karmaşasına engel olabileceği Çakmak tarafından belirtilmiştir. Bu bölümdeki fragmanların yorumlanmasın da bir önceki bölümde olduğu gibi, daha önceki fragmanlara bağlı okuma tekniği kullanılmıştır. Kullanılmış olan bu yöntemle, fragmanlar arasında bağlantı kurulup, daha iyi yorumlanabileceği düşüncesi hakimdir. Fragmanlar arasındaki benzerlikten bahsedilmekle birlikte bazı fragmanların başka eserlerdeki benzerliklerine de değinilmiştir: kırk beşinci fragmanın Euripides’te rastlamanın mümkün olduğu söylenerek bu esere atıf yapması gibi.

Eserin Ennius’un Epikharmos’u (89-101) adını taşıyan üçüncü bölümünde Epikharmos’a ait on fragman vardır. Bu bölümdeki fragmanlara; rüya, ateş sembolü, güneş sembolü gibi kavramlar üzerinden topluma ait düşüncelere değinilmiştir. Bu düşüncelerden yola çıkarak toplum yapısının nasıl olduğunu anlamak mümkün olabilir. Konu ile bağlantılı olarak yapılan atıflar bu bölümde de devam etmektedir. Örneğin; toprağı işlemenin temel ilkelerinden bahsederken, Hesiodos’un İşler ve Günler eserine atıf yapılarak, bu toplumun yapısına ilişkin tarım ilişkisini görmek mümkündür.

Dördüncü bölüm Aksiopistos’un Kanon’u (101-105) dur. Bu bölümde bir tane fragman olmakla birlikte Epikharmos’un, Atinalı Philokhoros ile birlikte kehanetler arasında en yüksek değeri rüyalara verdiği anlaşılmaktadır. Bunun sebebi ise rüyalar, kişinin özgür iradesine bağlı olarak görülmediğinden kaynaklı olduğu söylenmiştir.

Khrysogonos’un Devlet’i (105-111) adını taşıyan eserin beşinci bölümünde toplam iki fragman yer almaktadır. Bu iki fragmanda Epikharmos’un sayı felsefesinden söz ettiğini aynı zamanda gündelik hayatta sayının ve hesaplamanın önemine vurgu yapıldığını söylemek mümkündür. Bahsedilen bu sayı felsefesinin, Herakleitos ve Pythagoras çerçevesinde de açıklama yapmanın mümkün olabileceği yorumlar kısmında ifade edilmiştir.

Altıncı bölüm Khiron (111-119) adını almakla birlikte bu bölümde altı fragman vardır. Bölümün ilk iki fragmanı perhizle ilgili olduğu düşünülen hatta bir tür ölçü kavramlarının da kullanılmış olduğu görülmektedir. Buna ek olarak perhizle yenilebilecek yiyeceklere de fragmanında yer veren Epikharmos, bir önceki fragmanlarda olduğu gibi tarım ile ilgili ifadelere yer vermiştir.

Yedinci bölüm Aşçılık (119-121) adını alır; tek fragmanın olduğu bu bölümde sadece “yarım ölçek” ifadesi geçmektedir. Sekizinci bölüm taşa yazılan bir Epigram’dan (121-123) alıntı olduğu için bölüm bu isimle adlandırılmıştır. Epikharmos’a göre kendisinin toprak tanrısının bir parçası olduğunu ifade ettiği aynı zamanda bu fragmanın da Herakleitos’un 96. Fragmanından izler taşıdığı söylenebilir. Eserin dokuzuncu ve son bölümü Anternor’a (123-125) adını taşıyan bir fragman yer alır. Plutarkhos’un eserinden günümüze gelen bu fragmanda, Epikharmos, Pythagoras’ın Roma efsanelerine göre Romulus’un ardından tahta çıkan kral Numa Pompilius’un hocası olduğunu ifade etmiştir. Eser, kaynakça bölümü (125-127) ile son bulmaktadır.

Sonuç olarak Epikharmos, yaşadığı dönemde komedya türünü en üst zirveye taşımış, bunu yaparken de kendine özgü kullanmış olduğu üslupla kalıcılığını fragmanlarıyla yakalamıştır. Hellence’den Türkçeye yapılmış ilk çeviri niteliği taşıyan bu eseri değerlendirirken erken dönem Hellen edebiyatı etkisini görmek mümkündür. Aynı zamanda fragmanlarda antikçağ felsefesinin ortaya çıkışı ve gelişim süreçlerini de takip edebilir, karakterimizi tamamlayacak cümleler bulabiliriz.

Akdeniz Üniversitesi
Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü

Meryem KARAKURT (PhD.)
karakurtmeryemm@gmail.com

  • Atıf Düzeni
  • Direkt Link
M. Karakurt, Fragmanlar. Yazar: Epikharmos, Çev: C. Çakmak. Libri VI (2020) 287-289.

Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2020/lbr-0266

23 Temmuz 2020 Tolga Karahan
← Psykhe Yunanlarda Ruhlar Kültü ve Ölümsüzlük İnancı
The Great Siege: Malta 1565, 1961, its New Subtitle of 2010-2019, Clash of Cultures: Christian Knights Defend Western Civilization Against the Moslem Tide →

eISSN: 2458-7826

Yayın Gönderme

Çalışmalarınızı Editöryal Prensiplere ve Yazım İlkelerine göre düzenledikten sonra,  libri@akdeniz.edu.tr
adresine gönderebilirsiniz.

SCImago Journal & Country Rank

eISSN: 2458-7826

    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb

    SAYI I (2015)

    SAYI II (2016)

    SAYI III (2017)

    SAYI IV (2018)

    Search for Publication

    En çok okunanlar

    • Antik Çağda Seyahat
      Antik Çağda Seyahat
    • Kader Üzerine
      Kader Üzerine
    • Bizans İmparatorluğu Tarihi
      Bizans İmparatorluğu Tarihi
    • Târih-i Güzîde (Zikr-i Pâdîşâhân-i Selçukiyân)
      Târih-i Güzîde (Zikr-i Pâdîşâhân-i ...
    • Pero Tafur Seyahatnamesi (9 Mayıs 1437 – 22 Mayıs 1438)
      Pero Tafur Seyahatnamesi (9 Mayıs 1...
    • Anadolu’da Hellenistik Bir Başkent Pergamon
      Anadolu’da Hellenistik Bir Ba...
    • Karl Marx, Augustus’un Principatus Rejimi Gerçeçten de Roma Cumhuriyeti’nin Oldukça Mutlu Zamanları Arasında Sayılabilir mi?
      Karl Marx, Augustus’un Principatus ...
    • Anonim Haçlı Tarihi.
      Anonim Haçlı Tarihi.
    • Otağ II: Emir Timur
      Otağ II: Emir Timur
    • Plano Carpini’nin Moğolistan Seyahatnamesi (1245-1247)
      Plano Carpini’nin Moğolistan Seyaha...
    • Uygarlık Anadolu’da Doğdu
      Uygarlık Anadolu’da Doğdu
    • Hesykhios Illustrius: Konstantinoupolis’in Yerel Tarihi
      Hesykhios Illustrius: Konstantinoup...
    • İslâm-Bizans İlişkileri (610 – 847)
      İslâm-Bizans İlişkileri (610 –...
    • Orta Deniz’in Yapımı
      Orta Deniz’in Yapımı
    • Eskiçağ Ahlakları
      Eskiçağ Ahlakları

    PhaseKapakWeb

    eISSN: 2149-7826

    Destekleyenler

    Libri

    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim

    Creative Commons Lisansı
    Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

    Popüler Yayınlar

    • Antik Çağda Seyahat
    • Kader Üzerine
    • Bizans İmparatorluğu Tarihi
    • Târih-i Güzîde (Zikr-i Pâdîşâhân...
    • Pero Tafur Seyahatnamesi (9 Mayı...
    • Anadolu’da Hellenistik Bir...
    • Karl Marx, Augustus’un Principat...

    Son Çıkan Yayınlar

    • Weihungen aus dem Museum von Uşak 14 Ekim 2023
    • Feriale Duranum: XX. Palmyrenorum Cohors’unun Takvimi 28 Nisan 2023
    • A Newly Discovered Two Tomb Inscriptions from Eskişehir / Dorylaion and a Corrigendum 9 Mart 2023
    • Zwei neue Inschriften aus Dorylaion 7 Mart 2023
    • Two New Epitaphs from Termessos 30 Aralık 2022
    • The Physicians of Nikaia (Bithynia) in Light of the Inscriptions 30 Aralık 2022
    • New Inscriptions Found During the Survey in Melli (Kocaaliler) 28 Aralık 2022

    Yayın Arama

    Arşiv

    Flag Counter
    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yayın Etiği
    • Yayın Gönderme
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim
    Copyright © 2015 www.libridergi.org
    • Türkçe