Erken Yunan Felsefesi
John BURNET
ISBN: 9789753971034
Sayfa: 272
Baskı Yılı: 2013
Baskı Yeri: İstanbul
Yayınevi: İdea Yayınevi
LIBRI V (2019) 65-66
Geliş Tarihi: 07.05.2019 | Kabul Tarihi: 19.09.2019
Elektronik Yayın Tarihi: 01.11.2019
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2019
J. Burnet, Erken Yunan Felsefesi. İstanbul 2013. İdea Yayınevi, 272 sayfa. ISBN: 9789753971034
J. Burnet, İskoç asıllı bir klasik dünya uzmanıdır. Kraliyet lisesini bitirdikten sonra Edinburg ve Balliol üniversitelerinde eğitim almıştır. 1887 yılında University of Saint Andrew da Lewis Campbell’in asistanı olur. 1892’den 1926’ya kadar Edinburgh da Latince profesörü olarak çalışır. 1909 yılında Harvard’da Hellen kürsüsü teklif edilmesine rağmen kabul etmez. Burnet, Platon üzerine olan çalışmalarıyla bilinir. Burnet’in ayrıca ısrarla inandığı tezlerinden birisi Sokrates’in Arkhelaos’un öğrencisi olduğu savıdır. Arkhelaos Anaksagorasçı bir gelenekten gelmektedir. Burnet’in diyaloglar üzerine çalışması en az 100 yıl boyunca otorite olarak kabul edilmiştir. Özellikle onun Euthyphron, Apology, Kriton ve Phedon edisyonları uzun bir süre akademisyenler tarafından itibar görmüştür.
Kitap 10 bölümden oluşmaktadır. Miletos okulu, bilim ve din ile ilgili muazzam bir girişin akabinde Burnet bizi presokratik bir filozof yokluğuna çıkarır. Her bir Sokrates öncesi filozofu muazzam bir dipnot ve kaynakça ile en ince ayrıntısına kadar yazmaktadır. Özellikle çağımız felsefenin kökeni araştırmacılarına nispet edercesine felsefenin sözde doğulu kökenlerine ve bu savın ne kadar yetersiz ve sığ olduğunu gözlerimizin önüne sermektedir. Özellikle dipnotların çoğunluğunun eski Yunanca olması da dikkatten kaçmamaktadır. Bir diğer önemli ve yaygın olarak yanlış bilinen matematiğin Mısırlı köklerine de son derece rasyonel bir açıklama getirmektedir. Özellikle ilk filozoflardan Thales’in 28 Mayıs 585 tarihindeki güneş tutulmasının astronomik ve matematiksel açıklamasından yoksun oluşunun açıklanması ve kendisine atfedilen pek çok bilginin yanlış olduğunun kaynakçalara başvurularak ispatlanması son derece önemlidir.
Miletos Okulu (36-65) bölümünde Miletos okulunun 3 büyük ardışık temsilcisi Thales, Anaksimandros ve Anaksimenes çok farklı bir yorum ve bakış açısıyla irdelenmektedir. Elimize geçen hiçbir yazılı belge olmamasına rağmen bu 3 filozofun arkhe anlayışlarının bu kadar doğru yansıtılmış olması son derece önemlidir.
Bilim ve Din (65-100)’de ise Orpheusçuluk ile Din ve felsefenin arasındaki ilişkiye farklı bir soluk getirilir. Özellikle Antikçağ’da bilimin bir din olduğu ve o düzeye dek felsefenin din tarafından etkilendiği ifade edilmektedir. Diğer bir bölüm olan Efesli Herakletios (100-128)’ta Karanlık filozof Herakleitos’un yaşamı hakkında bilgi verdikten sonra onun aforizmalarından 130 tanesi yazılıdır. Yazar tarafından onun yığını küçümseyişinin altındaki nedenler açıklanır ve Herakleitos’un keşfedilmesi anlatılır.
Elealı Parmenides (128-148) bölümünde Parmenides şiirinden Güneş kızlarından ve yolculuğundan bahsedilir. Felsefenin gerçekten materyalist anlamda ulaştığı zirveden konuşulur. Akragaslı Empedokles (148-187)‘te ise politik olayda önemli rol oynayan Empedokles arınma ve kaçınma yoluyla doğum çarkından kurtulmayı sağlamaya çalışan yeni dinin bir vaiziydi. Empedokles’in olmadığına inandığı İskenderiyeli bilginlerin ona yüklediği bir takım şiirlerden bahsedilir.
Diğer bir bölüm olan Pisagorasçılar (204-242)’da ise en gizemli felsefi topluluklardan olan Pisagorculardan ve kurucusu Pythagoras’tan bahsedilir. Sayılarla dünya arasındaki ilişki açıklanır. Genç Eleatikler (228-243) isimli bölümde de Burnet Elea okulunun temsilcileri ve onların yaklaşımları açıklamaktadır. Aristoteles’in Sofist’inde Zenon için diyalektiğin bulucusu olarak söz ettiğinin üzerinde durulur. Zenon’un fragmanları açıklanır. Samoslu Melissos’a değinir. Miletoslu Leukippos (243-256)’ta Leukippos ve Demokritos arasındaki ilişki açıklanır. Theophrastos’un görüşlerinin birinci kitabında Leukippos üzerine yazılanları açıklar ve Leukippos’un kozmolojisi ve görüşleri hakkında bilgi verir. Çalışmanın son bölümü olan Seçmecilik ve tepki (257-272) de ise özellikle bilimin iflası konusu son derece önemlidir. Leukippos’un Thales’in sorusuna olan yanıtı kendi kozmolojisini kurmada yetersiz kalmıştı.
Akdeniz Üniversitesi
Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü
Fatih ÖZEŞ (MA.)
Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2019/lbr-0188