Spectral Sea: Mediterranean Palimpsests in European Culture

S. G. NICHOLS & J. KUPPER & A. KABLITZ (Eds.) Spectral Sea: Mediterranean Palimpsests in European Culture. New York 2017. Peter Lang Publishing, 229 Sayfa. ISBN:9781433143229

Son yıllarda Premodern Akdeniz hakkında birtakım kitaplar ortaya çıkarak Braudel’in oluşturdu­ğundan daha güçlü bir birlik ve dayanışmayı başardı. Bu dayanışma The New Thalassology (Yeni Talasoloji) adı verilen bir akımın parçası olmuştur. Bu çalışmalar, coğrafya olarak Akdeniz’deki çe­şitli mikrokültürlerin bütünlüğünü kıyılar arasında, insanların oluşturdukları ağın ötesinde, impa­ratorluğun mirasları içinde savunmaktadır. Bu doğrultuda yapılan çalışmaların sayısı giderek art­makta, Akdeniz’e dair yeni bakış açıları ortaya çıkmaktadır. Spectral sea: Mediterranean palimp­sests in European Culture (Spektral Deniz: Avrupa Kültüründe Akdeniz Parşömenleri) isimli bu ki­tap da bu akımın ürünlerindendir. Europe and the Mediterranean World 500-1500 (Avrupa ve Akdeniz Dünyası 500-1500) isimli konferansta sunulan çalışmalar arasından seçilen dokuz maka­leden oluşan kitabın editörlüklerini Stpehan G. Nichols, Joachin Küpper ve Andreas Kablitz üstlen­mektedir. Kitap her bir makale için ayrı olarak toplamda dokuz ana bölümden oluşmaktadır. Cont­ributors (Katkıda Bulunan Yazarlar) (vii-ix) kısmında makaleleri ile kitaba katkıda bulunan yazarlar hakkında bilgiler paylaşılmaktadır. Preface (Önsöz) (xi) kısmında kitap hakkında bilgi paylaşılırken emeği geçenlere teşekkür edilmektedir. Introduction (Giriş) (xiii-xvi) kısmında Doğu-Batı sente­zinde bir köprü olan Ortaçağ Akdenizi’nin kültürlerarası konumuna ve zenginliğine kısa bir de­ğinme yer almaktadır.   

Princeton Üniversitesi, Tarih ve Yakın Doğu Çalışmaları bölümlerinde Yahudi medeniyeti üze­rine çalışmalarını yürütmekte olan Profesör Marina Rustov tarafından kaleme alınan On The Salu­tary Effects of Empire: Muslims, Jews and the Calculus of Benefaction (İmparatorluğun Olumlu Etkileri Üzerine: Müslümanlar, Yahudiler ve Nimet Hesabı) (1-49) başlıklı ilk makalede yazar, kül­türler arası harmanlanmanın yaşandığı Ortaçağ Akdenizi’nde Abbasiler’in çöküş ve Fâtımîler’in yükseliş dönemindeki Müslüman hâkimiyeti süresince var olan sosyal hareketlenmeleri ve top­lumların, özellikle Yahudilerin bu hareketlenmedeki uyumunu farklı açılardan değerlendirmekte­dir. Bunun için bilhassa Yahudi kaynaklarına başvuran yazar, Yahudilerin gerek Müslümanlar gerek kendi aralarındaki dayanışma ve karşılıkları irdelerken elde edilen kazanımlara ayrıca değinmek­tedir.

İkinci makale olan Thought things: Greek, Arabic, Latin (Düşünce Şey’leri: Yunanca, Arapça, Latince) (51-67) başlıklı çalışma Princeton Üniversitesi’nde karşılaştırmalı edebiyat üzerine çalış­malarını yürütmekte olan Profesör Daniel Heller-Roazen tarafından ele alınmaktadır. Felsefede olguların ve tezlerin anlaşılır veya karmaşık olmasındaki sebepler arasında önemli yere sahip olan kelime seçimi ve kullanımı hakkında yazar öncelikle Klasik Yunanistan’da filozofların oluşturdukları birtakım kelimeleri ve bunların filozoflar tarafından nasıl anlamlandırıldığını örneklendirmektedir. Bahsi geçen bazı kelimelerin (şey, var olmayan, anlamsız, metafizik vb.) zamanla Klasik Yunan’dan Ortaçağ’a ve sonrasına uzanışındaki dönüşümlerini irdelemektedir. Bu irdelemeyi yaparken ise kelimelerin Latin ve Arap dilleriyle var olan karşılaştırılmasına başvuran yazar bu dillerin kelimele­rin dönüşümü üzerindeki etkisini mercek altına almaktadır.

Üçüncü makale, Johns Hopkins Üniversitesi’nde Fransızca ve Beşeri Bilimler bölümlerinde ça­lışmalar yapmakta olan Emeritus Profesör Stephen G. Nichols tarafından Greek Fathers, Roman Tyrants, Spanish Martyrs: The Invention of European Vernacular Language (Yunan Papazlar, Ro­malı Tiranlar, İspanyol Şehitler: Avrupa Ortak Dilinin Doğuşu) (69-89) başlığı ile kaleme alınmıştır. Bu makalede IX. yüzyılda Kapadokya’da yazılmaya başlanan ve Anadolu’dan Müslüman İs­panya’ya, Galya’ya, Almanya’ya kadar dini düşünceyi, tarihi, şiiri saran ve bugün “MS Bibiotheque Municipale Vallenciennes 150 (Olim 143)” olarak bilinen kodeksin doğuşu, ilerleyişi ve etkileri ele alınmaktadır. Eseri, Doğu Akdeniz’deki dini düşüncenin biçimlendirici yanını, retorikteki gücünü ve Latin Batı üzerindeki etkilerini yansıtması üzerinden adım adım irdeleyen yazar, eserin Batı’ya doğru hareketinde uğradığı etkilenmişlikleri ve bunun yerel diller bütününde Avrupa’da yeni bir ortak dili oluşturmasındaki Pentekostal hareketi incelemektedir.

Paris-Sorbonne Üniversitesi’nde 14. ve 15. yüzyıl Fransız edebiyatı alanında çalışmalar yap­makta olan Emeritus Profesör Jacqueline Cerquiglini Toulet’nin kaleme aldığı bir sonraki makale, The gaze of the other: Decentered vision and language in fifteenth-century French poets (Diğerle­rinin Bakışı: 15. Yüzyıl Fransız Şairlerinde Merkezsizleştirilmiş Görü ve Dil) (92-101) başlığıyla yer almaktadır. Bu makalede 14. yüzyılda Avignon’un, papalığın merkezi olmasıyla beraber ortaya çı­kan politik ve dini bir yeni akımın ülkeler arası manevi, siyasal, diplomatik ilişkiler kadar bireylerin hayatlarını ve hatta edebiyat türlerini de etkisi altına almış olması ele alınmaktadır. Bunu yaparken yazar, Fransalı olmayan ve başka diyarlardan gelip Fransa’yı gören kişilerin bıraktıkları edebi eser­leri incelemektedir. Bazı eserlerden alıntılar yapan yazar verdiği örneklemelere dayanarak 15. yüz­yılda Fransa’nın içinde bulunduğu durumun dışarıya yansıyış şekline ve gerçekle ne kadar örtüş­tüğünü irdelemektedir.

Münih Üniversitesi’nde Alman Dili ve Edebiyatı alanında çalışmalarını devam ettirmekte olan Emeritus Profesör Jan-Dirk Müller tarafından kaleme alınan The uncanny beyond: The Mediterra­nean as imaginary frontier of Medieval Christian culture (Bilinmez Uzaklar: Ortaçağ Hristiyan Kül­türünün Düşsel Sınırları Olarak Akdeniz) (104-120) başlıklı beşinci makalede yazar, İslamiyet öncesi Roma ve Kutsal Roma İmparatorlukları döneminde Akdeniz’in bir Hristiyan bölgesiyken İslami­yet’ten sonra doğusundan batısına uzanan Müslüman hâkimiyeti süresindeki ötede kalmış olan Kudüs, Filistin Hristiyan âlemini ele almaktadır. Hristiyan Avrupa’ya göre Akdeniz’in uzak kısmında yer alan bu bölgeler için Ortaçağ’da Hristiyan dünyasının kurduğu bağı irdeleyen yazar, müslüman kültürü ile harmanlanan bölgenin ve diğerleri olarak görülen insanların kültürel, doğal ve dini et­kileşimlerini mercek altına almaktadır. Buna başvururken ise bazı örneklerini paylaştığı Alman ede­biyatına ait birtakım eserlerden yararlanmaktadır.

Petrarca Enstitüsü’nde Fransız ve İtalyan edebiyatı alanında ve Köln Üniversitesi’nde Romans Dilleri bölümünde çalışmalarını sürdürmekte olan Dr. Axel Rüth tarafından paylaşılan Crusade Wit­ness: Joinville’s Vie de Saint Louis (Haçlı Tanığı: Joinville’in Kaleminden Aziz Louis’in Hayatı) (121-142) başlığı altında yer almaktadır. Bu makalede, Ortaçağ Fransası’nın önde gelen şairlerinden Jean de Joinville tarafından yazılan VII. Haçlı Seferi’nin kroniğini çıkaran Fransız Kral IX. Louis’in (Aziz Louis) otobiyografisi ele alınmaktadır. Yazar bu otobiyografiye değinirken eserdeki söylemsel özelliklere ve bazı tutarsızlıklara ışık tutmaktadır. Yazar ayrıca eserin hagiografi ve tarih yazımı yönü yanında içerdiği epik ve mübalağa özellikleri de eserden bazı seçme kısımları paylaşarak ir­delemektedir.

Yedinci makale olan Rome, Italy and the end of the History of Salvation: Petrarch’s Italia mia (Roma, İtalya ve Kurtuluş Tarihinin Sonu: Petrarch’ın Benim İtalyam’ı) (143-156), Münih Üniversi­tesi’nde Emeritus Profesör ve Köln Üniversitesi’nde Onursal Profesör olarak İtalyan Dili ve Edebi­yatı alanında çalışmalarını yürüten Gerhard Regn tarafından paylaşılmaktadır. Bu makalede erken İtalyan Rönesansı’nın önde gelen aydınlarından ve şairlerinden olan, Roma’yı bir Akdenizli olarak dünyanın merkezine tekrardan getirme çabaları içinde olan Petrarch ve Benim İtalyam adlı eseri incelenmektedir. İtalyanların, Romalıların torunları olduğu fikri ile yazdığı Benim İtalyam adlı eserde Petrarch’ın Roma’yı tekrar canlandırmak istemiyle, bulunduğu dönem içerisinde ülkesin­deki politik ve sosyal olaylara bakış açısını ve beklentilerini nasıl söyleme döktüğü ve eserin nasıl karşılandığı mercek altına alınmaktadır. Makalede ayrıca Dante’nin bazı eserleri ve bakış açıları da mukayese amaçlı yer bulmaktadır.

Freie Üniversitesi’nde karşılaştırmalı edebiyat Romans edebiyatları alanında çalışmalarını sür­dürmekte olan Profesör Joachim Küpper tarafından kaleme alınan Sentimental revivals: Gerard de Nerval’s Voyage en Orient (Manevi Uyanışlar: Gerard Nerval’in Doğuya Yolculuk’u) (157-202) baş­lıklı sekizinci makale seyyah ve yazar olan Gerard Nerval’in Doğu’ya yaptığı yolculuğu ve bu yolcu­luk esnasında geçtiği coğrafyalar ve bu coğrafyalardaki birtakım özellikleri ele alışını irdelemekte­dir. Oryantalizmin etkin olduğu dönemde kaleme alınan eserin rasyonel ve romantik akılcılıklarını ve bunlar arasındaki geçişlerini özellikle inceleyen yazar, bu geçişleri eserden bazı kısımları payla­şarak ortaya koymaktadır.

Cermen araştırmaları alanında Chicago Üniversitesi’nde çalışmalarını yürütmekte olan Profe­sör David E. Wellbery tarafından paylaşılan Geist, as medium of art: Goethe’s West-östlicher Divan (Sanat Aracı Olarak “Geist”: Goethe’nin Doğu-Batı Divânı Eseri) (203-216) isimli makalede yazar öncelikle “Geist” kelimesi için öne sürülen anlamlarına yer vermekte ve sonra Hegel yorumcuları­nın sunmuş oldukları anlama tutunarak Goethe’nin Divânı’nı ele almaktadır. Yazar eserin bir Doğu temelli çalışma olmasının yanı sıra Hegel düşüncesi ile ne kadar bağdaşabileceğini incelemektedir. Bunun için Hegel’in sunduğu sanat tarihini oluşturan sembolik sanat, klasik sanat ve romantik sa­nat bakımından bir inceleme söz konusu olmaktadır. Yazar çalışmasında ağırlıkla Hegel ve Goethe arasındaki oryantalizm bakışını kıyaslamaktadır. Ayrıca, eserin şiirsel tarafları ve hakkındaki eleşti­rel bakış açılarına yer verilmektedir.