Kültürel Antropoloji, Temel Kavramlar

R. H. LAVENDA – E. A. SCHULTZ, Kültürel Antropoloji, Temel Kavramlar. Ankara 2018. Doğu Batı Yayınları, 364 sayfa. Çev. Dilek İŞLER – Onur HAYIRLI. ISBN: 986052133187

İnsan bilimi ya da insanın çalışılması anlamına gelen Antropoloji, insanın de­ğişim/gelişim evriminin, geçmişte yaşamış insan toplulukları ile günümüz toplumları arasındaki fiziksel ve biyolojik farkların incelenmesidir. Antropo­loji’nin ana bölümlerinden biri olan Kültürel Antropoloji ise insan toplulukla­rının davranışlarının ve kültürel öğelerinin incelenmesine odaklıdır. Tanıtımı yapılan bu eserde, Kültürel Antropoloji’nin temel kavramları açıklanmaya ça­lışılmıştır.

Eser; İçindekiler (7-11) ve Önsöz (13-19) kısımları ile başlatılmıştır.  Ana metin on iki bölüm halinde sunulmuş (23-320), bu kısmı takiben Ek Bölüm (326-334), Kaynakça (339) ve Dizin (359) kısımları sunulmuştur. Her ana bö­lümün başında, bölümde açıklanan kavramların bir listesi yer almaktadır. Bö­lüm sonlarında ise, bölümde aktarılan konuya ilişkin ileri okumalar yapmak amacıyla okuyucuya tavsiye edilen eser isimleri belirtilmiştir.

Antropoloji (23-40) başlıklı birinci bölümde antropoloji insan doğasının, insan toplumunun ve insan geçmişinin çalışılması olarak açıklanmıştır. Bö­lümde, Antropoloji’nin insana dair her şeyi bir araya getirmeye yönelik bü­tüncül bakış açısı, Kuzey Amerika geleneğine göre Biyolojik Antropoloji, Kül­türel Antropoloji, Dilbilimsel Antropoloji ve arkeoloji olarak dört ana kısma ayrılması ve bu alt kısımlara ilişkin kavramlara yer verilmiştir. Antropoloji’nin modernizm, postmodernizm ve sonrası bağlamında gelişim sürecinin de ak­tarıldığı bölümde, Antropolojik saha çalışması ve Ahlak Antropolojisi’ne iliş­kin kavramsal bilgiler sunulmuştur. Kültür (41-62) başlıklı ikinci bölümde, toplumun üyeleri olarak insanlar tarafından öğrenilmiş davranış ve düşünce­ler bütünü olarak tanımlanmış kültür kavramı üzerinde durulmuştur. Bö­lümde ırkçılık karşısında kültürün XX. yüzyıldaki durumu, kültürel evrim, kül­tür ve simgecilik konularıyla etnomerkezci tutum, kültürün göreceliliği ve sı­nırları tartışılmış, konuya ilişkin çağdaş açıklamalara yer verilmiştir. Anlam Yaratma ve Dil (63-93) başlıklı üçüncü bölümde dili, insanların birbirleriyle iletişim kurmak ve dünyaya dair deneyimlerini kodlamak için kullandıkları, rastgele/keyfi oluşan semboller sistemi olarak tanımladıktan sonra dilin an­lam yaratma, tarihsel dil araştırmaları, dilin yapı taşları, dil kültür ve toplum bağı, diller arası etkileşim ve değişim, anlam yaratma, sanat ve medya antro­polojisi konularında bilgiler verilmiştir. Dünya Görüşü ve Din (94-114) başlıklı  dördüncü bölümde, din; duyularla anında anlaşılabilenin ötesinde gerçeklik sunan fikir ve uygulamalar şeklinde tanımlanmıştır. Dinin toplum yaşantı­sında neden bu kadar önemli olduğu, çeşitli dinsel inanış türleri, mit ve ritüel, din uygulayıcıları, dini sistemlerde değişim, sekülerizm-kökten dincilik ve yeni dini akımlar açıklanmıştır. Toplumsal Örgütlenmenin Boyutları (115-134) başlıklı beşinci bölümde birlikte yaşayan ve birbirleriyle ilişkileri bir düzen içinde yapılanmış insan grubu olarak toplumun sosyal örgütlenmesinde rol, bireylere atfedilen statü, toplumsal yapı ve örgütlenme kavramları değerlen­dirilmiş, toplumsal örgütlerin boyutları, kast ve sınıf, ırk ve etnik köken kav­ramlarına ilişkin bilgiler sunulmuştur. Cinsiyet, Toplumsal Cinsiyet ve Cinsellik (135-162) başlıklı altıncı bölümde, 1960-1970 yıllarında Sosyokültürel Antro­poloji kapsamında değerlendirilmeye başlanan cinsiyet ve cinsellik kavram­larına değinilmiştir. İlişkiler, Akrabalık, Evlilik, Aile ve Arkadaşlık (163-189) başlıklı yedinci bölümde XIX. Yüzyılda antropologların dikkatini çeken akra­balık ve evlilik; akrabalığa karşı biyoloji, soy, eş seçimi, aile, boşanma ve ar­kadaşlık kavramlarıyla açıklanmaya çalışılmıştır. Siyasal Antropoloji (190-216) başlıklı sekizinci bölümde, liderlerin yönettiği toplumlarda yaşayan insanların iktidar anlayışı, siyasal çevre bilimi ve siyasi iktisat, anlaşmazlıklar ve çözüm­leri, siyasi örgütlenme biçimleri, toplumsal tabakalaşma ve siyasal eylem tür­leri üzerinde durulmuştur. Bölümde ayrıca toplumsal kontrol ve hukuk, mil­liyetçilik ve hegemonya kavramlarına da değinilmiştir.

 İktisadi/Ekonomik Antropoloji (217-244) başlıklı dokuzuncu bölümde, antropologların en erken dönemlerden beri insanoğlunun farklı toplumlarda ve farklı şekillerde geçimini nasıl sağladığı konusuyla ilgilendikleri belirtilerek geçim sanatı ve stratejileri açıklanmaya çalışılmış, toplumun maddi yaşam süreçleri, değiş tokuş biçimleri, üretim biçimi ve tüketim, gıda ve beslenme antropolojisine değinilmiştir. Küreselleşme (245-275) başlıklı onuncu bö­lümde, XX. Yüzyılda yaşayan toplumların birbirlerinden coğrafi anlamda uzak da olsalar yine de ilişki kurabildikleri, böylece bir bölgede yaşanan ekonomik ve siyasi olayların çok uzaklardaki insanları etkileyebileceği belirtilmiştir. Bö­lümde küreselleşme kavramı, sömürgeciliğin kültürel mirası, sömürgecilik sonrasında dünyadaki sosyokültürel değişim, temas kurmanın kültürel etki­leri, insan hakları ve küresel topluluklar kavramlarına değinilmiştir. Bilim, Teknoloji ve Tıp Antropolojisi (276-297) başlıklı on birinci bölümde, bilim ve antropoloji ilişkisi üzerinde durulmuş, maddi nesneleri ifade eden ve dünyayı şekillendirmek için insanlar tarafından biçimlendirilen teknolojinin çevre ve tıp antropolojisine katkıları değerlendirilmiştir. Aynı bölümde evrim bağla­mında insan sağlığı ve beslenme konuları üzerinde durulmuştur. Kültürel Ant­ropolojide Teori (298-326) başlıklı on ikinci bölümde, XIX. Yüzyılın tek çizgili (unilineal) kültürel evrimciliğinden XX. Yüzyılda meydana gelen kavramsal ge­lişmelere ve yeni yönelimlere yer verilmiştir. Ek Bölüm (326- 337) başlıklı kı­sımda etnografik araştırma sonuçlarının nasıl okunacağı üzerinde durulmuş­tur. Eser, Kaynakça (339) ve Dizin (359) kısımlarıyla sonlandırılmıştır.

İnsan bilimi anlamına gelen Antropoloji insan, insan toplulukları ve kültür­lerini incelemektedir. Tanımın genişliği düşünüldüğünde antropolojinin en kapsamlı bilim dalı olduğu ifade edilebilir. Tanıtımı yapılan bu eserde, Antro­poloji’nin dört ana dalından biri olan Kültürel Antropoloji’nin temel kavram­ları, sistematik bir yaklaşımla açıklanmaya çalışılmıştır. Kavramlar açıklanır­ken kavramların ortaya çıkmasına ve gelişim süreçlerine de değinildiği görül­mektedir. Eserde yer alan her bölümün birbirinden bağımsız yapıda olması­nın okuyucuya kolaylık sağladığı düşünülmektedir. Eserin konuya ilişkin te­mel kavramları teorik bağlamda açıklayan bir biçimde kaleme alındığı, böy­lece okuyucuları detaylı araştırmalara yönlendirdiği değerlendirilmiştir.