LIBRI
Epigrafi, Çeviri ve Eleştiri Dergisi
  • tr
  • en
  • Ana Sayfa
  • Dergi Hakkında
  • Son Sayı
  • Arşiv
  • Yayın Etiği
  • Yayın Gönderme
  • Yazım İlkeleri
  • Yayın Süreci
  • İletişim
Anasayfa » 2018 » Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV. Yüzyıllar)

Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV. Yüzyıllar)

 

Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV. Yüzyıllar)

Ahmet N. ÖZDAL

ISBN: 9786054944095
Sayfa: 584
Baskı Yılı: 2016
Baskı Yeri: İstanbul
Yayınevi: Selenge Yayınları

LIBRI III (2017) 13-17
DOI: 10.20480/lbr.2018004
Geliş Tarihi: 05.01.2018 | Kabul Tarihi: 14.01.2018
Elektronik Yayın Tarihi: 25.01.2018
Telif Hakkı © Libri Kitap Tanıtımı, Eleştiri ve Çeviri Dergisi, 2018

pdf  PDF indir

references  PDF görüntüle

info  Atıf Düzeni

A. N. ÖZDAL, Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV. Yüzyıllar). İstanbul 2016. Selenge Yayınları, 584 sayfa. ISBN: 9786054944095

Ekonomi, en basit şekliyle, insanların yaşayabilmek için üretme ve ürettikle­rini paylaşma biçimlerinin ve bu eylemlerinden doğan ilişkilerin (ticaret) ta­mamını inceleyen bilim dalı olarak tanımlanmaktadır. Ortaçağ’da Avrupa ve Müslüman dünyasının ticarete bakışı farklılık göstermekteydi. İslamiyet’in diğer din ve toplumlardan ayrıldığı önemli bir nokta da ticarete olan yaklaşı­mın farklılığıydı. Eskiçağ’da hem ticaretle uğraşıp hem de erdemli olmanın olanaksızlığından söz ediliyordu. İslamiyet ise bir din olarak ticareti ve iktisadi gelişmeyi daima teşvik etmiştir. Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar adlı bu eserde İslam toplumlarının tarihinde iktisat ve iktisadi gelişmenin dinamikleri üzerinde durulmaktadır. Yazar esere, çalışmada referans verdiği kaynakların kısa tanıtımlarına yer vererek başlangıç yapmaktadır. Doğrudan ticareti ve ekonomiyi konu alan temel eserler, belirli ürünlerin ticaretiyle uğraşanlar için yazılmış el kitapları, iktisat bilimi ve ticaretin değerlendirildiği eserler, şehir-bölge ve genel tarihler ile ülke ve hanedan tarihlerine ilişkin kaynak eserlerin özet bilgilerini kaydetmektedir.

Eserin Giriş (26-51) bölümünde Ticarete Övgü başlığı altında birçok toplu­mun tarih boyunca ticarete bakışı değerlendirilmekte ve İslam dininin tica­rete olan yaklaşımı noktasında diğer toplumlardan ayrıldığına vurgu yapıl­mak­tadır. Yine Giriş bölümü içerisinde beş ayrı başlık altında Müslüman tüc­carların ticari faaliyet sürecindeki detaylara yer verilmektedir. Ticari faaliyet sürecindeki unsurlardan ilki olan kazanç ve gelir elde etme konularına Kazanç Yolları (30-42) başlığıyla değinilmektedir. Burada İbn Haldun, Maverdi ve İsfahani gibi isimlerin meslekler ve zanaatkârların değerlendirilmesi, tüccar­ların kazanç yolları gibi konuları içeren temel kaynaklardan alıntı ve örnekle­meler yapılmaktadır. Ticari faaliyet unsurlarından ikincisine ‘üretim’, ‘tüke­tim’ ve ‘birikim’ kavramları ile mal yönetimi hususlarının açıklandığı Harcama Biçimleri (42-45) başlığında yer verilmektedir. Üçüncü unsur olan Ticaret Ahlakı (46-47) başlığında meşru kazanç ölçüsü, alışveriş ve ticarette dikkat edilmesi gereken konular, helal ve haram kazanç türleri ve tüccar-müşteri ilişkilerinin anlatımı dini perspektife dayalı olarak yapılmaktadır. Ticari emtia­nın dolaşımı usulü ve stoklama usullerindeki meşru ve gayrimeşru yönlerin betimlendiği konulara ise ticari faaliyet sürecinin dördüncü unsuru olarak Ticaret Usulleri (48-51) başlığı altında yer verilmektedir. Kitabın Giriş bölü­mün­de ticaretin son unsuru Bir İşi Kurup Geliştirmek-Büyütmek (51-66) başlı­ğıyla açıklanmaktadır. Burada kısıtlı sermayeyle de olsa girişimci olmak, ticaret yapabilmek için gerekli olan sermayeyi oluşturmak ve sıfırdan başla­yanlar için sermayeyi artırmak, ticaret ortaklıkları ve uzun mesafeli ticari fa­ali­yetler ile para kazanmak gibi konular ve bu konuların Ortaçağ İslam dünya­sındaki önemi anlatılmaktadır. Ayrıca üretim ve ticaret sürecinde karşılaşıla­bilecek olan zarar ve iflas gibi olası durumların da varlığına, yine bu süreçte şans faktörünün de göz ardı edilemeyeceğine vurgu yapılmaktadır.

Dört temel bölümden oluşan kitabın birinci bölümü İktisadi Durum (67-130) ana başlığı altında Üretim (67-87), Piyasalar (88-129), İktisadi Çöküş (130-136) ve Para (137-163) alt başlıklarıyla anlatılmaktadır. Burada Mezo­potamya, Mısır, Hindistan ve Çin gibi nehir havzalarında kurulan ilk yerleşik uygarlıkların üretim faaliyetleri ve tarımsal üretim bölgeleri detaylarıyla anla­tıl­maktadır. Üretim başlığı altında ele alınan Tarımsal Üretim Bölgeleri ve Üre­tici Grupları alt başlığıyla anlatılan konular ise bu grupların detaylarına iliş­kin bilgiler içermektedir. Şöyle ki, Ortaçağ ekonomisi büyük oranda tarıma dayalıydı. Emeviler, Abbasiler ve Selçuklular için tarım, ekonominin bel kemi­ğini oluşturmaktaydı. Tarım sektöründe çalışan köylüler ise üretici gruplar ara­sında yer almaktaydı. Köylüler ve köylü kadınları tarla işlerinde kocalarına yardımcı olurlar, aralarında özel bir iş bölümü yapılır ve bu şekilde köylülerin üretime aktif katılımı sağlanırdı. Köylülerin sabit üretici konumlarına karşılık göçebeler de üretici gruplar arasında yer alıyordu ve hayvancılık ve bununla ilgili sahalarda üretim faaliyetlerinde bulunuyorlardı. İkinci alt başlık olan Piyasalar bölümünde ise Arz-Talep ve Geçim ile Kriz ve Kıtlık konuları iki alt başlık şeklinde anlatılmaktadır. Burada, piyasa fiyatlarını etkileyen çoklu şart­ların varlığına vurgu yapılmakla birlikte piyasalar için arzu edilen durum, as­gari geçim miktarlarının saptanması, refah seviyesi ve piyasaların canlılığı açı­sından kentler arası farklılıklar ve bu farklılığın medenileşme düzeyindeki fark­lılıklarla ilişkisi gibi konulara değinilmektedir. Kriz ve Kıtlık konusunda ise yaşanan bu krizlerin nedenleri incelenmekte ve bu krizlerin pek çoğunun tetikleyicisinin doğa kaynaklı olduğu tespitine varılmaktadır. Metin içerisinde ise bu tespitler örneklerle desteklenmektedir. Yine aynı başlık altında 950-1150 yılları arasında Yakındoğu ve Ortadoğu’daki krizlerin tarihsel bir özeti tablo biçiminde kaydedilmektedir. Kitabın ilk bölümünün üçüncü alt başlığını oluşturan İktisadi Çöküş’te tarihçiler arasında parlak İslam medeniyetinin bilim, felsefe ve ekonomi gibi pek çok alanda eski ihtişamını yitirip bir geri­leme sürecine girdiğine dair genel bir kanı oluştuğunu ancak bu genel kanının yıkılmasının gerekliliğine vurgu yapılmaktadır. Bu gerekliliği doğuran neden­se X. yüzyıldan itibaren artık tek bir İslam medeniyetinden söz edilemeyeceği ve dolayısıyla da birbirinden bağımsız İslam uygarlıklarının tamamında böy­lesi bir ekonomik çöküşün yaşanamayacağı şeklinde ifade edilmektedir. Bu bölümün son alt başlığını ise Para oluşturmaktadır. Burada paranın değişim aracı olma, mal ve hizmetlerin değer ölçüsü olma ve gelecekteki işlemler için değer rezervi olma fonksiyonları anlatılmakta ve bu fonksiyonların icra edile­bilmesi bakımından da paranın değeri anlatılmaktadır. Ayrıca para akışları ve paranın değerinin düşürülmesi ve bu düşüşlerin nedenleri de bu bölümde ele alınmaktadır.

İkinci bölüm Ticaret (164-341) ana başlığı altında, Satınalım (164-189), Yollar ve Güzergâhlar (189-235), Nakliyat ve Lojistik (236-276), Satış (277-314) ve Pazarlama (315-341) olarak beş alt başlık şeklinde anlatılmaktadır. Burada ticaret kolonileri, satın alma adetleri, yabancı ülke adetleri, ticaret yolları, sınırlar ve İslam uygarlığının kıyıları, kervan ve deniz yolculuğu ve bu yol­lardaki olası tehlikeler anlatılmakta bunun yanı sıra taşımacılıktaki liman ve gümrük konuları ve serbest dolaşım belgelerine ait bilgiler ve depolama yöntemleri açıklanmaktadır. Ayrıca kentlerdeki büyük pazarlar, geçici pazar­lar, fuar ve panayırlar ile buralardaki pazarlama ve fiyatlandırma konularına dair detaylı bilgiler de kaydedilmektedir.

Ticari İşlem (342-391) başlığı altındaki üçüncü bölüm ise Ödeme Araçları (342-345), Bankacılık (346-352), Kıymetli Evrak (352-356), Borsa Oyunları (356-358), Ticari Ortaklıklar (358-362), Ticari Yazışmalar, Muhasebe ve Bel­geler (362-366), Posta/İletişim Sistemi (367-368) ve İşletmecilik (368-391) ola­rak sekiz alt başlık altında detaylandırılmaktadır. Burada Ortaçağ İslam dün­yasında para ve değerli metallerin yanı sıra değerli taşlar, pamuklu kumaşlar, istiridye, midye, salyangoz ve deniz kabukları gibi materyallerin de ödeme aracı olarak kullanıldığı anlatılmaktadır. Bankacılık sisteminde Ortaçağ ban­ka­larının modern bankacılığın unsurları olan borç verme, emanet para kabul etme ve darphane ile halk arasında aracılık yapma unsurlarının tamamını içerdiği ifade edilmektedir. Ticari faaliyet sürecinde kaybolma, gasp, taşıma güçlüğü ve çalınma gibi nakit taşıma risklerine karşı geliştirilen tedbir nite­liğindeki ‘suftece’ adında kıymetli evrakların varlığı ve Ortaçağ İslam dünya­sında kullanılan bu suftece sisteminin detaylarına yer verilmektedir. Yine bu bölümde ticari ortaklıklar, bu ortaklıklar sırasında ortaya konulan sermaye ve elde edilen kar paylaşımına ilişkin koşullar açıklanmakla birlikte ticari yazış­malar sırasında kullanılan belgeler de örneklendirilerek açıklanmaktadır. Ayrıca Ortaçağ İslam devletlerinin tamamında adı ve içeriği bölgeden böl­geye değişen posta sistemlerinin varlığından söz edilmektedir. İşletmecilik unsuru olarak Suriye örneğinden hareketle sabun imalatı, Basra Körfezi örne­ğinden hareketle inci avcılığı, maden ve değerli taşların çıkarılması, gül suyu ve esansı üretimi, şeker üretimi, hamam işletmeciliği, içme suyu dağıtıcılığı, soğutma teknolojisinin geliştirilmesiyle birlikte buz satıcılığı ve seyyar satıcı­ların varlığı ifade edilmektedir.

Kitabın son bölümü olan dördüncü bölüm Tüccar (392-509) ana başlığı altında Hayat Standartları, Gündelik Yaşam ve Alışkanlıklar (392-427), Tüccar & Ailesi (428-437), Sosyal/Dini Sorumluluk (437-440), Toplumsal Konum ve Sosyal Statü (440-444), Bağlantılar & Networking (445-455), Örgütlenme (456-487) ve Tüccar-Etkileri (488-509) olarak yedi alt başlıktan oluşmaktadır. Burada tüccarların yaşam alanları, kazanım ve sermayeleri, birikim ve miras­ları, Ortaçağdaki ortalama yaşam süreleri, aktif ticari yaşam süreleri, tüccar­ların kariyer ve kariyer süreçlerindeki değişiklikler, Ortaçağ İslam dünyasın­daki gulam savaşçılar ve köleler dâhil tüm sınıfların görünümleri, giyim tarz­ları, edinilmiş alışkanlıkları, yine Ortaçağ tüccarlarının hak arama ve ticari zekâ ölçülerine değinilmektedir. İkinci aşamada Ortaçağ tüccarlarının aileleri ve onların yaşam biçimleri ele alınmaktadır. Yine tüccarların, özellikle büyük sermaye sahiplerinin, servetlerini artırma uğraşı içerisindeyken sosyal ve dini sorumluluklarının varlığına dikkat çekilmektedir. Tüccarların Ortaçağ İslam dünyasında sosyal statüleri ve toplumdaki yerlerine ilişkin sıralamalara yer verilmektedir. Ticari ilişkiler kurma ve yeni iş kazanımları noktasındaki net­workler açıklanmaktadır. Örgütlenme konusunda Karimî ve Solî tüccar örgüt­lerinin anlatımına yer verilmektedir. Takibinde İpekyolu tüccarları, Bulgar tüc­carlar, Mağribi tüccarlar, Şii tüccarlar gibi pek çok tüccar diasporası anla­tıl­maktadır. Daha sonra yabancı tüccarlar ve bu tüccarların ticari eğilim ve faaliyetleri ele alınmaktadır. Tarımsal ürünler, gemicilik teknikleri, teknoloji ve kültürlerin aktarılması konularının özelinde ticari faaliyetlerin önemi ve tüccarların bu süreçteki etkilerine vurgu yapılmaktadır. Yine bu noktada iletişimin temel unsuru olan ortak ticaret dillerinden de söz edilmektedir.

Sonuç olarak kitapta Ortaçağ ekonomisinin belirleyici unsurları, Ortaçağ Müs­lüman dünyasının ticaret olgusuna bakış açısı, üretim faaliyetleri ve bu sü­reçteki manevi dinamiklerin detaylarıyla anlatılmış olması bakımından Or­taçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar adlı bu çalışma Ortaçağ araştır­macılarının ekonomi çalışmalarında kullanabileceği nitelikli bir eser olarak karşımıza çıkmaktadır.

Akdeniz Üniversitesi
Akdeniz Uygarlıkları Araştırma Enstitüsü

Gizem MUSUL (Arş. Gör.) 
gizemmusul@akdeniz.edu.tr

  • Atıf Düzeni
  • Direkt Link

G. Musul, Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV. Yüzyıllar). Yazar: A. N. Özdal, Libri IV (2018) 13-17. DOI: 10.20480/lbr.2018004

Kalıcı bağlantı adresi: http://www.libridergi.org/2018/lbr-0134

27 Ocak 2018 Fatih YILMAZ
← Emevî Devleti Tarihi
Selçuklu Anadolu’sunda Beslenme ve Yemek Kültürü →

eISSN: 2458-7826

Yayın Gönderme

Çalışmalarınızı Editöryal Prensiplere ve Yazım İlkelerine göre düzenledikten sonra,  libri@akdeniz.edu.tr
adresine gönderebilirsiniz.

SCImago Journal & Country Rank

eISSN: 2458-7826

    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb
    PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb PhaseKapakWeb

    SAYI I (2015)

    SAYI II (2016)

    SAYI III (2017)

    SAYI IV (2018)

    Search for Publication

    En çok okunanlar

    • The Treaty Between Rome and Lycia of 46 BC
      The Treaty Between Rome and Lycia o...
    • Bizanslılar
      Bizanslılar
    • Savaşçı Kadınlar Amazonlar
      Savaşçı Kadınlar Amazonlar
    • Lycia and Classical Archaeology: The Changing Nature of Archaeology in Turkey
      Lycia and Classical Archaeology: Th...
    • Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eski Eser Koleksiyonu: Grek, Roma ve Bizans Sikkeleri
      Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi...
    • Müslümanların İktisadi Düşünce ve Analize Katkıları
      Müslümanların İktisadi Düşünce ve A...
    • Intercession and Succession, Enlightenment and Reflection: The Inscriptional Program of the Karatay Madrasa, Konya
      Intercession and Succession, Enligh...
    • Roma: Kartalların İmparatorluğu
      Roma: Kartalların İmparatorluğu
    • Kahramanın Doğuş Miti: Mitolojinin Psikolojik Yorumu
      Kahramanın Doğuş Miti: Mitolojinin ...
    • Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu
      Selçuklu Devleti’nin Kuruluşu
    • Mitolojiden Alegoriye
      Mitolojiden Alegoriye
    • Kapadokya’da Zeus Kültü
      Kapadokya’da Zeus Kültü
    • Senatus’ta Adaylık Toga’sıyla Rakipleri C. Antonius ve L. Catilina Aleyhine Konuşma
      Senatus’ta Adaylık Toga’sıyla Rakip...
    • Büyük Konstantin: Yenilmez İmparator, Muzaffer Hıristiyan
      Büyük Konstantin: Yenilmez İmparato...
    • Jül Sezar’ın Ölümü: Tarihteki En Ünlü Suikastın Öyküsü
      Jül Sezar’ın Ölümü: Tarihteki En Ün...

    PhaseKapakWeb

    eISSN: 2149-7826

    Destekleyenler

    Libri

    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim

    Creative Commons Lisansı
    Bu eser Creative Commons Atıf-GayriTicari-AynıLisanslaPaylaş 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.

    Popüler Yayınlar

    • The Treaty Between Rome and Lyci...
    • Bizanslılar
    • Savaşçı Kadınlar Amazonlar
    • Lycia and Classical Archaeology:...
    • Ege Üniversitesi Edebiyat Fakült...
    • Müslümanların İktisadi Düşünce v...
    • Intercession and Succession, Enl...

    Son Çıkan Yayınlar

    • Weihungen aus dem Museum von Uşak 14 Ekim 2023
    • Feriale Duranum: XX. Palmyrenorum Cohors’unun Takvimi 28 Nisan 2023
    • A Newly Discovered Two Tomb Inscriptions from Eskişehir / Dorylaion and a Corrigendum 9 Mart 2023
    • Zwei neue Inschriften aus Dorylaion 7 Mart 2023
    • Two New Epitaphs from Termessos 30 Aralık 2022
    • The Physicians of Nikaia (Bithynia) in Light of the Inscriptions 30 Aralık 2022
    • New Inscriptions Found During the Survey in Melli (Kocaaliler) 28 Aralık 2022

    Yayın Arama

    Arşiv

    Flag Counter
    • Ana Sayfa
    • Dergi Hakkında
    • Son Sayı
    • Arşiv
    • Yayın Etiği
    • Yayın Gönderme
    • Yazım İlkeleri
    • Yayın Süreci
    • İletişim
    Copyright © 2015 www.libridergi.org
    • Türkçe
    • English (İngilizce)