Mağara Ressamları: Dünyanın İlk Sanatçılarının Gizemli Dünyası

G. CURTIS, Mağara Ressamları: Dünyanın İlk Sanatçılarının Gizemli Dünyası. İstanbul 2017. Redingot Kitap, 342 sayfa (32 resim ve bir kroki ile birlikte). Çev. H. DİKMEN. ISBN: 9786056727146

Gregory Curtis, aylık basılan bir dergide yirmi yıl editörlük yapmış olan Ameri­kalı bir yazardır. Mağara Ressamları, yazarın Fransa’da kızıyla yapmış olduğu bir mağara ziyareti sonrasında uyanan merakının bir ürünü olarak 2006 yılın­da The Cave Painters: Probing the Mysteries of the World’s First Artists adıyla son halini almış ve basılmıştır. Yazarın ayrıca Melos’ta bulunmuş olan Venüs heykelinin serüvenini anlatan Disarmed: The Story of the Venus de Milo adlı bir kitabı daha bulunmaktadır.

Eser, İçindekiler ve Giriş kısımları ile başlamakta, akabinde on ayrı bölüm ile devam etmekte ve de Teşekkür, Notlar, Kaynakça, Dizin, İlüstrasyon Listesi kısımlarıyla son bulmaktadır. Giriş – Çıplak Mağara Adamı (11-25) bölümün­de yazar kızıyla birlikte Dordogne’deki Font-de-Gaume Mağarası gezisinden ve bu mağarada görmüş olduğu binlerce yıllık mağara resimlerinin kendisi üzerinde bırakmış olduğu etkiden bahsetmektedir. Kitabının sıradan okuyu­culara da hitap etmesini amaçlayan Curtis, kitapta kullanmış olduğu kronolo­jik dönemleri, terimleri ve yazım dilini de açıklamaktadır.

Yazar Baştan Çıkarıcı Balta; İyi Giyimli Yeni Gelenler (25-58) başlığını taşı­yan birinci bölümde mağara resimlerinin yapılmış olduğu dönemlerdeki ik­lim, doğa ve çevre koşullarını değerlendirerek bu insanları resim yapmaya yön­len­diren gelişmeler hakkında yorumlarda bulunur. Homo Sapiens türü­nün İspanya ve Fransa’yı ayıran Pirenelere varışıyla birlikte bölgenin yerlileri olan Neandertallerin yaşamındaki değişiklikler ve sayılarının gittikçe azalarak yok oluşları da yazarın bu bölümde değinmiş olduğu konular arasındadır.

Bir Kuşkucu Hatasını Kabul Ediyor; Bayan Mary E. Boyle’un Tutkusu (59-103) adlı ikinci bölümde İspanyol bir aristokrat ve bilim adamı olan Don Mar­celino Sanz de Sautuola’nın, kendisinin Altamira’da keşfettiği şaşırtıcı resim­lerin gerçekliğine inanmayan bilim insanları tarafından karşılaştığı tepkilere değinilmektedir. Sautuola’ya önyargılı bir şekilde büyük tepki göstermiş olan Cartailhac’ın yeni mağara keşiflerinin ardından Sautuoula’nın haklılığını kabul edişi ile kariyeri başlayacak olan Tarih Öncesinin Papası Henri Breuil’in çalış­maları ve bu çalışmaları esnasında onun yanında olan Mary E. Boyle’un tarih öncesine tutkusu anlatılmaktadır.

Asil Robot, Meraklı Bir Köpek; Başrahibin Dağdaki Vaazları (104-118) adlı üçün­cü bölümde Curtis, 1940 yılında halk arasındaki söylentiler sebebiyle ha­zine aramaya çıkan dört maceraperest gençten biri olan Ravidat’ın köpeği Robot ile beraber Lascaux Mağarası’nın keşfini anlatmaktadır. Keşif esnasın­da Lascaux’un bulunduğu Montignac’a çok yakında bulunan Breuil’in bu keş­fe müdahil olması ve meraklı bölge halkı ile iletişimi de yazarın bölümde ver­diği bilgiler arasındadır.

Büyük Siyah İnek; Bir At Nasıl Resmedilir? (119-153) başlıklı dördüncü bö­lümde yazar, Fransa’da bilinen tüm Paleolitik sanatın onda birini içerisinde bulundurarak hem sanat hem de arkeoloji alanlarında en önemli mağara olan Lascaux Mağarası’nın bölümlerine ve burada bulunan resim ile gravür­lere değinmektedir. Lascaux Mağarası’ndaki resimlerin yorumu, tasvir edilen hayvanlar, resim yapım aşamaları ve yöntemleri yazar tarafından değinilen diğer konular arasındadır. Curtis, Lascaux resimlerinin muhtemel anlamları üze­rine düşüncelerini açıklar ve Felix Garrigou’nun 1864’te Niaux Mağa­rası’nda kendisine sorduğu soruyla baş başa kalır: “Duvarda resimler var. Ne anlama geliyor olabilirler?”

Beşinci bölüm Bizonlar Arasında Fırtınalı Bir Piyes; Altın Oran (154-169) baş­lığını taşımaktadır. Bu bölümde bir sanat tarihçisi ve entelektüel olan Max Raphael’in mağara resimlerini anlamlandırma çabası ele alınmaktadır. Rap­hael’e göre mağara resimlerinin anlamı tek tek değil, ancak bir kompozisyon olarak ele alınırsa bulunabilir ve yine ona göre Breuil ile diğer tarih öncesi araştırmacıların resimleri anlamlandırmaya çalışırken yardımına başvurduk­ları etnografya onları sadece yanlış yöne sürükleyebilir.

Canlı Ama Güvenilmez Bir Yaratıcılık; Tuhaf, Sembolik Oklar (170-185) adlı altıncı bölümde Raphael tarafından intiharından önce temize çekilmiş olan otuz sayfalık bir müsveddenin Anette Laming-Emperaire’ye gönderilmesi sü­reci aktarılmaktadır. Akabinde, bu müsveddenin Laming’in düşünceleri üze­rin­de etki etmesi sonucunda kendisinin kaleme almış olduğu Paleolitik Taş Re­simleme Sanatının Anlamı kitabındaki tarih öncesi araştırma yöntemi ara­yışına değinilmektedir.

Curtis Üç Dişli Mızrak Şeklindeki Mağara; Çiftleşme Değil Birleşim (186-206) başlığını verdiği yedinci bölümde Anette Laming’in tez danışmanı Andre Leroi-Gourhan’ın tarih öncesi sanatı anlamak için öne sürdüğü “figürlerin düzenlenme biçimleri ve gruplanmalarının önemli olduğu” düşüncesinin or­ta­ya çıkışını ve serüvenini anlatmaktadır. Gourhan’ın mağara figürlerini eril/ dişil gruplama düşüncelerinden ve arkeolojik araştırmalara kazandırmış ol­du­ğu dikey kazı yerine yatay katman kazısını uyguladığı Pincevent’teki Pale­olitik yaşam alanındaki buluntulardan yola çıkarak Paleolitik yaşam ile ilgili yorumlarına da bölümde değinilmektedir.

Bir Teknede Üç Erkek Kardeş; Büyücü (207-232) başlıklı sekizinci bölümde, Béougën ailesine ait bir arazide bulunan Les Trois-Freres’in, Kont Henri’nin daha sonra üçü de tarihle ilgilenecek ve birer bilim insanı olacak oğulları tara­fından keşfediliş hikâyeleri anlatılmaktadır. Ayrıca üç çocuktan biri olan ve ken­dini mağaralara adamış olan Robert Béougën rehberliğinde Les Trois-Fre­res’i ziyaret eden Curtis’in izlenimleri ve başta Büyücü olmak üzere onu et­kileyen figürlerden bahsedilmektedir.

Dokuzuncu bölüm Bir Sualtı Geçidi; Kaya Üzerindeki Kafatası (233-282) başlığını taşımaktadır. Bu bölümde Fransa Kültür Bakanlığı’nda tarih öncesi sanat alanında danışmanlık mevkiine kadar ulaşmış olan Jean Clottes’in gö­rev süreci boyunca tarih öncesi araştırmalar ve keşifler ile ilgili olarak başın­dan geçenler konu edilmiştir. Akabinde, geçmişi 27.000 yıl geriye giden Cosquer Mağarası’nın keşfiyle, D. Vialou’nun şiddetli karşı çıkışları, kabul gören kronolojileri keşfi ile altüst eden ve içerisinde 32.000 yıllık figürler bu­lun­duran Chauvet Mağarası, David Lewis-Williams ile Clottes’in mağara fi­gür­lerini dini bir ritüelin parçası olarak yorumlamaları ve bunu The Shamans of Prehistory (Tarih Öncesi Şamanları) eseriyle sonuçlandırmaları ele alınır.

Tuhaf, Stilize Edilmiş Kadınlar; Dünya Altında Başka Dünya (283-296) baş­lıklı son ve onuncu bölümde Curtis, belirli zaman veya mekânlara dair küçük farklılıklara rağmen 20.000 yıldan fazla bir süreyle resimli mağara üreten kül­tür­lerin yorumunu yapmaktadır.

Çalışma, yazarın araştırmaları sırasında kendisine destek verenlere şük­ran­larını sunduğu Teşekkür (297-299), dipnotların bölümlere göre ayrılmış halde bulunduğu Notlar (301-306), konu hakkında zengin bir araştırma listesi içeren Kaynakça (307-331), detaylı arama yapmayı mümkün kılan Dizin (333-340) ve kitapta bulunan fotoğraf, kroki ve çizimlerin listesi olan İllüstrasyon Listesi (341-342) kısımlarıyla son bulunmaktadır.

Tarih öncesi sanatın önemli bir bölümü olan mağara resimleri konusunda son 150 yıllık keşifler, araştırma ve eserler tarihine detaylıca değinen bu eser özellikle mağara resimlerinin anlamını bulmaya çalışan bilim insanlarının ça­lış­malarının tarihsel bir kronolojisini akıcı bir anlatımla okuyuculara sunmak­tadır. Hem kısa biyografiler hem görseller hem de 1860’lardan günümüze ka­dar verilmiş eserlerin ana hatlarını içeren Mağara Ressamları, dönemine ışık tutacak bir eser niteliğindedir.

Mağara Ressamları: Dünyanın İlk Sanatçılarının Gizemli Dünyası

G. CURTIS, Mağara Ressamları: Dünyanın İlk Sanatçılarının Gizemli Dünyası. İstanbul 2017. Redingot Kitap, 342 sayfa (32 resim ve bir kroki ile birlikte). Çev. H. DİKMEN. ISBN: 9786056727146

Gregory Curtis, aylık basılan bir dergide yirmi yıl editörlük yapmış olan Ameri­kalı bir yazardır. Mağara Ressamları, yazarın Fransa’da kızıyla yapmış olduğu bir mağara ziyareti sonrasında uyanan merakının bir ürünü olarak 2006 yılın­da The Cave Painters: Probing the Mysteries of the World’s First Artists adıyla son halini almış ve basılmıştır. Yazarın ayrıca Melos’ta bulunmuş olan Venüs heykelinin serüvenini anlatan Disarmed: The Story of the Venus de Milo adlı bir kitabı daha bulunmaktadır.

Eser, İçindekiler ve Giriş kısımları ile başlamakta, akabinde on ayrı bölüm ile devam etmekte ve de Teşekkür, Notlar, Kaynakça, Dizin, İlüstrasyon Listesi kısımlarıyla son bulmaktadır. Giriş – Çıplak Mağara Adamı (11-25) bölümün­de yazar kızıyla birlikte Dordogne’deki Font-de-Gaume Mağarası gezisinden ve bu mağarada görmüş olduğu binlerce yıllık mağara resimlerinin kendisi üzerinde bırakmış olduğu etkiden bahsetmektedir. Kitabının sıradan okuyu­culara da hitap etmesini amaçlayan Curtis, kitapta kullanmış olduğu kronolo­jik dönemleri, terimleri ve yazım dilini de açıklamaktadır.

Yazar Baştan Çıkarıcı Balta; İyi Giyimli Yeni Gelenler (25-58) başlığını taşı­yan birinci bölümde mağara resimlerinin yapılmış olduğu dönemlerdeki ik­lim, doğa ve çevre koşullarını değerlendirerek bu insanları resim yapmaya yön­len­diren gelişmeler hakkında yorumlarda bulunur. Homo Sapiens türü­nün İspanya ve Fransa’yı ayıran Pirenelere varışıyla birlikte bölgenin yerlileri olan Neandertallerin yaşamındaki değişiklikler ve sayılarının gittikçe azalarak yok oluşları da yazarın bu bölümde değinmiş olduğu konular arasındadır.

Bir Kuşkucu Hatasını Kabul Ediyor; Bayan Mary E. Boyle’un Tutkusu (59-103) adlı ikinci bölümde İspanyol bir aristokrat ve bilim adamı olan Don Mar­celino Sanz de Sautuola’nın, kendisinin Altamira’da keşfettiği şaşırtıcı resim­lerin gerçekliğine inanmayan bilim insanları tarafından karşılaştığı tepkilere değinilmektedir. Sautuola’ya önyargılı bir şekilde büyük tepki göstermiş olan Cartailhac’ın yeni mağara keşiflerinin ardından Sautuoula’nın haklılığını kabul edişi ile kariyeri başlayacak olan Tarih Öncesinin Papası Henri Breuil’in çalış­maları ve bu çalışmaları esnasında onun yanında olan Mary E. Boyle’un tarih öncesine tutkusu anlatılmaktadır.

Asil Robot, Meraklı Bir Köpek; Başrahibin Dağdaki Vaazları (104-118) adlı üçün­cü bölümde Curtis, 1940 yılında halk arasındaki söylentiler sebebiyle ha­zine aramaya çıkan dört maceraperest gençten biri olan Ravidat’ın köpeği Robot ile beraber Lascaux Mağarası’nın keşfini anlatmaktadır. Keşif esnasın­da Lascaux’un bulunduğu Montignac’a çok yakında bulunan Breuil’in bu keş­fe müdahil olması ve meraklı bölge halkı ile iletişimi de yazarın bölümde ver­diği bilgiler arasındadır.

Büyük Siyah İnek; Bir At Nasıl Resmedilir? (119-153) başlıklı dördüncü bö­lümde yazar, Fransa’da bilinen tüm Paleolitik sanatın onda birini içerisinde bulundurarak hem sanat hem de arkeoloji alanlarında en önemli mağara olan Lascaux Mağarası’nın bölümlerine ve burada bulunan resim ile gravür­lere değinmektedir. Lascaux Mağarası’ndaki resimlerin yorumu, tasvir edilen hayvanlar, resim yapım aşamaları ve yöntemleri yazar tarafından değinilen diğer konular arasındadır. Curtis, Lascaux resimlerinin muhtemel anlamları üze­rine düşüncelerini açıklar ve Felix Garrigou’nun 1864’te Niaux Mağa­rası’nda kendisine sorduğu soruyla baş başa kalır: “Duvarda resimler var. Ne anlama geliyor olabilirler?”

Beşinci bölüm Bizonlar Arasında Fırtınalı Bir Piyes; Altın Oran (154-169) baş­lığını taşımaktadır. Bu bölümde bir sanat tarihçisi ve entelektüel olan Max Raphael’in mağara resimlerini anlamlandırma çabası ele alınmaktadır. Rap­hael’e göre mağara resimlerinin anlamı tek tek değil, ancak bir kompozisyon olarak ele alınırsa bulunabilir ve yine ona göre Breuil ile diğer tarih öncesi araştırmacıların resimleri anlamlandırmaya çalışırken yardımına başvurduk­ları etnografya onları sadece yanlış yöne sürükleyebilir.

Canlı Ama Güvenilmez Bir Yaratıcılık; Tuhaf, Sembolik Oklar (170-185) adlı altıncı bölümde Raphael tarafından intiharından önce temize çekilmiş olan otuz sayfalık bir müsveddenin Anette Laming-Emperaire’ye gönderilmesi sü­reci aktarılmaktadır. Akabinde, bu müsveddenin Laming’in düşünceleri üze­rin­de etki etmesi sonucunda kendisinin kaleme almış olduğu Paleolitik Taş Re­simleme Sanatının Anlamı kitabındaki tarih öncesi araştırma yöntemi ara­yışına değinilmektedir.

Curtis Üç Dişli Mızrak Şeklindeki Mağara; Çiftleşme Değil Birleşim (186-206) başlığını verdiği yedinci bölümde Anette Laming’in tez danışmanı Andre Leroi-Gourhan’ın tarih öncesi sanatı anlamak için öne sürdüğü “figürlerin düzenlenme biçimleri ve gruplanmalarının önemli olduğu” düşüncesinin or­ta­ya çıkışını ve serüvenini anlatmaktadır. Gourhan’ın mağara figürlerini eril/ dişil gruplama düşüncelerinden ve arkeolojik araştırmalara kazandırmış ol­du­ğu dikey kazı yerine yatay katman kazısını uyguladığı Pincevent’teki Pale­olitik yaşam alanındaki buluntulardan yola çıkarak Paleolitik yaşam ile ilgili yorumlarına da bölümde değinilmektedir.

Bir Teknede Üç Erkek Kardeş; Büyücü (207-232) başlıklı sekizinci bölümde, Béougën ailesine ait bir arazide bulunan Les Trois-Freres’in, Kont Henri’nin daha sonra üçü de tarihle ilgilenecek ve birer bilim insanı olacak oğulları tara­fından keşfediliş hikâyeleri anlatılmaktadır. Ayrıca üç çocuktan biri olan ve ken­dini mağaralara adamış olan Robert Béougën rehberliğinde Les Trois-Fre­res’i ziyaret eden Curtis’in izlenimleri ve başta Büyücü olmak üzere onu et­kileyen figürlerden bahsedilmektedir.

Dokuzuncu bölüm Bir Sualtı Geçidi; Kaya Üzerindeki Kafatası (233-282) başlığını taşımaktadır. Bu bölümde Fransa Kültür Bakanlığı’nda tarih öncesi sanat alanında danışmanlık mevkiine kadar ulaşmış olan Jean Clottes’in gö­rev süreci boyunca tarih öncesi araştırmalar ve keşifler ile ilgili olarak başın­dan geçenler konu edilmiştir. Akabinde, geçmişi 27.000 yıl geriye giden Cosquer Mağarası’nın keşfiyle, D. Vialou’nun şiddetli karşı çıkışları, kabul gören kronolojileri keşfi ile altüst eden ve içerisinde 32.000 yıllık figürler bu­lun­duran Chauvet Mağarası, David Lewis-Williams ile Clottes’in mağara fi­gür­lerini dini bir ritüelin parçası olarak yorumlamaları ve bunu The Shamans of Prehistory (Tarih Öncesi Şamanları) eseriyle sonuçlandırmaları ele alınır.

Tuhaf, Stilize Edilmiş Kadınlar; Dünya Altında Başka Dünya (283-296) baş­lıklı son ve onuncu bölümde Curtis, belirli zaman veya mekânlara dair küçük farklılıklara rağmen 20.000 yıldan fazla bir süreyle resimli mağara üreten kül­tür­lerin yorumunu yapmaktadır.

Çalışma, yazarın araştırmaları sırasında kendisine destek verenlere şük­ran­larını sunduğu Teşekkür (297-299), dipnotların bölümlere göre ayrılmış halde bulunduğu Notlar (301-306), konu hakkında zengin bir araştırma listesi içeren Kaynakça (307-331), detaylı arama yapmayı mümkün kılan Dizin (333-340) ve kitapta bulunan fotoğraf, kroki ve çizimlerin listesi olan İllüstrasyon Listesi (341-342) kısımlarıyla son bulunmaktadır.

Tarih öncesi sanatın önemli bir bölümü olan mağara resimleri konusunda son 150 yıllık keşifler, araştırma ve eserler tarihine detaylıca değinen bu eser özellikle mağara resimlerinin anlamını bulmaya çalışan bilim insanlarının ça­lış­malarının tarihsel bir kronolojisini akıcı bir anlatımla okuyuculara sunmak­tadır. Hem kısa biyografiler hem görseller hem de 1860’lardan günümüze ka­dar verilmiş eserlerin ana hatlarını içeren Mağara Ressamları, dönemine ışık tutacak bir eser niteliğindedir.