Küçük Topla Egzersiz Hakkında

GALENOS, KÜÇÜK TOP İLE EGZERSİZ HAKKINDA

I. Ey Epigenes, fiziksel egzersizlerin sağlık için ne kadar yararlı olduğu ve onun yiyeceklerden önce gelmesi gerektiğinden, geçmişteki insanlar – hem filozofların hem de hekimlerin en iyileri yete­rince bahsettiler. Ancak küçük topla yapılan egzersizlerin diğer şeylerin ne kadar ötesinde oldu­ğunu, daha önce hiç kimse layıkıyla uzun uzadıya anlatmadı. Şu hâlde bildiğimiz şeyleri söyleme­miz doğru olur; böylece bunlar sanatını en iyi şekilde uygulamış olan senin tarafından değerlendi­rilecek, bu bilgiyi paylaştığında ise diğerlerine de yararlı olacaktır.

Zira tüm fiziksel egzersizlerin içinde en iyisinin, sadece (900K) bedeni sıkı bir şekilde çalıştırmaya değil, bilakis ruhu da hoşnut etmeye muktedir olan egzersizler olduğunu söylüyorum. Köpeklerle ve diğer vahşi hayvanlarla yapılan avları keşfeden, bunlardaki eforu zevk, haz ve ün severlikle har­man­layanlar, insan doğasını iyi bir şekilde öğrenmiş olan bilge insanlardı. Zira ruhun devinimi o derece güçlüdür ki birçoğu sadece hoşnut olduğu için hastalıklardan kurtulurken, birçoğu da sı­kıntı içinde olduğundan ele geçirildiler. Bedeni ilgilendiren durumlardan hiçbiri, ruhu ilgilendiren­lere üstün ge­lecek kadar güçlü değildir. Bu nedenle ne tür olursa olsun ruhun hareketlerini ihmal etmemek gere­kir, bedenin (hare­ketlerinden) daha çok (ruhunkilerle) ilgilenilmelidir, çünkü ruh bedenden çok daha önemlidir. Bu, el­bette zevkle yapılan tüm egzersizler için müşterektir, ancak küçük top aracılığıyla (yapılan) egzersizlerin dikkat çekici özelliklerini, şimdi ayrıntılı olarak anlata­cağım.

II. İlk olarak, uygulanması kolaydır. Her halükârda en azından diğer tüm, vahşi hayvan avları ve kö­pek­lerle avlanma uygulamaları için ne kadar hazırlığa ve de boş zamana ihtiyaç olduğunu düşü­nürsen, (901K) açıkça anlayacaksın ki, ne kamusal işlerle uğraşanlardan ne de sanat icra edenler­den hiç kim­senin böylesi egzersizleri uygulaması mümkündür. Zira (bunlar için) insanın hatırı sayı­lır şekilde zen­gin ve azımsanmayacak kadar boş zamana sahip olması gerekir. Küçük topla egzersiz sadece bir phil­ant­ropos için değildir, çünkü en fakir olanlar bile bunun için araçtan yoksun kalmaz­lar, – ağlara, si­lahlara, atlara, av köpeklerine değil, bilakis tek bir topa ihtiyaç vardır ve küçük olanı bile (yeter). – Üstelik, diğer fiziksel aktivitelere karşı ihtiyatlıdır öyle ki onun yüzünden diğer eg­zersizlerin hiçbirini ihmal et­meyi gerektirmez. Ve doğrusu, tamamen insani bir eyleme ve faaliyete izin veren bir şeyden daha kolay ne olabilir? Zira avlarla ilgili egzersizleri kullanabilme kolaylığı bize bağlı değildir; ekip­man­ların temin edilmesi için hazırlık zenginliği ve uygun zamanın gözetilmesi için boş zaman aylaklığı ge­rektirir. Bu egzersiz için ekipmanların hazırlığı en fakir olanlar için bile kolaydır, ayrıca yeteri kadar meşgul olanlar da fayda görme fırsatını elde eder. O halde uygulan­masının kolaylığı dolayısıyla çok elverişlidir.

Eğer (küçük topla) (902K) egzersizlerin her biri için neye muktedir olduğunu ve doğasının ne oldu­ğunu dikkatlice inceleyecek olsan, bu egzersizin diğerlerinin içinde en faydalısı olduğunu bilhassa öğrenirsin. Zira güçlü ya da yumuşak olduğunu ya da yukarıdansa aşağı kısımları daha çok, ya da diğerlerinden ziyade (bedenin) bir kısmını hareket ettirdiğini keşfedeceksin, örneğin bel, baş, kol­lar ya da göğüs kafesi. Diğer (egzersizlerden) hiçbiri bedenin tüm parçalarını eşit olarak hareket ettir­mez, ayrıca son derece güçlü hale getirebilir ya da son derece yumuşak seviyeye indirebilir, bu sa­dece küçük topla egzersiz aracılığıyla olur. Bizzat bireysel istekler ve vücudun ortaya çıkan ihtiyaçları doğrultusunda, kâh son derece hızlı kâh son derece yavaş, son derece şiddetli ya da nazik olabilir. Böylece, şayet bunun yararlı olması bekleniyorsa, (vücudun) tüm kısımlarını hep bir­likte hareketlen­dirmek mümkün olabilir ya da bunun belirli bir zaman için faydalı olması bekleni­yorsa, diğerlerinden ziyade bazı kısımları hareketlendirmek mümkündür.

Birbirleriyle karşı karşıya yerleştiklerinde ve (topu) ortadaki kişinin engellemesini önlemeye çalış­tık­la­rında, bu enseden yakalama ve güreşe ait birçok tutuşu ilişkilendiren çok güçlü ve kuvvetli bir eg­zersizdir. Bu sayede baş ve boyun enseden yakalama (hareketi) ile, yanlar,  (903K)  göğüs kafesi ve

mideye (karın) kolların çevrelenmesi, iterek uzaklaştırma, sağlam bir pozisyon oluşturma ve diğer güreşe ait tutuş­larla güçlü bir şekilde çalıştırılır. Egzersizin bu şekliyle bel ve bacaklar şiddetli bir şe­kilde gergin­leşir ve sağlam / sıkı bir adım atma çabasıyla güç kazanır. Hem ilerlemek hem geri adım atmak hem de yanlara sıçramak bacaklar için hatırı sayılır bir egzersizdir; aslında, gerçeği söylemek gerekirse, tüm kısımların her birini en doğru şekilde hareket ettiren tek (egzersizdir). Öne hamlede bazı sinir ve kas­lar, geri hamlede ise diğerleri çok fazla çalışır, aynı şekilde yanlardaki pozisyon deği­şikliklerinde ise zıt (sinir ve kasların çalışması söz konusudur). Öte yandan, bacakla­rını tek bir formda hareket ettiren biri, koşanların yaptığı gibi, düzensiz ve eşit olmayan bir şekilde (vücudunun) kısım­larını ça­lıştırır.

III. Bacaklar için olduğu gibi kollar için de (egzersizin) tüm biçiminde küçük topu yakalamaya hazır olduk­larından, bu egzersiz en uygunudur. Bu durumda çeşitli biçimlerde, kasların bazısının o anda, diğerle­rinin ise başka bir zamanda daha güçlü bir şekilde gerilmesi zorunludur; böylece hepsi eşit bir şekilde sırasıyla çalışır  (904K) hem de aktivitelerdeki duraklamalar esnasında dinlenir; bu şe­kilde sırayla hepsi bir hareket edip bir dinlenerek ne tamamıyla boş kalır ne de sadece çalışarak güç sarf eder. Görme yeteneğini de çalıştırır, şöyle ki, şayet tüm hızıyla ona doğru gelen topun aşağıya doğru hareketini algı­layamayan birinin, topu yakalamada tamamen başarısız olması ge­rektiği dü­şünüldüğünde (bunu) an­lamak mümkündür. Buna ek olarak (topu) düşürmemek ve or­tadaki kişi­nin, durdurduğu taktirde, topu kapmasını engellemek endişesiyle zihinsel yetiyi de kes­kinleştirir. Endişe tek başına zayıf düşürür, biraz egzersizle ve onurseverlikle karıştırılıp zevke so­nuçlanırsa, sağlık için bedene, dirayet için de ruha çok büyük yarar sağlar.

Egzersiz her iki yönden- hem bedene hem de ruha, her birinin bizzat kendi faziletine fayda sağla­maya muktedir olduğunda, hiç de az olmayan bir yarara (sahiptir). Kent yöneticilerinin/krallarının generallere bilhassa (uygulamalarını) buyurduğu en önemli egzersizlerin her ikisini de terbiye et­meye muktedir olduğunu görmek zor değildir.  (905K)  İyi komutanların görevleri, zamanında sal­dır­mak ve (saldırırken) görünmeyen olmak, fırsatı hızla ele geçirmek, düşmanlarına ait olan şeyleri ya zor kullanarak ya da beklenmeyen bir saldırıya geçip ele geçirmek ve sahip olduğu şeyleri ko­rumaktır. Genel olarak bir ko­mutanın hem nöbetçi hem de hırsız (olarak) becerikli olması gerekir, bunlar onun tüm sanatının asıl mevzusudur. Şu halde, kazanılmış olanı korumak, kaybedilmiş olanı yeniden kazanmak ya da düşman­ların niyetini önceden fark etmek için başka hangi egzersiz bu kadar yeterli ön alıştırma yaptırır? Eğer birisi var olduğunu söylerse, şaşırırım. Zira egzersizlerin birçoğu aksi bir şekilde zekayı tembel, uyuşuk ve yavaş çalıştırır. Ayrıca palaestrada birçok taç ödüllü oyunlar için uygulanan böylesi egzersizler er­demden ziyade çok fazla et / şişmanlık getirir. Her halükârda birçoğu o kadar çok şişmanladılar ki zor nefes aldılar. Böylesi (adamlar) savaşta iyi komutanlar ya da kraliyet veya vatandaşlıkla ilgili meselelerin yöneticileri olamazlar. Her ne olursa olsun herhangi biri, bunlardansa domuzlara daha çok güvenirdi.

Koşuyu ve vücudu incelten diğer egzersizleri de benzer şekilde uygun bulduğumu düşünebilirsin. An­cak bu  (906K)  böyle değil. Zira ben her yerde orantısızlığı eleştiriyorum ve her sanatın orantılı uygu­lan­ması gerektiğini söylüyorum, şayet bir şey orantıdan yoksunsa, bu iyi değildir. Bu yüzden kondisyonu zayıflattığı ve erkek ruhunu hiç eğitmediği için koşuyu tavsiye etmiyorum. Elbette za­fer kazanmak, hızlı bir şekilde kaçanların değil, bilakis üstün gelmek için göğüs göğüse mücadele edenlerindir. Bu sebep­ten dolayı Lakedaimonialılar çok hızlı koşmada değil, ancak cesaretli kişiler olarak kaçmamakta mukte­dirdiler. Sağlık açısından da iyice incelersen, vücudun kısımları eşit ol­mayan bir şekilde çalıştığı ölçüde sağlıksızdır. Bu süreçte vücutta bazı kısımlar aşırı derecede ça­lış­mak zorundayken, bazıları tamamıyla hiçbir şey yapmaz. Bunlardan hiçbiri iyi değildir, bilakis her ikisi de hem hastalıkların tohumlarını besler hem de düşük bir kapasite oluşturur.

IV. Bu sebeple hem bedenin yeterli ölçüdeki sağlığını hem (vücudun) kısımlarının uygunluğunu hem de ruhun erdemini sağlayan egzersizi özellikle taktir ediyorum, ki tüm bunlar küçük topla yapılan (eg­zer­sizde) bulunur. Zira ruha tümüyle yararlı olabilir ve vücudun tüm kısımlarını eşit dü­zeyde çalıştı­rabilir. Özellikle hem sağlık için faydalıdır hem de uygun ölçüde kondisyon oluşturur, ne orantısız şişmanlık ne de aşırı zayıflık getirir, bilakis güç gerektiren egzersizler için yeterli, aynı de­recede hız gerektiren işler için uygundur. Böylece gerçekten bu (egzersizdeki) fazla gücün / ener­jinin, diğer eg­zersizlerin hiçbirinden hiçbir bakımdan eksiği yoktur. Şu hâlde yine de aşırı yumu­şaklığı gözden ge­çirelim. Çünkü, hem ağır işleri taşıyamayacağı ya da artık katlanamayacağı zaman hem de meşakkati azaltmanın ya da hastalıktan kurtulmanın istendiği bir yaşta buna ihtiyaç duya­rız. Bana öyle geliyor ki, bunda bile diğer tüm (egzersizlerden) daha fazlasını sunar. Şayet aşırıya kaçmadan/ölçülü bir şe­kilde uygularsan, hiçbir şey bu kadar yumuşak/nazik olmaz. Şu hâlde, bu şartlar altında, ölçüden hiç uzaklaşmadan, bazen yavaşça ilerleyerek, bazen de bir yerde bekleye­rek, çok fazla mücadele etme­den ortada (bir pozisyon) almak, sonrasında da zeytinyağıyla yumu­şak bir masaj ve sıcak banyoları kullanmak (908K) gerekir. Şüphesiz bu hepsinden daha yumu­şak olanıdır, öyle ki dinlenmeye ihtiyaç olduğunda en ya­rarlı, zayıf bir kapasiteyi iyileştirmek için en etkili, hem yaşlılar hem de çocuklar için en yararlı olanıdır.

Bundan daha güçlü ancak en şiddetli olandan daha yumuşak olanlar da küçük top aracılığıyla uy­gu­la­nır. Bunu bütünüyle doğru bir şekilde uygulamak isteyenlerin bu şeyleri öğrenmesi gerekir. Zira, eğer bazen bizlerin sıklıkla üstlendiği zorunlu işlerden dolayı, ya alt ve üstteki tüm kısımlarda ya sa­dece ayaklar ya da ellerde orantısız bir şekilde çok çalışma olursa, bu egzersiz aracılığıyla önceden çalıştırıl­mış olan kısımları dinlendirmek, önceden tamamıyla boşta kalmış olan kısımları da öncekiyle eşit bir harekete getirmek senin için mümkündür. Çünkü (birisi topu) yeterli mesafe­den enerjik bir şekilde atarsa, ya bacaklarını hiç kullanmaz ya da gerçekten çok az kullanır, bu şekilde aşağı (kısımlar) dinlenir, yukarı (kısımlar) ise şiddetli bir şekilde hareket eder. Öte yandan çok fazla koşarak, hızlı bir şekilde çok uzak mesafelerden birkaç kez atıştan yararlanmak alt kısım­ları daha çok çalıştırır. Ve bunda  (909K) güçlü bir enerji/tansiyon olmaksızın hız ve ivedilik söz konusu olduğunda nefes daha çok çalışır. Kav­rayışlarda, atışlarda ve tutuşlarda gerçekte hızlı değil ama enerjik olan bedeni çok fazla zorlar ve güç sarf eder. Oysa ki hızla birlikte enerji olursa, bu şekilde hem beden hem de nefes çok fazla çalışacaktır ve tüm egzersizlerin içinde en kuvvetlisi olacaktır. Her kullanımda ne kadar zorla­manın ve bırakmanın yeterli olduğunu yazmak imkansız­dır, çünkü her durum için miktar söylenme­miştir, (bunu) çalışmala­rın kendisinde keşfetmek ve öğrenmek mümkündür, bunun tüm ispatı kendi içindedir. Çünkü, şayet miktar bozulursa, nitelik yararlı olmaz. Bu, egzersizi öğretecek olan paidotri­bese bırakılmalıdır.

V. Tartışmanın geri kalanını bitirelim. Burada bu egzersize ait olan iyi şeyleri söylemek istiyorum, ne tür ve ne kadar olursa olsun, diğer (egzersizlerin) çoğunun karşılaştığı tehlikelerden hariç bıra­kıl­mıştır. Hızlı ko­şular, hayati damarı yırtıklarında birçoklarını hemen öldürürdü. Bu şekilde, yüksek ve aynı za­manda güç­lü sesler de bir seferde aniden haykırıldığında, (910K) az olmayacak sayıda (in­sanda) büyük zarar­lara sebep olur. Ve gerçekten şiddetli ata binme böbreklerle ilgili şeylerin yır­tılma­sına ve sıklıkla göğüs ka­fe­siyle ilgili şeylerin ve hatta bazen de sperm kanallarının sakatlan­masına (sebep olur). Bu­rada atların hatalarını es geçiyorum, ki sıklıkla atın sırtından düştükleri için biniciler hemen ölürlerdi. Aynı şekilde atlama, disk atma ve kazma aracılığıyla (yapılan) egzersizler esnasında uzuvlardan birinin burkulma­sına /dön­mesine (sebep olurdu). Hepsi de Homeros İlahile­rindekinden daha az sakatlanma­mış olan pa­laestradan çıkanlar için ne söylemek gerekir? Zira şa­irin onlara dediği gibi “hem topal, hem (yüzleri) kırışık, hem de gözleri kör”, bu şekilde palaestra’­dan çıkanları topal, eğri büğrü, ezilmiş ya da bir kısmı tamamen sakatlanmış (olarak) gözlemlersin. Söylediğim iyi şeylere ek olarak küçük top ara­cılığıyla eg­zersizler gerçek şu ki hiçbir tehlike taşıma­dığından, fayda açısından hepsinden daha iyi bir hazırlık olacaktır.